Unutkanlık sorunu nasıl çözülür?

Birçok aile ve yaşlı için zihin ve bellek kapasitesindeki azalma, yaşlılığın en çok korkulan bölümünü oluşturuyor.
Gelişmiş ülkelerde sağlık harcamalarının önemli bir kısmı, bellek bozukluğu ile beliren yaşlılık dönemi sorunlarının tanı, tedavi ve araştırmasına ayrılıyor. Ne yazık ki, biz durumun ciddiyetinin yeteri kadar farkında değiliz.
Toplumsal bir bilgilendirme çalışması yapılmadığı ve konu gündemde tutulmadığından olsa gerek, ülkemizde toplumun önemli bir kısmında bu konuya bakış açısı hâlâ farklı: Unutkanlık yaşlılığın doğal bir sonucu olarak kabul edilmekte ve demansla (bunama) seyreden tedavi edilebilir hastalıkların tanı ve tedavilerinde gecikmeler sürmekte...

NE OLUYOR?

Bellek bozukluklarında ilk şikâyetler değişkenlik gösterir. Hastalardan bir kısmında kelime hatırlayamama, bir diğer kısmında isimlendirmede güçlük, bazılarında da beceri kaybı, davranış değişiklikleri ilk şikayetleri oluşturabilir.
Bu yakınmalar tek başına bir hastalığın varlığına işaret etmemekle birlikte, üzerinde ciddiyetle durulmasını gerektirir. Yaşam mücadelesinin yoğun temposu, stres, fiziksel ve ruhsal yorgunluk da yaşamın belirli dönemlerinde zihinsel işlevler ile ilgili fonksiyon bozukluklarına neden olabilmektedir.
Örneğin depresyonda olan, çevresel uyaranlara duyarsız, ilgi azlığı ve konsantrasyon güçlüğü içindeki kişinin mental fonksiyonlarını yorumlamak çoğu kez hatalı sonuçlara neden olur. Yoğun iş temposu ve fiziksel yüklenme dönemlerinde unutkanlık, organik bir neden olmadan da görülebilir. Kısacası stres yoğunluğu ve depresyon hali de belleği ciddi biçimde etkilemektedir.

NE YAPMALI?

Bellek bozuklukları olan birine tıbbi yaklaşım uzman kadrolarca yapılmalı, yakınmaların üzerinde dikkatle durulmalı, her hastaya uygun ortam ve süre ayrılarak yaşam biçimleri, özgeçmişleri, geçirdikleri hastalıklar, kullandıkları ilaçlar, travma, beslenme şekli detaylı biçimde sorgulanmalıdır.
Bellek bozukluğu yapan çok sayıda hastalık vardır ama bunlar içinde ilk sırada tüm nedenlerin yüzde 50’sinden fazlasını oluşturan Alzheimer hastalığıdır. Sosyoekonomik gelişimin ve yaşlı nüfusun yüksek olduğu toplumlarda daha fazla görülmekte, nedeni hâlâ tam bilinmemekte ve ilerleyici tipte bir seyir göstermektedir.
Bununla birlikte erken tanı ve belirtilerin hafif olduğu dönemlerde başlanacak ilaç tedavileri ile ev program öğretileri hastalığın kişi ve çevresinde yarattığı olumsuz etkileri geciktirmekte, klinik tablonun hızı yavaşlatılmaktadır.

Teşhis nasıl konuyor?

Bellek bozukluğundan yakınanlara tanısal yaklaşım, nedene yönelik ve tüm hastalıkları kapsayan bir planlama esasına dayanmalıdır. Birinci aşamada zihinsel (mental) durum ve idrak etme (kognitif) fonksiyon düzeyinin tespiti yapılmalı, bu amaçla gerekli görülen testler uygulanmalı, kişinin günlük yaşam biçimi irdelenerek psikiyatrik hastalıkları araştırılmalıdır. Gereken hastalara radyolojik inceleme, hemogram, B12 vitamin düzeyi, kan biyokimyası, hormon tetkikleri yapılmalı, tümör işaretleri ile mental bozukluğa neden olan hastalıklar araştırılmalıdır. Bellek sorunlarında tanıyı koyan ve tedaviyi planlayanlar nörologlar, nöropsikologlardır.

Bellek gücümüzü azaltan ilaçlar

BİR HATIRLATMA

Aşağıdaki ilaçlardan birini kullanıyorsanız, doktorunuzla konuşmadan ilacınızı bırakmayın. Konuyu doktorunuza hatırlatmanız yeterlidir.
- Anti ülser ve hazım ilaçları: Cimetidine, Ranitidine
- Ağrı kesiciler: Meperidine, Oxycidine
- Antihistaminikler: Difenidramine
- Sedatifler: Alprozolam, Lorazepam, Diazepam, Oxazepam, Nitrazepam, Flurozepam, Temazepam
- Antidepresanlar: Amytriptillin, İmipramine, Fluoxetine
- Antihipertansifler: Lotensin, Atenolol, Metoprolol, Hydrochlorathiazide
- Anti-Parkinson İlaçlar: Amantadin
- Kortikosteroidler: Prednizone
- Hormonlar: Tiroid destekleri
- Antipsikotikler: Haloperidol, Thirodiazine
- Antiasidler: Alüminyum ihtiva eden gaz giderici ve mide asidi azaltıcılar

Tedavisi var mı?

İYİ HABER

Bellek bozukluğuna yol açan nedenlerin araştırılmasında izlenen yolun ve takiben konulan tanının isabetli olması çok önemlidir.

Bilinmelidir ki yapılacak doğru yaklaşım ile bu hastaların bir kısmında tama yakın, bir kısmında da yaşam kalitesini artıracak kısmi yarar sağlayacak tedavi modelleri uygulamak mümkündür. Metabolik nedenlerden karaciğer, böbrek fonksiyon bozuklukları, endokrin hastalıklar (hipotiroidi, hipoparatiroidi, Cushing vb.) ve elektrolit bozuklukları, başta B12 olmak üzere çeşitli vitamin eksiklikleri, kafa içi kanamalar, normal basınçlı hidrosefali gibi nedenlerle gelişen mental fonksiyon kayıplarının sağaltımı tam olarak mümkün olabilmektedir.
Bellek bozukluğunun en sık nedenlerinden biri olan Alzheimer hastalığında başlanacak ilaç tedavilerinin yanı sıra hasta ve ailesine verilecek uygun eğitim programları ile kısmi bir yararın sağlanması mümkündür.
Sonuç olarak bellek bozukluklarının varlığı her zaman organik bir hastalığa işaret etmemekle birlikte üzerinde mutlaka durulmalıdır. Genel inanışın aksine hastaların pek çoğunda tam ya da kısmi iyileşmelerin sağlanabileceği unutulmamalıdır.