Türkiye'nin kredi notu serüveni...

Fitch'in Kasım 2012'de uzun vadeli kredi notunu “BBB-“ ile tekrar yatırım yapılabilir seviyeye çıkarmasıyla piyasalarda son dönemde fonların girişini kolaylaştıran ikinci not artırım beklentisi oluşmuştu.

Standard and Poor's'un (S&P) Türkiye'nin uzun vadeli kredi notunun artırılmasının önünde ciddi engeller bulunduğu yönündeki açıklamaları, Türkiye'ye ilgisi olan yatırımcılar Moody's'in açıklamalarına odaklandı. Ancak Moody's'den beklentilere paralel bir açıklama gelmedi. Kuruluş, Türkiye'nin “Ba1” kredi notu ile “pozitif” not görünümünü koruduğunu bildirdi.

Türkiye için cari açık ve dış kırılganlıklara dikkati çeken kuruluş, önünde Avro Bölgesi'nde mali kriz engel gösterilse de ülke ekonomisinin bu yıl hız kazanmasının beklendiğine vurgu yaptı.

Bu ara süreçte Türkiye, kredi notlandırması konusunda Fitch ve Moody's ile anlaşma yaparken, S&P ile anlaşmayı yenilemediğini açıklamıştı.

Türkiye'nin kredi notu serüveni

Türkiye'nin kredi serüveni, ülkenin dünya piyasalarından borçlanmasıyla birlikte Standard and Poor's'un (S&P) 1992 yılında verdiği “BBB” notu ile başladı. Yatırım yapılabilir seviyeye işaret eden bu not daha sonraki yıllarda giderek düşüş gösterip 1994 ve 2001 yıllarında yüksek düzeyde spekülatif olan “B” seviyesine kadar geriledi. Uluslararası ekonomik krizlerin yaşandığı 2008 yılından bu yana ise S&P Türkiye'nin kredi notunu 2 kez yükseltirken, Fitch ise ülkenin yabancı para cinsinden uzun vadeli kredi notunu yatırım yapılabilir seviyeye kadar çıkarmış bulunuyor.

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı'nın (SETA) “Kredi Derecelendirme Kuruluşları: Alternatif Arayışlar” adlı rapordan derlenen bilgilere göre, Türkiye'nin kredi derecelendirme süreci dünya para piyasalarından borçlanmasıyla birlikte başladı. Türkiye ilk kredi notunu, S&P 4 Mayıs 1992 tarihinde “BBB” seviyesinde aldı. S&P'den bir gün sonra Moody's de Türkiye'nin kredi notunun “Baa3” olduğunu bildirdi. Fitch ise 10 Ağustos 1994 tarihinde Türkiye'nin kredi notunun “B” olduğunu duyurdu.

Türkiye'nin kredi notu, ilk derecelendirme yılı olan 1992 ve 1993 yılından sonra, Fitch'in 5 Kasım 2012 tarihinde verdiği “BBB-“ notuna kadar sürekli yatırım yapılabilir seviyenin altında kaldı.

“1994 krizinin sebeplerinden biri Moody's”

Türkiye'nin açıklanan özelleştirmelerini yapamaması ve enflasyonun yüksek düzeylerde seyretmesi sebebiyle Moody's, 1993 yılında ülke notunu yatırım yapılabilir seviyeden (Baa3) spekülatif seviyeye (Ba1) indirdi. Piyasalarda bu durum Türkiye'yi ani dalgalanmaya iterek, 1994 krizini etkileyen unsurlardan biri olarak değerlendirildi. Bu süreç içerisinde S&P ve Fitch de Türkiye'nin notunu yatırım yapılabilir seviyeden, spekülatif seviyeye indirdi.
Ülkenin kredi notu 2004 yılına kadar aynı seviyelerde kalırken, not 2004 yılında S&P tarafından “BB-“, 2005 yılında Moody's tarafından “Ba3” ve Fitch tarafından “BB-“ye yükseltildi.

Kredi notunda ekonomik belirsizlikler önemli etken

Kredi kuruluşları tarafından Türkiye'nin kredi notlarında politik ve ekonomik belirsizliklerin etkili olduğu belirtiliyor. Türkiye özellikle 1990'lı yıllarda alınan bu düşük notlar neticesinde uluslararası piyasalarda borçlanırken vade yapısı ve maliyeti daha uygun olan piyasalardan borçlanamadı. Dış pazarlarda uygun koşullarda borçlanamayan Türkiye ekonomisinde iç borca başvuruldu ve bu durum ülke ekonomisini olumsuz etkiledi.

Türkiye'deki kaynaklar kamu tarafından kullanıldığından reel sektörün ihtiyacı olan kaynak temini sağlanamadı ve bu durum reel sektörün yüksek faiz şartlarında faaliyette bulunmasına yol açtı.

Türkiye'ye en fazla S&P not verdi

Türkiye'nin kredi notunda en fazla değişiklik yapan kuruluş, 37 kez ile S&P olurken, Moody's ve Fitch Türkiye'nin notunda 21'er kez değişikliğe gitti.

Türkiye'nin mevcut kredi notları

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch , yakın dönemde Türkiye'nin uzun vadeli yabancı para cinsinden kredi notunu BB 'dan 'BBB-“ye yükseltti, görünümünü ise “durağan” olarak belirledi. Ülke tavanını ise “BBB-“den “BBB”ye yükseltti.

Moody's, Türkiye'nin kredi notunu, 20 Haziran 2012'de yatırım yapılabilir seviyenin bir kademe altı olan “Ba1” olarak belirledi. Kuruluşa göre, Türkiye'nin kredi notunun görünümü “pozitif” durumda bulunuyor.

S&P ise Türkiye'nin kredi notunu 1 Mayıs 2012'de “BB “ olarak belirlerken, kredi not görünümünü “durağan” olarak değerlendiriyor.

Kredi derecelendirmede etkin faktörler

Kredi derecelendirme işlemi, devlet ya da şirket gibi fon arz eden kurum ve kuruluşların ihraç ettikleri borç niteliğindeki menkul kıymetlerin anapara ve faizini vadesinde ve eksiksiz geri ödeme yeterliliğine ne ölçüde sahip olduklarını göstermek amacıyla bağımsız kuruluşlar tarafından yapılan değerleme sonucunun kategorik ifadesi olarak tanımlanıyor.

Uluslararası kuruluşların kredi notunun belirlenmesinde kullandıkları niteliksel ve niceliksel kriterler bulunuyor. Bu kriterler ülke ekonomisinin esnekliği, büyüme potansiyeli ve ekonomik istikrarı, borç oranları ve ödeyebilme kapasitesi gibi ekonomik değerlendirmelerin yanı sıra ülkenin siyasi istikrarı, ülke liderlerinin durumu, dış politika gelişmeleri, siyasi gündemdeki riskler, Merkez Bankası'nın bağımsızlık derecesi gibi siyasi değerlendirmeler de yer alıyor.

Kredi derecelendirme notunu belirleme yöntemi kredi derecelendirme kuruluşlarında benzer şekilde işliyor. Örneğin, Standard and Poor's'un (S&P) kredi notu belirleme sürecinde ülkenin derecelendirme notunu politik, ekonomik, dışsal, mali ve parasal skorları olmak üzere beş ana faktör üzerinden inceleniyor fakat hangi faktöre ağırlık verdiği bilinmiyor.