Türkiye'nin Antarktika girişimleri ivme kazanıyor

Türk bilim insanlarının Antarktika serüveni 1960'lı yıllara dayanıyor. Piri Reis, 1513'te Güney Amerika kıtasının en güney bölgelerini çizerek Antarktika'ya en yakın toprakları gösteren ilk haritayı oluştururken, kıtada bilimsel amaçlı çalışmalar için bulunan ilk Türk'ün 1967 yılında ABD'nin Plateau İstasyonu'nda çalışmalar yapan Atok Karaali olduğu kayıtlarda yer alıyor.

Bu tarihten itibaren birçok Türk bilim insanı Antarktika'da araştırmalara imza atarken, çalışmalarından dolayı Atok Karaali, Prof. Dr. Serap Tilav ve Prof. Dr. Umran İnan'ın isimleri kıtada belli bölgelere verildi. Söz konusu 3 Türk bilim insanının adı, kıtada "Karaali Kayalıkları", "Tilav Buz Dili" ve "İnan Tepesi"nde ölümsüzleşti. 

Bugüne kadar 50'den fazla Türk bilim insanı kıtaya ayak basarken, yaptıkları çalışmalar dünya literatürüne katkı sağladı. 

İlk ulusal seferde 4 bin kilometre katedildi

Ukrayna Ulusal Antarktika Araştırmalar Merkezi ile ortaklaşa yapılan 2016'daki sefere 7 farklı üniversite ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumundan (TÜBİTAK) toplam 13 Türk bilim insanı katıldı.

Bu tarihten sonra Türkiye'nin Antarktika Antlaşmalar Sistemi'nde "danışman ülke" statüsünü kazanabilmesi, bilimsel çalışmaların kurumsal bir çatı altında yürütülmesi, bu çalışmaların sürdürülebilir bir hale getirilebilmesi ve araştırmaların belirli bir bölgede yoğunlaştırılması için Cumhurbaşkanlığı himayesinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde ve İstanbul Teknik Üniversitesi teknik koordinasyonunda "Antarktika'ya Bilim Üssü Kurulması Projesi" ortaya konuldu. 

Antarktika Antlaşmalar Sistemi'nde halihazırda "gözlemci" statüsünde olan ve "danışman ülke" olmayı hedefleyen Türkiye, 2017'deki Ulusal Antarktik Bilim Seferi'ni 9 araştırmacıyla gerçekleştirdi. Bir buçuk ay süren seferde, toplamda 4 bin kilometre mesafe kat edildi ve birçok dalda bilimsel çalışma yapıldı. 

Türkiye'nin kıtaya ikinci seferi, geçen yıl 28 araştırmacıyla gerçekleşirken, sefer esnasında ilk kez kıtada Türk kamp alanı oluşturuldu ve Robert Adası'nda kurulan kampta çalışmalar sürdürüldü.

Türkiye'nin yol haritası 

Kutuplar üzerine yapılacak bilimsel çalışmaların sürdürülebilir olması ve ulusal hedeflere hizmet etmesi için uluslararası bilim camiasında kabul görecek Ulusal Kutup Bilim Programı (2018-2022) da Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca 2017'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. 

Türkiye'nin bu alanda yol haritası olma özelliği taşıyan program, ülkenin dünyada kutup bilimleri konusunda ortaya koyduğu özgün bilimsel çalışmalar ve öncü ülkeler arasında yer alma vizyonuyla hazırlandı. 

Program kapsamında Antarktika'ya ulusal seferlerin düzenlenmesi, kutup bilimlerinde ikili iş birlikleri ve kıtada Türk bilim üssünün kurulması hedeflendi. 

Ulusal seferlerin yanı sıra 2017 ve 2018 yıllarında 12 Türk bilim insanı Polonya, Belçika, Çekya, Bulgaristan ve Şili'nin Antarktika'daki üslerine bilimsel çalışmalar yapmak üzere gönderildi.

3'üncü seferde geçici üs kurulması planlanıyor

Türkiye'nin gelecek dönemde kutuplara yönelik en büyük hedefleri arasında Antarktika Antlaşmalar Sistemi'nde "danışman ülke" konumuna geçmek ve kıtada bilim üssü kurmak bulunuyor. 

Üs kurulumuna yönelik fizibilite çalışmaları devam ederken, Cumhurbaşkanlığı himayesinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde ve İstanbul Teknik Üniversitesi Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi koordinesinde başlatılan 3. Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında kıtada geçici üs kurulması planlanıyor.