Nazarbayev'le bir ömürboyu

Adını genellikle enerji haber ve yorumlarında görmeye alıştığımız Kazakistan, ülkenin geleceğini etkileyecek önemli gelişmelere sahne oluyor. Kazakistan Parlamentosu, aldığı bir kararla Devlet Başkanı Nursultan Nazrabayev'e görev süresinin dolmasının ardından da devlet başkanlığına aday olabilmesinin yolunu açtı. Böylelikle Kazak yasaları uyarınca 2012 yılında görev süresi dolan Nazarbayev, devlet başkanlığı için istediği sürece aday olabilme imkanına kavuştu. Parlamentoda yasa değişikliğine sadece bir milletvekilinin itiraz etmiş olması, Kazak demokrasisi açısından oldukça anlamlı. Bu gelişmeyi değerlendirmeden önce Kazakistan'ın genel durumu hakkında bilgi vermek  gerekiyor.

Petrol ve doğalgaz gelirlerinin etkisiyle hızlı bir ekonomik büyüme eğilimi yakalayan Kazakistan, Orta Asya ülkeleriyle karşılaştırıldığında dış yatırımcılar açısından cazibe merkezi olma konumunu sürdürüyor. Kazakistan serbest piyasa ekonomisine diğer Orta Asya cumhuriyetlerine oranla çok daha iyi ve hızlı biçimde uyum sağlamayı başardı. Bu nedenle ülkede kişi başına düşen milli gelir hızla yükseliyor ve uygulanan ekonomi politikası halk nezdinde başarılı olarak değerlendiriliyor. Kazakistan sadece dış yatırım almakla kalmayıp bugün başta diğer Orta Asya cumhuriyetleri olmak üzere pek çok ülkede yatırımcı olma özelliği kazandı.

Kazakistan'ın uluslararası kamuoyu nezdinde önemli başarılara imza attığı görülüyor. Nitekim 2009 yılında AGİT dönem başkanlığı için aday olan, Dünya Ticaret Örgütü'ne üyelik için gerekli çalışmaları tamamlamaya çalışan ülke, dış dünyada olumlu bir Kazakistan imajının oluşturulması için her türlü girişimde bulunuyor.

Diğer taraftan, Kazakistan Orta Asya coğrafyasında kaynaklarını en etkin kullanan devletlerden biri. Kazakistan enerji ihracatının büyük bölümünü Rusya üzerinden yapıyor. Ancak son dönemde Pekin'le de enerji işbirliğini hızlandıran Kazakistan, inşa edilen boru hattı vasıtasıyla bu ülkeye sevkıyata başladı. Doğu- Batı enerji güzergahlarının vazgeçilmez unsuru olan Kazakistan, aynı zamanda Orta Asya enerji kaynaklarının Çin'e ulaştırılması konusunda da kilit ülke konumunda. Kazakistan dış politikası, genel itibariyle Rusya'nın öncelikli tutulduğu, ancak diğer potansiyel adaylarla ilgili olarak da azami işbirliği anlayışının hakim olduğu bir düzlemde tutulmaya çalışılıyor. Astana'nın Vaşington'un Orta Asya politikası bağlamında da giderek artan bir öneme sahip olduğu görülüyor. Nitekim Özbekistan'daki ABD askerî üssünün boşaltılması ve Kerimov'un sert tutumu nedeniyle ABD'nin Orta Asya politikasının merkez noktası Kazakistan'a doğru kaymaya başladı.

Yukarıdaki tablo Kazak iç siyasetini şekillendiren başlıca etmenlere değiniyor. Zira muhalefet ve medya üzerindeki baskılara, demokratikleşmenin yavaş ilerlediğine, seçimlerin uluslararası standartlara uymadığına ilişkin eleştirilere rağmen, Kazakistan bugün Orta Asya'da pek çok denge açısından "vazgeçilmez ülke" konumunda. Bu kapsamda demokratikleşme ve insan hakları konuları geri planda tutulabiliyor. Ülkenin hızla zenginleşmesi ve Kazak halkının ekonomik ve sosyal şartlarının iyileşmesi, ülke içindeki siyasi tepki reflekslerini zayıflatıyor, hatta büyük oranda ortadan kaldırabiliyor.  Kazakistan bugün  stratejik ortağı Rusya'yla özdeşleşen "yönetilebilir demokrasi" anlayışının en sıkı takipçisi olarak görülebilir.

Kırgızistan'da kimileri tarafından "istikrarsızlık" olarak adlandırılan demokratikleşme sancıları yaşanırken, diğer Orta Asya cumhuriyetlerinde tersine gelişmelerin yaşandığı gözlemleniyor. Özbekistan'da Devlet Başkanı Kerimov görev süresi dolmuş olmasına rağmen yasal boşluklar nedeniyle seçimleri 2007 yılı sonuna ertelerken, Tacikistan'da Rahmanov yasal düzenlemelerle üçüncü dönem devlet başkanlığı seçilebilmesinin yolunu açtı. Türkmenistan'da ömür boyu devlet başkanlığı unvanına sahip Niyazov'un vefatından sonra göreve gelen Berdimuhammedov, küçük ancak Niyazov'un mirası değerlendirildiğinde önemli adımlar atmaya başladı. Bugün Kazakistan'ın da aynı doğrultuda yol aldığı görülüyor. Dış politikada yaşanan gelişmeler ve enerji kaynaklarından elde edilen gelirler iktidar için söz konusu yolu daha da elverişli hale getiriyor.