Rota: GÖRECE
Güncelleme Tarihi:
Sirel EKŞİ
Nazardan korkmuyorlar
İzmir’in yanı başında, doğası ve havası bozulmamış Görece Beldesi, büyüklerimizin pek korktuğu nazara meydan okuyor. Çünkü dünyaca ünlü göz boncukları bu beldede yapılıyor.
ÖRT duvarı, pervazsız iki penceresi ve çuldan bir kapısı var. Ortadaki toprak fırının önünde yere oturmuşlar, mitolojik devirlerin bilge rahipleri gibi, kendilerini yaptıkları işin kutsallığına adamış dört adam. Hiç konuşmuyorlar. Gözlerini fırının ortasında fokurtularla kaynayan alev rengi sıvıya dikmişler, ellerindeki uzun demir çubukları bu sıvıya batırıp bir parça alıyorlar, sonra büyük bir maharetle şekillendiriyorlar ve daha soğumadan yandaki boşluğa atıyorlar. Bu işlem bir makine düzeni içinde sürüp gidiyor. Zaman zaman adamlardan biri ayağıyla büyük bir odun parçasını fırına sürüyor. Kutsal ateşin hiç sönmemesi, alev rengi sıvının hiç soğumaması gerek. Ciltleri odun isinden kararmış, gözleri sürekli ateşe bakmaktan kızarmış, elleri nasırlı bu dört adam göz boncuğu yapıyorlar. Takanı nazardan koruduğuna inanılan, armağan edilene şans getiren ve elinize aldığınızda sizi rahatlatıp gülümseten göz boncukları, bin bir meşakkat ve özveriyle yapılıyor.
EVİMİZİ kapısından, bebeğimizin beşiğine, evcil hayvanlarımızın boyunlarından, zevkle kullandığımız aksesuarlara kadar hemen her yerde kullandığımız göz boncuğu yada nazar boncuğu denince akla neresi gelir? Tabii ki Görece. İzmir’in Menderes İlçesi’ne bağlı Görece.
GÖRECE isminin nereden geldiğine dair çeşitli söylentiler var. Bunlardan biri 500 yıllık geçmişi olan Görece Köyü’ne ilk yerleşen Gören Yörükleri’nin ‘‘Gören’’i zamanla değişerek Görece olmuş. Bir diğeri, ki bu en fazla yerleşmiş olanı, göçebe Gören Yörükleri bir gece gelip yöreye konarlar. Sabahın ilk ışıklarıyla öylesine güzel bir manzara ortaya çıkar ki, görüntüye hayran kalan oba reisi coşkuyla eşine gösterir ve ‘‘Görece’’ der. Bir diğer rivayet Görece Köyü’nün kızları öylesine güzeldir ki, civar köylerden kızları görmeye gelen görücüler hiç eksik olmaz. Görücü Köyü sözü zamanla halk dilinde Görece Köyü olur. Görece’nin yalnız kızları değil, tüm insanları güzel. Dost canlısı ve yardımsever. Onun için son öykü bana daha doğru gibi geldi.
BONCUK BUNUN NERESİNDE
TÜRKİYE’de nazar boncuğunun ilk üretim yeri olarak bilinen Görece, İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Müdürlüğü'nce ‘‘Turistik yönden önem arz eden belediyeler’’ kapsamına alınmış. Ancak Görece’nin adını dünyaya duyuran göz boncuğu, bilinenin aksine beldenin en büyük geçim kaynağı değil. Beldede boncuk üreten ocak sayısı bir elin parmaklarından az. Emek yoğun ve modern teknolojiden nasibi almamış üretim artık sadece bazı büyük toptancılar için, sipariş üzerine yapılır olmuş.
GÖRECE’nin asıl geçim kaynağı yıllarca zeytincilik, bağcılık ve süt hayvancılığı olmuş. Ancak belde İzmir’e içme suyu sağlayan Tahtalı Barajı Koruma Havzası içinde kalınca tarım sektörüne çeşitli yasaklar getirilmiş. Adnan Menderes Hava Alanı, Tahtalı İçme Suyu Arıtma Tesisi ve Su isale hattı gibi büyük alan gerektiren yatırımlar tarımı iyice kısıtlamış. Göreceli de Metropolde hizmet sektöründe çalışmaya başlamış.
Nasıl gidilir?
GÖRECE İzmir’e 17 kilometre, Menderes İlçesi'ne 3 kilometre uzaklıkta. İzmir’den ve Menderes’ten düzenli otobüs seferleri var.
Ne yapılır?
GÖRECE, son yıllarda hızla büyüyen bir belde. Bulgaristan’dan zorunlu göçle gelen göçmenler için yapılan 2040 konut, beldenin 2500 civarında olan nüfusunu 7500’lere çıkarmış. Görece doğal yeşil çevresi ve temiz havasıyla son yıllarda, kentten uzak ikinci konut isteyenlerin de gözdesi olmuş.
GÖRECE’de halen, sanırım ilk bulunduğu yıllardaki teknikleri kullanan, göz boncuğu atölyeleri ilginizi çekecek. Eğer izin alırsanız son derece ilginç fotoğraflar çekmeniz de mümkün. Ancak tamamen sipariş üzerine çalışıldığı için artık atölyelerden boncuk alma şansınız yok.
TEMİZ havadan yararlanmak isterseniz, Göçmen konutları ile belde arasında belediyenin yaptırdığı alanda keyfinizce piknik yapabilirsiniz. Eğer iyi bir yürüyüşçüyseniz Çatalkaya’daki sur kalıntıları ilginizi çekebilir. Bu arada eğer açık bulursanız, yol üzerinde kalan Boncuk Köy’den her türlü göz boncuğunu almanız mümkün. Boncuk Köy’ün telefonu 781 12 66. Gitmeden önce telefon edin, yoksa bizim gibi kapıda kalabilirsiniz.
Ne yenir?
PİKNİK sepetiniz yanınızdaysa mesele yok. Eğer yoksa, köy içinde pide salonu var. Zeynel Restoran'da da et yemekleri yiyebilirsiniz.
150 yıl önce Arabistan’dan İzmir’e göçen Selim Usta ve Kardeşleri Arap Han’da halhal (cam bilezik) yaparak boncukçuluğu başlatmış. At boncukları da yapan ustalar, zamanla artmış. Ancak 1930’lu yıllarda belediye bu ocakların hava kirliliğine neden olduğu gerekçesiyle kent dışına çıkarılmalarını istemiş ve ocaklar Görece Köyü’ne taşınmış. Bu ustalardan Mehmet Erdal ve 11 yaşında ocak başına geçen oğlu Zekai Erdal, boncukçuluğun aslında bir cam sanatı olduğunu kavrayarak sanatın gelişmesine ve bu günlere gelmesine neden olmuş. Zekai Erdal, kişisel çabalarıyla içiçe göz borcuğu üretmeyi başarmış, kişisel gayretleriyle boncukların yurt dışında da tanıtılmasını ve ihracını sağlamış.