Komünizmin insani yüzüne ihtiyacımız var
Güncelleme Tarihi:
Berlin Duvarı’nın yıkılışını New York Times için değerlendiren yüzyılın en büyük siyaset teorisyenlerinden Slavoj Zizek, bu olayın kapitalizmin zaferi olarak görüldüğünü ancak özgürlük ve adaleti bir arada getiren yeni bir Komünizme ihtiyacımız olduğunu savundu.
Bugün Berlin Duvarı’nın yıkılışının 20’inci yıldönümü. Aradan geçen sürede yapılan yorumlar genellikle 9 Kasım 1989’da başlayan olayların mucizevi gelişmeler olduğuna vurgu yapardı: “Bir rüya gerçekleşti, Komünist rejimler iskambil kağıtlarından evler gibi yıkıldı ve dünya bir anda birkaç ay önce akla bile gelmeyecek yönde değişiklik gösterdi. Polonya’da Lech Walesa’nın başkan seçildiği özgür seçimlerin yapılabileceğini kim tahmin ederdi ki?”
Ancak Zizek, gerçeğin böyle olmadığını, kadife devrimlerin dumanı dağıldığında geriye demokratik-kapitalist gerçeklikten beklediğini alamayanların içinde olduğu bir hayal kırıklığı ve sonucunda ortaya çıkan, “eski güzel Komünist günler” nostaljisiyle yaşayan, sağcı ve milliyetçi bir popülizm ve yenilenmiş bir Komünizm karşıtı paranoya kaldığını savundu.
İlk iki tepkiyi anlamak zor olmasa da Komünist nostaljiyi çok fazla ciddiye almamak gerekiyor zira bu duyguları yaşayanlar aslında Sosyalizm’in gri günlerine dönmek değil sadece geçmişin yasını tutmak istiyor. Sağcı popülizm ise sadece Doğu Avrupa’da değil, küreselleşme dolayısıyla her yerde yükseliyor.
Zizek asıl ilginç olanın Macaristan’dan Slovenya’ya Komünizm karşıtlığının yeniden yükselişi olduğunu belirtiyor. Bu yeni Komünizm karşıtı korku sembollerin bile peşinde koşuyor. Litvanya’da 2008 yılında çıkarılan bir yasa orak ve çekiç figürlerinin ortalıkta görünmesini yasaklamış 2009’da Polonya hükümeti Che Guevera baskılı tişörtler giymeyi hapis cezası kapsamına almıştı.
Peki Komünizm karşıtlığı yeniden yükselirken gücünü nereden alıyor? Bu yeni akım “Madem kapitalizm gerçekten o kadar iyiydi, neden hayatlarımız hala bu kadar kötü?” sorusuna basit bir cevap veriyor: “Çünkü gerçek demokrasiye ve kapitalizme henüz ulaşabilmiş değiliz, eski Komünistler yeni görünümleriyle hala başımızda oturuyor. Hiçbir şey değişmiş değil. Yeniden devrim yapmalıyız.”
Zizek bu görüşü savunanların bir gerçeği görmekte zorlandıklarını ifade etti: “Çizdikleri tablo geleneksel solcuların çizdiği kapitalizm resmine rahatsız edecek kadar çok benziyor: Kağıt üzerindeki demokrasinin zengin azınlığın iktidarını gizlediği bir toplum yapısı. Bir başka deyişle yeni Komünizm karşıtları ‘yalancı Kapitalizm’ olarak tanımladıkları şeyin kapitalizmin ta kendisi olduğunu anlayamıyor.”
Dahası Komünist rejimler yıkıldığında eski Komünist liderler kapitalist ekonomileri yürütmekte diğerlerinden çok daha başarılı oldular. Bir diğer deyişle Batılı liberal kapitalistlerden daha kapitalist çıkan eski Komünistler, kapitalizmi kendi sahasında mağlup etti. Bunun en iyi örneği günümüzde Çin’de yaşananlar.
Peki ya bu otoriter kapitalizm modeli liberal kapitalizmden daha üretken çıkarsa ne olacak? Ya artık demokrasi ekonomik gelişmenin olmazsa olmazı değil de engeli haline gelmişse? Zizek eğer bu soruların cevabı “evet”se eski Komünist ülkelerdeki hayal kırıklığının aşırı beklentilerin işareti olarak görülüp kenara atılmaması gerektiğini savundu.
Doğu Avrupa’nın komünist rejimlerini protesto edenlerin büyük bir çoğunluğu kapitalizm değil hayatlarını devlet kontrolü ve ilkel ideolojik dayatmalar olmaksızın özgürce yaşamak istiyordu. Pek çok yorumcunun da ifade ettiği gibi insanlar “Sosyalizmin insani yüzünü” görmek istiyorlardı. Zizek bu tavrın ikinci bir şansı hak ettiğini ifade etti.
Böylece dünya sadece özgürlüğe değil adalete de kavuşabilir. Bu fikirleri savunanlar başlarda tehlikeli ütopyacılar olarak kınanacaktır ancak dünyanın geri kalanını etkisi altında tutan ütopik rüyadan uyananlar da aslında sadece onlar olacaktır.