Part-time çalışma kadın istihdamını nasıl etkiler?
Güncelleme Tarihi:
Yeni yasayla doğum yapan ve evlat edinen çalışanlara doğum izninin ardından kısmi süreli çalışma hakkı geldi. Ayrıca çocuk ilkokula başlayana kadar anne veya babaya yarı zamanlı çalışma imkanı da sağlandı. Yasanın hangi sektörleri kapsayacağı çıkacak yönetmelikle belli olacak. Peki bu değişiklik hukukçular, işveren ve dernekler tarafından nasıl karşılandı? Tüm paydaşlar, yarı zamanlı çalışmanın yeni işe alımlarda kadın istihdamını baltalamasından endişeli.
Uzayan doğum izinleri ve part-time çalışma kimi kesimler tarafından olumlu karşılanırken kimi kesimler de bu hakların kadın istihdamına olumsuz etki edeceğini düşünüyor.
Büyük bir grubun İK direktörü yasadan sonra şu değerlendirmeyi yapıyor: “Kadınlara pozitif ayrımcılık yapan bir şirketiz, çalışanlarımızın yarısı kadın, ama bu yasadan sonra kadın istihdam ederken daha dikkatli davranacağız.“
Hukukçular ise yarı zamanlı çalışma hakkını kadınların bir tehdit olarak kullanılabileceğini savunuyor, şöyle ki “hakkımı verin ben ayrılayım, yoksa part-time çalışırım gibi.” Zaten esnek çalışmak isteyen pek çok kadına da işverenin dönüp, “o zaman anlaşalım biz senin hakkını verelim, ayrılın” demesi olası.
umut verici
KAGİDER Başkanı Sanem Oktar, hem anneye hem babaya sunulan part-time çalışma hakkının kadın istihdamına olumlu katkı sağlayacağını, doğum izinlerinin süresinin uzamasının ise olumsuz etki edeceğini düşünüyor: “Ülkemizde çalışma yaş aralığında bulunan 29.500.000 kadının ancak 8.1 milyonu çalıştığı ve kadınların iş yaşamına dâhil olmamalarının veya ayrılmalarının öncelikli sebeplerinden birinin çocuk bakımı olduğu bir gerçek. Kadının asli ve tek sorumluluğunun ev işleri ve çocuk bakımı olduğu gibi yerleşmiş düşünce biçimlerine karşı olduğumuz gerçeğine dayanarak yürürlüğe girecek yasa ile birlikte kadının iş yaşamında kalmaya devam ederek çocuğuna bakabilecek olmasının desteklenmesi umut verici. Ayrıca, uygulamanın sadece annelere değil babalara da aynı hakları tanıyor olması olumlu bir gelişme.
Uzun süreli ücretli annelik izinleri ise kadınların işe dönüşlerini zorlaştıracak, işveren için kadın istihdamını çok daha yüksek maliyetli kılacak düzenlemeler, işvereni cezalandırıcı uygulamalar kadın istihdamı için tehlike teşkil ediyor. Bu tür uygulamaların çalışan kadının iş hayatındaki rolünün azalması, işvereni kadın eleman çalıştırmaktan caydırıcı ve uzun vadede kadının ekonomiye verdiği katkının azalması sonuçlarını doğurabileceğini düşünüyoruz.
Düzenleme yarım gün çalışıyor diye işten çıkarmaları yasakladığı için halen çalışmakta olanları korumakla birlikte yeni işe alımlarında kadın istihdamında azalmaya sebep olabilir” diyor.
PART-TIME ÇALIŞMA OLUMSUZ ETKİLER
Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Erdem Özdemir, kadın çalışanlara doğum ve analık ile ilgili olarak yeni haklar getirilmesinin olumlu olduğunu ama istihdama ne şekilde etki edeceğinin de araştırılmış olması gerektiğine dikkat çekiyor: “Doğum sonrasında yarım günlük çalışma ve bunun kalan kısmının sigortadan karşılanması isabetli. Ancak özellikle ilköğretim çağına kadar söz konusu olabilecek kısmi süreli çalışma olanağının olumsuz etkileri olabilir. Bu süreçte işveren aynı işi yapmak için bir başka kısmi süreli çalışan istihdam etmek durumunda kalacak, daha önceden bir kişinin bütünlük içinde yaptığı bir iş ikiye bölünecek ve yönetilmesi güçleşecek işverenler ise bunu istemeyecekler. Dolayısıyla, çalışanların bu hakkı kullanması uygulamada sıkıntılara yol açacak.
Kanunda eleştiriye açık noktalar da mevcut. Örneğin kısmi süreli çalışma hakkını kullanan çalışanın geri dönmek istemesi halinde yerine alınan çalışanın iş sözleşmesinin kendiliğinden sona ereceği düzenlenmiş. Bu çalışanın iş sözleşmesinin tazminatsız olarak ‘kendiliğinden sona ermesini’ isabetli görmeye olanak yok.”
YASA NE DİYOR?
Memurlar ve işçiler için çıkarılacak yönetmeliklerle beraber uygulamaya girecek olan yasaya göre, doğum veya evlat edinme sonrası hem kadın işçi ve memurlar, hem de babalar yarı zamanlı çalışmadan yararlanabilecek. Kadın işçi, doğum öncesi 8 hafta, doğum sonrası 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta annelik izninin ardından, 6 aya kadar da ücretsiz izin kullanabiliyor. Bu sürenin ardından kadın veya erkek işçiye isterse birinci doğumda 60, ikinci doğumda 120, sonraki doğumlarda 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilecek. Bu izin süresi içinde de işçinin ücretinin geri kalanı için işsizlik sigortası fonundan ödenecek ödenek ile destek yapılacak.Ancak, bu madde hükümlerinden yararlanılabilmesi için;
- İşçinin adına doğum veya evlat edinme tarihinden önceki son üç yılda en az 600 gün işsizlik sigortası primi bildirilmiş olması,
- 4857 sayılı kanunun 63. maddesinde belirtilen haftalık çalışma süresinin yarısı kadar fiilen çalışılması
- Doğum ve evlat edinme sonrası analık hâli izninin bittiği tarihten itibaren 30 gün içinde kuruma doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma belgesi ile başvuruda bulunulması gerekiyor.
HER MESLEĞE YOK
İzinlerin bitiminden itibaren de, çocuk ilkokul yaşına gelene kadar anne veya babadan biri yarı zamanlı çalışma talebini, bir ay önceden bildirmek şartıyla kullanacak. Yarım gün çalışanlar ücretlerini ve maaşlarını da yarım gün üzerinden alacaklar. Bunun için hem annenin, hem de babanın çalışıyor olması şartı aranacak. Hangi sektörlerde yarı zamanlı çalışmanının olmayacağı çıkacak yönetmelikle belirlenecek.