Paraya yeni düzen

MERKEZ Bankası, 9 Aralık'ta açıkladığı tarihi para ve kur programı çerçevesinde dün 2000 yılına dönük bir dizi karar aldı. Merkez Bankası'nın döviz kururun belirlenmesinden, Türk Lirası açık piyasa işlemlerine kadar değişen uygulamaları için aldığı kararlar, piyasayı tümüyle serbest bırakmayı amaçlıyor. Gün içinde duruma göre faizler yüzde 5 de inebilecek, yüzde 75'e de çıkabilecek.

MERKEZ Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren ‘‘Açık Piyasa İşlemleri, Para Piyasaları ve Döviz ve Efektif Piyasaları’’ Müdürlüklerinin işleyişi ve çalışma saatleri yeniden düzenlendi. Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamaya göre, söz konusu düzenlemeler 3 Ocak 2000 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek ve bu düzenlemeler dışında kalan hususlar için, daha önce çıkarılan talimat esasları geçerli olacak.

Yeni düzenlemeyle 3 Ocak 2000 tarihinden itibaren, Merkez Bankası'nın 1 ABD Doları Gösterge Döviz Satış Kurunun, ‘‘üçer aylık dönemler itibarıyla ihracat ve görünmeyen işlemlerden alışını yaptıkları döviz ve efektif toplamları’’ en yüksek 20 bankanın, saat 15.00'deki döviz alış-satış kotasyonlarının ortalamalarının ortalaması alınarak belirlenmesi uygulamasına son verilecek.

Merkez Bankası'nın, piyasanın kapanış saati olan 16:00'da geçerli olan ABD Doları ve Euro döviz alış kurları, Resmi Alış Kurları olarak kabul edilecek, halen geçerli olan Gösterge Kuru marjları uygulanmak suretiyle, diğer yabancı paralar için Günlük Gösterge Kurlar ilan edilecek.

AÇIK PİYASA İŞLEMLERİ

Düzenlemeyle, Açık Piyasa İşlemleri'nde mevcut uygulamada olduğu gibi, Açık Piyasa İşlemleri ihalesi yapılmasına karar verilen günlerde ihale duyurusu saat 10:00'da yapılacak ve ihalelere son teklif verme süresi saat 11:00 olacak. Gerek görüldüğünde, ihale duyurusu ile birlikte Merkez Bankası'nca ihalede karşılanması planlanan teklif tutarı da ilan edilebilecek.

BANKALARARASI PİYASA

Bankalararası Para Piyasası'na getirilen düzenleme ile Bankalar, Merkez Bankası'nca belirlenen tüm vadelerde (O/N, T/N, 1W, T/W, 2W, 1AY, 3AY) ve kendilerine tanınan Borç Alabilme Limitleri (BAL) ile Vadeli İşlem Limitleri (VİL) çerçevesinde, sadece kendi aralarında olmak üzere, sabah 10:00- 12:30, öğleden sonra 13:00- 16:30 saatleri arasında işlem yapabilecekler. Merkez Bankası ise saat 16.30'dan sonra teklif ve/veya talep yönünde kotasyon vererek, sadece bir gecelik(O/N) işlemlere taraf olacak ve saat 17.00'ye kadar işlem yapabilecek.

Bu arada, gün içi limit (GİL) uygulamasına ilişkin prensip ve saatlerde ise herhangi bir değişiklik yapılmadı.

DÖVİZ PİYASALARI

Döviz ve Efektif piyasalarının çalışma saatleri de sabah 10.00-12.30, öğleden sonra 13.00-16.00 olarak belirlendi.

Ancak, aynı gün valörlü TL/Efektif İşlemleri, Döviz/Efektif İşlemleri, Türk Lirası Karşılığı Döviz Depo İşlemleri, Döviz Deposu İşlemleri saat 15.00'e kadar gerçekleştirilecek, öğleden sonra Euro üzerinden aynı gün valörlü işlem gerçekleştirilemeyecek.

Düzenlemeye göre, piyasanın açılışı ile birlikte sabah saat 10.00'da, daha önce açıklanan günlük kur sepeti esas alınarak, cari çapraz kurdan, Türk Lirası karşılığı döviz işlemleri için ABD Doları ve Euro, Türk Lirası karşılığı efektif işlemleri için ise ABD Doları ve Alman Markı günlük alış-satış kurları, Reuters CBTR, Telerate (15881) nolu sayfalarında, ilan edilecek. Çapraz kurdaki değişimlerin belirli bir marjı aşması halinde, ilan edilen kurlar değiştirilecek. Çapraz kurda ani iniş ve çıkışların görülmesi halinde ise piyasa sayfalarına ‘‘adjusting rates now’’ ibaresi konularak geçici olarak alım-satım durdurulabilecek.

Bunun dışında, alım-satım işlemleri piyasa açılış ve kapanış saatleri arasında aralıksız devam edecek. Türk Lirası karşılığı döviz satan kuruluşlar, ‘‘geri dönülemez ödeme emri’’ fakslarını, en geç saat 16:30'a kadar göndermekle, Türk Lirası karşılığı Euro döviz alan kuruluşlar Türk Liralarını en geç saat 13:00'e kadar ödemekle yükümlü olacaklar.

Türk Lirası karşılığı efektif işlemleri ise kuruluşların Türk Liralarını veya efektifleri teslim etmeleri ile gerçekleşecek.

Alınan kararlar ne anlama geliyor?

KARAR: Açık Piyasa İşlemleri (APİ) ve para piyasalarında çalışma saatlerini yeniden belirlendi. Lira interbankında Merkez Bankası kotasyon vermeyecek. 16.30-17.00 arasında piyasanın ihtiyacına göre bir gecelik işlem yapabilecek.

ANLAMI: Merkez Bankası, lirada artık gün içinde kendisi işlem yapmak istemiyor. Piyasayı kendi seyrine bırakmayı öngörüyor. Faizler piyasada arz ve talebe göre belirlenecek. Merkez Bankası piyasaya müdahale etmeyecek. 16.30'dan sonra yapacağı işlemlerle piyasayı dengeye getirecek.

KARAR: Merkez Bankası, 3 Ocak 2000'den itibaren, 1 ABD Doları'nın gösterge döviz satış kurunu, 20 bankanın döviz alış ve satış kotasyonlarının ortalamalarının ortalaması alarak, belirleme uygulamasını noktalayacak.

ANLAMI: Merkez Bankası zaten 9 Aralık'ta 2000 yılı kur sepetini gün gün açıkladı. Bundan böyle dolar-euro kuruna bakılarak TL'nin bütün dövizler karşısındaki değeri belirlenecek. Belirlenen kurlardan Merkez Bankası isteyene döviz satacak, isteyenden de döviz alacak.