Otistik olduÄŸu için hayvanların zihnini daha iyi okuyor

"Hayvanları kavrayabilmek için kendinizi dilden soyutlamanız gerekiyor. Hayvanlar dil aracılığıyla düşünmezler. Otistik biri olarak, ben de düşüncelerimi dil üzerine kurmuyorum. Beynim imgelerde tıpkı Google gibi iÅŸliyor."Otistik olmak insanın hayvanlarla haşır neÅŸir olmasını neden kolaylaÅŸtırıyor?Otistik insanlar, hayvanların düşündükleri gibi düşünebiliyorlar. Otizm insanları öteki hayvanlara baÄŸlayan yolda bir durak iÅŸlevi görüyor. Ä°nsanlara hayvanların neden birtakım davranışları sergilediklerini açıklayabilirim. Hayvanların insanmış gibi algılanmalarına, bir baÅŸka deyiÅŸle insanbiçimciliÄŸe karşıyım. Ama ÅŸunu düşünmek gerekiyor: bir inek olsam, buna nasıl bir tepki gösterirdim? Bunu kestirmek benim için hiç de zor deÄŸil. Ä°nsanlar bana normal insanların göremediklerini görmem için para ödüyorlar. Ne tür ÅŸeyler bunlar?Hayvanları kavrayabilmek için kendinizi dilden soyutlamanız gerekiyor. Hayvanlar dil aracılığıyla düşünmezler. Otistik biri olarak, ben de düşüncelerimi dil üzerine kurmuyorum. Beynim imgelerde tıpkı Google gibi iÅŸliyor. Bu hayvanların düşünme sürecine daha yakın bir ÅŸey olsa gerek. Ä°nsanların sorunu fazlasıyla ussal olmaları. Otistik bir kiÅŸinin beyni iÅŸleyiÅŸi açısından daha çok bir çocuÄŸunkini, ya da hayvan beynini andırır. Onlarda utanma ve suçluluk gibi karmaşık duygular yoktur. Bu insanbiçimcilik olmuyor mu?Her ÅŸeyden önce makul düşünen bir bilim insanıyım. Hayvanlar her yönüyle otistikleri andırmazlar. En yakın benzerlikleri her ikisinin de dil olmadan düşünebilmeleridir. O halde, meslek yaÅŸamınızda otizmden "makul bir biçimde" yararlandığınız söylenebilir mi?Söylenebilir. Genç bir kızken korkunç kaygı nöbetlerim olurdu. Sürekli sahne korkusu yaÅŸamak gibi bir ÅŸeydi. Derken teyzemin çiftliÄŸine gittim ve orada sığırların dar boÄŸaz biçiminde bir ağıla girdiklerinde rahatladıklarını gördüm. Bunu kendim de uyguladım ve rahatladığımı fark ettim. Otistik ya da Asperger sendromlu hastaların çoÄŸu baskı ortamını rahatlatıcı bulurlar. Bu olay hayvanlara ilgi duymamı saÄŸladı. Dar boÄŸazların nasıl iÅŸe yaradığını gözlemek amacıyla yem verme iÅŸlemini sürekli ben üstleniyordum. Ne var ki, birçok yerde hayvanlara sergilenen tavır hiç hoÅŸuma gitmiyordu. Onlara korkunç kaba ve acımasız davranmaları beni çok rahatsız ediyordu. Bu tedirginliÄŸim sığırların güdülmesiyle ilgili donanımlar tasarlamama neden oldu. Hayvanları seviyorsunuz, ama mesleÄŸiniz onları kesmenizi gerektiriyor...Bir celep için ilk sistemimi tasarladığımda ağıla bakıp yaptığımdan utanç duydum ve aÄŸlamaya baÅŸladım. Onları yetiÅŸtirmiÅŸ olmasaydık, o sırada orada olmayacaklardı. Onları bu dünyaya getiren bizler olduÄŸumuza göre, gerektiÄŸi gibi bir yaÅŸam sunmak da bize düşüyordu. Ya hayvan hakları?Hayvan haklarının felsefi boyutuna girecek deÄŸilim. Hayvanlar hak kavramının ne demek olduÄŸunu bilmezler. Beni ilgilendiren, bir eÅŸeÄŸe kötek attığınızda canının yanacağıdır. Bunu neden yaptıkları umurumda deÄŸil, nasılsa tümü de aynı kapıya çıkar. EÅŸeÄŸin canını acıtmayın, olay bu denli basit. Hayvan haklarının kanlı bıçaklı yönüyle ilgilenmeniz bundan mı?Kuramlarla iÅŸim yok. Somut bir ÅŸeyler yapmaktan hoÅŸlanıyorum. Eylemciler kimi zaman yasaları deÄŸiÅŸtiriyorlar, ama yasanın deÄŸiÅŸmesi birtakım ÅŸeylerin deÄŸiÅŸmesine yetmiyor. A.B.D’de hayvancılıkla uÄŸraÅŸanların yarısı benim tasarladığım ve hayvanların esenliÄŸini ön planda tutan donanımlardan yararlanıyor. Tasarladığım denetim sistemi beÅŸ farklı deÄŸeri saptıyor: ilk giriÅŸimde ÅŸaÅŸkına dönen hayvanların yüzdesi, kesim öncesi bir tepki göstermeyenlerin yüzdesi, sesle tepki gösterenlerin yüzdesi, yere yuvarlananların yüzdesi ve elektrikli üvendireyle hareket ettirilenlerin yüzdesi. Her bir maddenin basit bir evet ya da hayır ile deÄŸerlendirildiÄŸi bu sistemin dünyanın her yerinde kullanılıyor olması beni çok mutlu ediyor. Büyük ÅŸirketlerle çalışabiliyor musunuz?Tabii ki. Åžimdilerde büyük olanın her zaman kötü olduÄŸuna inanan ÅŸirket-karşıtı bir akım var. Ne var ki, büyük ÅŸirketler büyük deÄŸiÅŸimlere de yol açabilirler. Paranın gücüne inanıyorum. Ä°nsanların gerçekleÅŸtirdiÄŸi kıyımlar 25 yıldır kafamı kurcalıyor. KeÅŸke bu soruna çözüm getirecek bir sistem geliÅŸtirebilseydim. Ancak müşterilerimin dörtte birinin geliÅŸtirdiÄŸim onca kolaylığa karşın hayvanlara bugün de kötü davrandıklarını öğrenmek beni çok öfkelendiriyor. Oysa 1999’da McDonald’s ile çalışmaya baÅŸladığımda bu yolda her zamankinden çok daha olumlu adımlar atıldığına tanık oldum.McDonald’s mı?Evet. Oradaki görevim ÅŸirketin et satın aldığı tüm kesimevlerini denetlemekti. Bu görevi yerine getirirken hayvanların möleyip mölemedikleri, ya da elektrikli üvendire kullanılıp kullanılmadığı gibi birkaç temel unsuru deÄŸerlendiriyordum. Hayvanlar çeÅŸitli nedenlerle seslerini yükseltebilirler. Ancak bu nedenlerin tümünü deÄŸerlendirmektense, hayvana acı veren ÅŸeyin yaratacağı sonuçları bilmek benim için çok daha önemli. Åžirketler sizin sistemi kullanmadan önce neler yapıyorlardı?Hayvanlar açısından pek bir yarar saÄŸlamasa da, ortalıkta gezinip bir yığın ÅŸeyi not eden denetçiler vardı. Bir kesimevinde hayvanlar açısından olumlu geliÅŸmeler saÄŸlayacak bir yığın önlem alınabileceÄŸini keÅŸfettim. Söz gelimi, yerlerin kaygan olmaması, hayvanların dikkatini dağıtacak ÅŸeylerin ortadan kaldırılması ve önlerindeki insanları görmelerini engelleyecek paravanlar yerleÅŸtirilmesi gibi. Bir otistik bu gibi deÄŸiÅŸiklikleri çok daha kolay algılayabiliyor.BaÅŸka araÅŸtırmacılar sizin hayvanlar ve otizmle ilgili görüşlerinizi nasıl yorumluyorlar?Sorun, bu ikisinin koÅŸut disiplinler olmakla birlikte, her birinin farklı kiÅŸiler tarafından incelenmesi. Dilsel yetenekler devreden çıkartıldığında yeni yeteneklerin ortaya çıktığı yönünde somut kanıtlar var. Bu alanda en kapsamlı bulgular Kaliforniya Ãœniversitesi sinirbilim profesörü Bruce Miller’den geliyor. Miller’in araÅŸtırması beynin ön lobundaki bir bozukluÄŸa baÄŸlı olarak dil yeteneÄŸinin yitirilmesi durumunda, sanat ve müzikle ilgili yeteneklerin ortaya çıktığını gözler önüne seriyor. Ne var ki, araÅŸtırmacıların büyük bir bölümü hayvanlarla otizm arasında böylesi bir baÄŸ kurmaya pek yanaÅŸmıyor. Gelecekte ne olabilir?Beyinle ilgili gizler gün yüzüne çıktıkça, insanlarla hayvanlar arasında kesin bir sınır olmadığı da giderek ortaya çıkacak. Â