Kolesterole karşı 10 emir

KOLESTEROL konusu gündemden hiç düşmüyor. Evde, işte, yemeklerde sohbet ederken sıra mutlaka kolesterole de geliyor.
Bazıları kolesterol düzeyleriyle övünürken, bazıları şikâyet ediyor! Sağlıklı kolesterol seviyelerinin ne olması gerektiğini bilmeyen kalmadı ama bir kez daha hatırlatalım: Uzmanlar toplam kolesterolün 200 mg/dl, kötü kolesterol LDL’nin 130 mg/dl.nin altında olması gerektiğini söylüyor. İyi kolesterol HDL’nin genelde 50 mg.ın üzerinde, trigliseridin de 200 mg/dl.nin altında tutulmasını doğru buluyorlar.
Karşıt görüşte olanlar da var ama, genel kanı kolesterol yüksekliğinin koroner arter hastalığı için önemli bir risk faktörü olduğu ve muhtemelen sigara içmek, yüksek tansiyon, diyabet, obezite, stres ve/veya depresyon kadar ciddiye alınması gerektiğidir. Bu nedenle özellikle yaşı kırkı geçen herkesin kolesterol konusu hakkında bir şeyler bilmesinde fayda var. Geçen hafta Hürriyet’te başlayıp Kelebek’te devam eden kolesterol dizisini, bu yazı ile tamamlamayı düşündüm.
Kolesterol bilmecesinin çözümünde çok önemli saydığım önemli köşe taşları şunlar:

Kolesterol şart
KOLESTEROL, yaşam için zorunlu bir maddedir: Vücudunuz kolesterol olmadığı zaman bazı hormonları üretemez, hücre zarının bütünlüğünü koruyamaz, bağışıklık direncini sürdüremez, üreme faaliyetlerini başaramaz. Bu nedenle “tabiat ana”, kolesterol ihtiyacını karşılamayı bizim inisiyatifimize bırakmamış, vücudun neredeyse her hücresine (özellikle de karaciğer hücrelerine) kolesterol üretme görevi vermiştir. Herhangi bir nedenle kolesterol seviyeniz düşerse, hücreleriniz daha çok üretir. Vücudunuz kolesterol üretmeye her koşulda devam ettiği için, yiyeceklerle aldığımız kolesterol fazla olduğunda, kanınızdaki kolesterol seviyesi de artar.
Beslenmeye dikkat!
BESLENME önlemleri kolesterol yüksekliği ile mücadelede en az ilaçlar kadar önemlidir: Çoğu zaman sadece beslenme tedbirleriyle bile sonuç alınabilir. Beslenme tedbirleri düzenli egzersizle birlikte uygulanırsa kolesterol düzeylerini kontrol etmeniz daha da kolaylaşır.
Genetik önemli
GENETİK yatkınlık nedeniyle meydana gelen ve çok önemli kolesterol artışlarına yol açan durumlarda beslenme önlemleri tek başına yeterli olmayabilir: Bu durumlarda damarlarda herhangi bir sorun meydana gelmesini beklemeden makul dozlarda ilaç tedavisine başlamak gerekebilir. “Ailesel hiperkolesterolemi” adı verilen bu durum kalp hastalıkları bakımından en riskli yağ dengesizliğidir. Bu kişilerde çok erken yaşlarda kalp krizleri, felçler ortaya çıkabileceği için ilaç tedavisine başlama konusunda tereddüt edilmez.
İlaç ne zaman gerekli
GEÇMİŞ sağlık öyküsünde beyin istemisi atakları, felç, uç damarlarda ciddi daralmalar, kalp krizi kalp ile ilişkili ciddi göğüs ağrısı, koroner anjiyografisinde önemli ölçüde daralmalara yol açan aterosklerotik plakları olanlar, karotis arterlerinde %50-60’ı geçen daralmalar saptananlar, baypas geçirmiş hastalar, stend uygulanmış kişiler, koroner anjiyografisinde darlık düzeyi düşük de olsa hs-CRP’si yüksek ve/veya iyi kolesterolü 40’ın altında olanlarda ve ağır düzeyde ailesel hiperkolesterolemi sorunu bulunanlarda ilaç tedavisine hemen başlamak gerekmektedir. Çoğu zaman ilaç olmadan da sorun çözülebilmekte, ilaçlar bazen gereksiz yere reçete edilmektedir.
Yaşam tarzı etkili
HAYAT tarzı değişikliği etkili bir önlemdir: İlaç kullansanız da kullanmasanız da eğer kolesterol yüksekliği sorununuz varsa (özellikle genetik bir yatkınlık söz konusuysa) beslenme önlemlerini ve egzersizi hayatınız boyunca sürdürmeniz gerekir. Beslenme değişimlerini egzersiz çalışmalarıyla birleştirirseniz başarı oranınız artacak koruyucu zırhınız kalınlaşacaktır. Alkolü bırakmak ya da azaltmak, fazla kiloları vermek de etkili önlemlerdir.
İyi kolesterolü izleyin
EĞER iyi kolesterol HDL seviyeleriniz 35 mg.ın altındaysa mutlaka açık ya da gizli şeker yönünden de incelenmeniz gerekir. Ayrıca hipertansiyonunuz bulunup bulunmadığı, ürik asit yüksekliğinizin mevcut olup olmadığı, karın göbek bel çevresinde ilerleyici kilo alma ve vücudun üst bölgesinde yağ birikiminin bulunup bulunmadığının da dikkatle araştırılması lâzımdır. Bu gibi durumlarda kolesterol ilacına başlamak daha erkene alınabilir ama mutlaka insülin direnci varsa tedavi edilmesi kilo probleminin çözümlenmesi kan şekeri ve kan basıncının da dengelenmesi gerekir.
Trigliseride dikkat edin
TRİGLİSERİD yüksekliği damar risk faktörlerinden biridir. Göbekli-gıdıklı/bel çevresi geniş, hipertansiyona, kan şekeri yükselmelerine eğilimli kişilerde trigliserid yüksekliğine daha sık rastlanır. Kanda trigliserid düzeyi arttıkça iyi kolesterol seviyeleri de azalır. %400 mg/dl.nin altında trigliserid yüksekliği söz konusuysa ilaç kullanmaya gerek yoktur. Kilo kaybı aktivite ve beslenme önlemleri yeterli olur.
Efsanelerden uzak durun
HALK arasında yaygın olan “kolesterolü azaltan besinler”den faydalanmak yararlıdır. Bununla birlikte kolesterol probleminin çözümünü yalnızca “bir bardak suda bekletilmiş ceviz suyuna” ya da “bir bardak limon suyuna yatırılmış sarımsak dişlerine” v.s. gibi efsanelere teslim etmek yanlıştır. Cevizin, sarımsağın, narın, elmanın, bakliyat grubu yiyeceklerin (örneğin kuru fasulyenin), sebze ve meyvelerin kolesterol mücadelesinde faydalı oldukları doğrudur. Ancak bir taraftan sucuk, sosis, pirzola, adana, kebabı, işkembe, beyin salatası yiyip diğer yandan her sabah ceviz suyu içerek kolesterolü kontrol altına almak mümkün değildir.
Doğal destekleri öğrenin
KOLESTEROLÜ doğal yoldan düşürdüğü bilinen bazı besin destekleri ve bitki özleri varsa da, bunların etkinlik düzeyleri, dozları, kullanım süreleri ve güvenlikleri hakkında yeteri kadar bilgi sahibi değiliz. Hakkında en çok araştırma yapılan besin desteği “kırmızı mayalı pirinç”tir. Kırmızı mayalı pirincin içinde bulunan “doğal lovastatin”, LDL kolesterolü belli bir oranda düşürebiliyor. Şeker kamışından çıkarılan polikosanol alkolün de etkili olabileceğini düşündüren bulgular var. Bitkisel steroller ve stanollerin etkinliği konusunda ise genel bir fikir birliği oluşmuş durumda. Yeşil çayın, nar suyunun, elmada, soğanda bol miktarda bulunan kuvarsetinin de etkili olabileceğini gösteren bulgular var.
Egzersiz şart
KOLESTEROL ile mücadelede göz ardı edilen bir nokta da düzenli egzersiz alışkanlığıdır. Tıpkı sağlıklı beslenmek gibi egzersiz yapmak da sağlığa ve tabi bu arada damarlarınız için yararlı bir alışkanlıktır. Orta karar egzersiz aktiviteleri düzenli yapıldığında iyi kolesterolü arttırıyor, trigseliridi düşürüyor, genelde toplam kolesterolü azaltıyor. Ayrıca kan basıncını düşürdüğü, stresi yatıştırdığı, pıhtılaşma eğilimini önlediği, kilo kontrolünü kolaylaştırdığı, uykuyu iyileştirdiği için de dolaşım sistemine destek oluyor.