Kokpit

Uğur CEBECİ

En büyük 100 havalimanı

Havayolu sektörünün saygın dergilerinden Airline Business dünyanın en büyük 100 havalimanını açıkladı. Listede Atlanta Hartsfield Havalimanı 73 milyon 474 bin yolcuyla birinci olurken İstanbul Atatürk Havalimanı 1998'de 15 milyon 874 bin yolcu ile 54'üncü sırada yer aldı. Atatürk Havalimanı'nın 1997'ye oranla büyüme oranı yüzde 4 olarak gerçekleşti.

Dünyada havayolunu tercih eden yolcu sayısı her geçen gün artıyor. Kısmen krizlerle bu büyüme kısa süreli duraklama eğilimine girse de uzun vadede gerçek bir büyüme olduğu ortada. Dünyanın her yanında yeni havalimanı inşaatları, mevcut olanların geliştirilmesi de büyümenin bir göstergesi. Hazırlanan raporlarda, havayollarının büyüme hızlarının son yıllarda giderek arttığı, buna karşılık havalimanı yatırımlarının hızının yeterli düzeyde olmadığına dikkat çekiliyor.

Geçtiğimiz yıl Uluslararası Havalimanları Konseyi'nin (ACI) yaptığı araştırmaya göre Avrupa ve Amerika'daki havalimanları sağlıklı büyümelerine devam etti. Ancak durum Asya-Pasifik pazarında biraz karışıktı. Bölgede trafiği en çok düşen havalimanı Endonezya'nın Jakarta Havalimanı oldu. Geçen yıla oranla yolcu trafiği yüzde 40 düştü. Jakarta'yı Güney Kore'nin en büyük havalimanı Seul Kimpo izledi.

LATİN AMERİKA PATLADI

Özellikle Avrupalı havayolları Asya-Pasifik pazarında kaybettikleri kapasitelerini kurtarmak amacıyla Latin Amerika ülkelerine sefer sayılarını arttırdılar. Ayrıca açılan yeni uçuş noktaları ve etkili kampanyalar bölgedeki havalimanlarının büyüme oranlarını iki rakamlı sayılara çıkarttı.

Avrupa ise yıllık ortalama yüzde 8'lik bir büyüme yakaladı. Özellikle Brüksel büyümenin en hızlı olduğu havalimanı oldu. Kuşkusuz bunun arkasında Sabena'nın yanı sıra Air France ve KLM'in de uçuşlarını arttırması etkili oldu. Bu yıl için gelen üç aylık rakamlar büyümenin yine yüzde 8'lik artışla devam ettiğini gösteriyor. Londra Heathrow ve Münih Franz Joseph Strauss Havalimanları yine büyüme hızlarını sürdürdüler.

Amerika'da ise zirveyi uzun süredir elinde tutan Chicago O'Hare Havalimanı birincilik tahtını Atlanta Hartsfield'a kaptırdı. Diğer taraftan San Francisco, Miami, Washington Dulles da önemli miktarda büyümeyi devam ettirdiler.

ASYA BEKLENENİ VERMEDİ

Özellikle Asya pazarında yeni kapasiteler oluşturmak üzere hazırlanan havalimanları ne yazık ki beklenen trafiğe ulaşamadılar. Hong Kong'un yeni havalimanı Check Lap Kok ve Malezya'nın Kuala Lumpur Havalimanları ilk yıllarında doluluk oranlarını yakalayamadı. Bölgede önemli ölçüde bir kriz olsa da yeni havalimanlarının inşaası devam ediyor. Japonya artan havayolu trafiğini karşılamak üzere Tokyo Narita'ya üçüncü pistin eklenmesine karar verdi. 2008 yılında ise Osaka Kansai Havalimanı'na -ki deniz üzerine yapılan ilk havalimanı- kapasiteyi yüzde 50 arttıracak ikinci pist eklencek. Bangkok'a ise ikinci havalimanı inşaa ediliyor. Yaklaşık 7 milyar Dolara mal olacak yıllık 40 milyon yolcu kapasiteli havalimanı 2004’te hizmete girecek. Çin'de ise Şangay'daki ikinci havalimanı Pudong ekim ayında hizmete giriyor. Avusturalya'da Sidney'e inşaa edilecek ikinci havalimanı hükümet onayını bekliyor.

Amerika'da New York JFK'ye yeni bir terminal eklenecek. Yaklaşık 1 milyar Dolara mal olacak yeni terminal 2006 yılında hizmete giriyor. United Havayolları'nın merkezi olan Chicago O'Hare için de 1 milyar dolarlık yeni yatırım yapılıyor. Eklenecek iki terminal binası ve 20 çıkış noktası ile kapasite arttırılacak.

Avrupa'da ise Swissair ve iki ortağı Avusturya ile Sabena Zürih'i ana üs yapacaklar. Amaç Zürih'in yıllık kapasitesini 18 milyon'dan 30 milyon yolcuya çıkartmak.

YENİ TERMİNAL RAHATLATACAK

Türkiye'de ise rakkamlar 1998'de büyümeye devam etti. Ancak yaşanan ekonomik kriz ve turizmdeki sorunlar 1999 yılını olumsuz etkileyecek. En büyük havalimanımız İstanbul Atatürk'te 1998'de yolcu trafiği yüzde 4 arttı. Günlük iniş ortalaması 385 olarak gerçekleşti. Yaz aylarında günlük trafik adeti 600'lü rakkamlarla birlikte 'pig day' yani trafiğin en yüksek olduğu günde trafik 700'lü rakamları zorladı. Gelen yolcu trafiğinin yüzde 61.9'unu uluslararası, yüzde 38.1'ini de iç hat uçuşları oluşturdu. Uluslararası trafiğin yüzde 87.1'ini Avrupa Birliği'ne üye ülkelerden gelen havayolları oluşturdu. Avrupa’yı yüzde 8.3'le Orta Doğu, yüzde 3.4'le de Asya-Pasifik izledi. Kuzey Amerika'dan gelen günlük trafiğin yüzde oranı ise 1.3. İstanbul Atatürk Havalimanı'nın ana kullanıcıları yüzde 63 ile THY oldu. THY'yi günlük uçuşlarda yüzde 9.6 ile İstanbul Havayolları ve yüzde 4.4 ile Lufthansa izledi.

Atatürk Havalimanı'nı rahatlatacak ve modern bir görünüme sokacak olan Yeni Dış Hatlar Terminali'nin yapım çalışmaları devam ediyor. 29 Ekim'e tamamlanarak açılması planlanan inşaatı Tepe-Akfen-Vie ortaklığı tarafından yapılıyor. Gece-gündüz duraksız süren çalışmalarda binanın dış yapısı tamamlandı. Yeni terminalle birlikte İstanbul Havalimanı'nın yolcu kapasitesi iki katına çıkacak.

Dünyanın her yerinde yeni havalimanları yapılıyor. Eskiler büyütülüyor. Büyük havalimanlarının çoğunda trafik sıkışmış durumda. Çok büyük merkezlerde genellikle ana havalimanları yakınında orta kapasite havalimanları var. Bazı kentlerde ikinci havalimanları bile

dünyanın en büyükleri

arasında yer alıyor.

İLK 100 HAVALİMANI

1 Atlanta Hartsfield 73.474 2.626

2 Chicago O'Hare 72.370 2.744

3 Los Angeles 61.216 2.264

4 Londra Heathrow 60.060 1.359

5 Dallas Forth-Worth 60.483 2.492

6 Tokyo Haneda 51.421 718

7 Frankfurt Rhein-M. 42.734 1.025

8 San Francisco 40.060 1.244

9 Paris CDG 38.629 1.294

10 Denver 36.818 1.400

11 Amsterdam Schiphol 34.420 1.101

12 Miami International 33.935 1.315

13 New York Newark 32.445 1.360

14 Phoenix Sky Harbor 31.772 1.397

15 Detroit Wayne C. 31.544 1.451

16 New York JFK 31.295 985

17 Houston-G. Bush 31.026 1.299

18 Las Vegas 30.218 868

19 Seul Kimpo 29.429 609

20 Londra Gatwick 29.173 589

21 St Louis Lambert 28.640 1.477

22 Minneapolis 28.532 1.333

23 Hong Kong 27.828 488

24 Orlando 27.749 957

25 Toronto 26.745 1.164

26 Boston Logan 26.416 1.362

27 Seattle Tacoma 25.826 1.219

28 Bangkok 25.624 500

29 Roma Fiumicino 25.255 742

30 Madrit Barajas 25.254 883

31 Paris Orly 24.952 740

32 Tokyo Narita 24.441 400

33 Philadelphia 24.231 1.293

34 Singapur Changi 23.803 501

35 Charlotte 22.948 1.143

36 Honolulu 22.921 659

37 NY La Guardia 22.680 1.116

38 Sidney 21.207 888

39 Cincinnati 21.179 1.300

40 Pittssburg 20.556 1.242

41 Salt Lake 20.252 788

42 Münih 19.321 780

43 Zürih 19.301 777

44 Osaka-Kansai 19.224 349

45 Mexico City 18.946 780

46 Brüksel 18.482 742

47 Palma Mollarca 17.660 223

48 Manchester 17.508 380

49 Beijing 17.319 424

50 Kopenhag 16.671 835

51 Stokholm 16.410 790

52 Sao Paulo 16.257 542

53 Barselona 16.006 636

54 İstanbul Atatürk 15.874 385

55 Washington 15.807 757

56 Düselldorf 15.755 480

57 Vancouver 15.726 794

58 Taipei 15.725 324

59 Washington-Dulles 15.612 1.175

60 Baltimore 15.004 743

61 San Diego 14.879 630

62 Kuala Lumpur 14.663 297

63 Melbourne 14.398 518

64 Shanghai 14.095 358

65 Tampa 13.828 637

66 Milano 13.612 217

67 Oslo 13.411 648

68 Cleveland 12.539 833

69 Fort Lauderdale 12.475 545

70 Portland 12.460 714

71 Guangzhou 12.411 267

72 Manila 11.878 305

73 Dublin 11.640 389

74 Chicago Midway 11.418 506

75 Kaohsiung 11.068 374

76 Kansas 10.963 621

77 Mumbai 10.914 321

78 Johannesburg 10.834 456

79 Viyana 10.639 499

80 San Jose 10.507 420

81 Brisbane 10.499 524

82 Cidde 9.849 215

83 Dubai 9.732 287

84 Memphis 9.726 651

85 Helsinki 9.369 482

86 Oakland 9.231 378

87 Hamburg 9.126 363

88 New Orleans 8.952 386

89 Berlin 8.882 314

90 Jakarta 8.808 243

91 Houston 8.750 415

92 Gran Canaria 8.690 115

93 Riyad 8.308 187

94 Tenerife 8.294 56

95 Nice 8.087 613

96 Lizbon 7.966 309

97 Delhi 7.868 242

98 Montreal 7.868 500

99 Malaga 7.752 99

100 Calgary 7.673 468

Türkiye Avustralya kararını bekliyor

Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na alınacak olan Erken Uyarı ve Kontrol (AWACS) uçağı için Avusturalya'nın benzer ihale ile ilgili uçak ve sistem seçim kararı merakla bekleniyor. Her iki ülkenin de aynı şartlarla ihaleye girdiklerini belirten uzmanlar, Avusturalya ve Türkiye'nin aynı uçağı seçmelerinin işletme maliyetlerini düşüreceğini söylüyorlar. Her iki sistem ve uçak entegrasyonlarının oldukça yeni olması ihalede çok titiz seçim yapılmasını gerektiriyor.

Türkiye'deki ihaleye Amerika Boeing 737-700 uçaklarına konulan Northrop-Grumman MESA radarı ile, İsrail ise Amerikan Raytheon ile ortak Elta Phalcon Radarlı Airbus A310 uçağını öneriyor. Avusturalya ve Türkiye eğer alımlarda aynı uçak ve sisteme karar verirlerse, ortak çalışma yapmayı hedefliyorlar. Türkiye 4 uçak, Avusturalya ise 6 ya da 7 uçak almayı planlıyor.

El Fayed A319 müşterisi

Airbus, ünlü İngiliz Harrods mağazalarının sahibi Muhammet El Fayed'in A319CJ müşterisi olduğunu açıkladı. Adı oğlunun Lady Diana ile kaza geçirmesi ile gündeme oturan El Fayed'in uçağının teslimatının gelecek yıl mayıs ayında yapılması planlanıyor. Airbus Satış Başkanı Paul Mason, 14 sipariş aldıklarını, bu yılki hedeflerinin 24 uçak olduğunu söyledi. A319'un havacılıktaki deyimi ile 'green' yani iç düzeni yapılmamış haldeki fiyatı 35 milyon dolar. Ayrıca kabin içine yaklaşık 4-10 milyon dolarlık harcama yapılıyor.

1931 uçuş rekoru kitap oluyor

Stuart Kline 10 yıldır Türkiye'de yaşayan bir Amerikalı. Eşi Türk. Hayatını yaptığı çevirilerle kazanıyor. Bundan 6 ay önce Kline, Cumhuriyet'in 50'inci yıldönümü ile ilgili bir kitabı karıştırırken ilginç bir paragraf dikkatini çeker. Yazıda 1931 yılında iki Amerikalı pilotun New York'tan kalkıp hiç duraksız 49 saat 5 dakika uçarak İstanbul'a indiği yer almaktadır. Araştırmaya başlar. Ve karşısına çok ilginç bilgiler çıkar.

MÜTHİŞ UÇUŞ

Aslında bu uçuş bir rekordur. Tek motorlu Bellanca tipi uçakla iki pilot Russel Boardman ve John L. Polando 1929'da başlayıp iki yıl süresince antreman uçuşları yaparlar. Kafalarında hiç inmeden en uzun mesafeyi uçarak dünya rekoru kırmak vardır. Uçuşlarının masraflarını karşılamak için tanesi 2 Dolar olan 10 bin kartpostal satarlar. Hazırlıklar tamamlanınca boş ağırlığı bir ton olan tek motorlu Bellanca tipi uçaklarına tam 3 ton yakıt ve 100 litre yağ yüklerler. New York'tan ancak üçüncü denemede gerçekleştirdikleri kalkışla 29 Temmuz 1931'de havalanabilirler. Ve yorucu yolculuk başlar...

Uçak yakıt harcadıkça hafifler ve daha iyi uçar. Saatler sonra bulutlar aralanıp kara görününce İngilitere'ye geldiklerini anladılar. Londra civarında bir delik görüp içine dalarlar. Artık Avrupa'ya ulaşmışlardır. Ardından Almanya'ya gelirler. Ama gece olur. Gece hiç bir yeri görmeden Alp Dağları'nı geçmeye cesaret edemezler. Münih semalarında tam 5 saat oldukları yerde dönüp günün ağırmasını beklerler. Sonra rotalarını İstanbul Yeşilköy'e çevirirler. New York'tan İstanbul'a 49 saat 5 dakika uçup 8 bin 269 kilometre yolu hiç bir yere inmeden katederek rekor kırarlar.

31 Temmuz 1931'de İstanbul'a gelen Amerika'lı pilotlar büyük çoşkuyla karşılanır. Atatürk tarafından kabul edilirler. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Hoover'ın mektubunu ve New York Times Gazetesi'ni Ata'ya sunarlar. Onurlarına davetler düzenlenir, şölenler yapılır. Amerikalı pilotlar ayrıca o günlerde Beşiktaş'da çıkan yangında evlerine kaybedenlere de kendi ceplerinden 400 lira yardımda bulunurlar.

İstanbul'da 10 Ağustos'a kadar dinlenen iki pilot daha sonra uçaklarıyla Cenova'ya uçar. Buradan da uçak gemiye yüklenir ve New York'a geri dönerler. Kahraman pilotlar New York'ta da büyük bir törenle karşılanır.

İKİSİ DE KAZADA ÖLDÜ

Uçuşun 50'nci yılı anısına 1981'de Minasota'da bir havalimanına pilotların adı verilir. Pilot Boardman bir uçak kazasında ölür. Diğer pilot Polanda ise 1983’te kalkıştan sonra uçağı düşer, bir ay sonra hayatını kaybeder.

Tolga ÖZBEK

UZUN İNCE BİR YOL

Stuart Kline, bu uçuşu 'Uzun İnce Bir Yol' adlı kitabında toplayacak. Sonra belki bir belgesel film de yapacak. Ancak sponsorlara ihtiyacı var. Bu genç Amerikalı araştırmacıya destek verilmesi halinde Türkiye'nin de büyük reklamının olacağı eser ortaya çıkacak. İngilizce ve Türkçe olarak hazırlanacak kitap Türk Cumhurbaşkanı ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı’nın önsözüyle piyasaya çıkacak.