Nasıl yazıyorsa öyle: Bilge Karasu

‘Nasıl Yazıyorsam Öyleyimdir - Bilge Karasu ile Son Söyleşi’, küçük ama oldukça sıkı bir metinden oluşan bir kitap. Bu metin, ‘Bitmemiş Bir Konuşmadan’ başlığıyla daha önce Füsun Akatlı ile Müge Gürsoy Sökmen’in yayına hazırladığı ‘Bilge Karasu Aramızda’ (1997) armağan kitabında yer almıştı; şimdi müstakil bir baskısının yapılmış olması çok yerinde oldu.
Bu metin, bir ‘son söyleşi’, ‘olası vasiyetnamelerden biri’ olarak niteleniyor. Söyleşiyi yapan Mustafa Arslantunalı. Bu ‘son söyleşi’nin ortaya çıkışını şöyle anlatıyor: “Fikir benim değildi: Konuştuğu, anlattığı pek çok şeyi niçin yazmadığını sorarak, çay içerken onu ‘taciz’ etmeye çalışıyor, şaka yollu ‘cimri’likle suçluyordum sadece. Her zamanki gibi, ‘aklına gelen her şeyi yazmaya değer bulmadığını’ söylemiş olmalı. ‘Yazmam ama’ diye devam ettiğini iyi hatırlıyorum çünkü, ‘konuşurum’.”

“Özel sayılabilecek diyalogları budadım” diyor Arslantunalı, “Giderek daha da gereksiz görünen kendi söylediklerimi çıkardım attım, konuşma havası içinde bir alıntılar dizisi oluştu, söylenenlerin bağlamını göstermek için, araya başlıklar eklemek gerekti.” Karasu’nun ‘Nasıl Yazıyorsam Öyleyimdir’ kitabını, bir ‘söyleşi’ olarak değil, bir ‘fragman’ olarak adlandırmak gerekiyor. Evet, metin, söyleşinin, konuşmanın olanağı zemininde vücuda gelmiş ama bizim yüz yüze geldiğimiz metin bir söyleşi değil, bir fragman. Bunda, kuşkusuz Arslantunalı’nın ‘kendi söylediklerini’ çıkarıp atmasının da bir rolü var...

Karasu’nun söyleşiye verdiği ‘yanıtlar’ fragman biçiminde vücut bulmuş. Ve belki de daha önemlisi, ‘yenilik’, ‘yazmak’, ‘Batı’, ‘yalınlık’, ‘felsefe’, ‘musiki-yazı-resim’, ‘dil’, ‘aşk-korku’, ‘okumak’, ‘çeviri’, ‘şiddet’ arabaşlıklarını içeren bu fragmanların, yazınsal değil, felsefi olmasıdır. Karasu, düşünceyi, sürekli felsefi ayrım yaparak dile getirmektedir. Bir -izm olarak belli bir felsefe anlayışını dile getiren metinler değil bunlar, tam tersine felsefi analizle felsefi bilgi ortaya koyan metinler.
Karasu’ya göre, “Bir dilin herhangi bir şeyi söyleyebilir hale gelmesi ile ondan sonra başka şeyleri de söyleyebilir olması, yazının (‘yazı’ değil ‘yazın’ olsa gerek) varlığıyla ilişkili bir şey.” Ona göre, yazın, insanların değil, dilin belleğidir. Dolayısıyla “Herhangi bir metnin ortaya çıkması, ilkin o dilin, o metni söyleyebilir hale gelmiş olması demektir.”

Karasu’nun yazın anlayışı, onun yalınlık anlayışıyla da ıralıdır. Yalınlık derken, fazlalık olanı atmayı kasteder Karasu. “Oraya konan sözcüğün, oraya konmuş olan sözcük örüntülerinin iletmek istediğime zaten yettiğini düşündüğüm için belki de.” Denilebilir ki Karasu’ya göre, yazınsal yapıt eksiltilemezlikle sonsuzluğa kalır. Yazınsal metin yerinde duran metindir. Oysa Karasu’ya göre, düşünce ‘bayatlayan ekmeğe’ benzer. “Çünkü düşünceler yerlerinde duran şeyler değildir, durmadan tartaklanan, durmadan eleştirilen, durmadan geliştirilen birtakım garip varlıklardır.”
Sanırım şimdi biraz açık, “Yazmam ama konuşurum” ifadesinin anlamı.
Yazımı, Bilge Bey’in bir fragmanıyla, günümüzle bağlamsal bakımdan pek ilgisi olmayan bir temelde dile getirilmiş fragmanıyla bağlıyorum. Daima geçerli bir tanım olarak kalacak olması çok hüzün verici.

“Şiddet insan karşısına çıkınca, insanın yapabileceği tek şey, o şiddete karşı koymak ya da o şiddete alt olmak.(...) Şiddetle herhangi bir ilişki olamaz. (...) Karşıdan gelen beğenilmeyen, katlanılması olanaksız görülen bir şiddetle, ne pazarlık edilir, ne uzlaşılır, ne anlaşılır, ne de şiddetle birliktelik kurulur.”

Haftanın Önerisi:
1 - ‘Biçimler: Bütün, Ritim, Hiyerarşi, Ağ’, Caroline Levine, çeviren: Didem Dinçsoy, Koç Üniversitesi Yayınları
2 - ‘Filistin’i Aramak: Arap-Amerikalı Bir Ailede Bocalayarak Büyümek’, Najla Said, çev: Leyla Burcu Dündar, Zoomkitap

Nasıl Yazıyorsam Öyleyimdir
Bilge Karasu
Kırmızı Kedi, 2017
68 sayfa, 6 TL.