Bak yıldızlar ne diyor

Kariyeri boyunca Harald Szeemann gibi kült küratörlerle çalışan Amerikalı video sanatçısı Susan Kleinberg, dijital projeksiyon ve ses parçalarının bir arada kullanımıyla gerçekleştirdiği kamusal alan enstalasyonlarıyla bienal takipçilerinin de yakından tanıdığı bir isim. Açıkekran’da yaz aylarını kapsayarak 26 Ekim’e kadar sürecek ‘Denge ve Dengesizlik / Susan Kleinberg’in Evreni’ başlıklı sergi Ali Akay küratörlüğünde, sanatçının Louvre Bilimsel Araştırma Laboratuvarı’ndan Nobel Fizik Ödülleri’ne; İştar heykelciğinden yıldızlara uzanan sıradışı evrenine kapı açıyor.
Hiç yıldızlara kulak verdiniz mi? Sesleri neye benziyor olabilir; bir fısıltı, bir sone, yoksa romantik bir melodi mi?
Kleinberg’in Açıkekran’da yer alan dört video yerleştirmesi sayesinde bu sorunun yanıtını öğrenmiş oluyorum. ‘P-Spin’ ve ‘Tierra Sin Males’ videolarında fizik kurallarını yıkarak dönen saydam kürelerin sesleri, 1.3 milyar yıl uzaklıktan gelen o gizemli ‘ıslığa’ karışıyor. Kleinberg, yıldızlardan gelen ıslığı yakalayan buluşla yolunun nasıl kesiştiğini; videolarının şaşırtıcı öykülerini anlatıyor. Yeni medya sanatının sınırsız olanakları dahilinde, Louvre Laboratuvarı’nın özel mikroskobuyla müze koleksiyonundan MÖ 3000 yıllarına tarihlenen İştar heykelinden alınan fragmanlar; LIGO (Lazer Girişimölçer Kütleçekimsel Dalga Gözlemevi) dedektörlerinin yakaladığı ıslıkla buluşabiliyor.

Açıkekran’ın yalnızca video sanatına özel olarak tasarlanan galeri mekânı, araştırmacı ve bilim tutkunu Kleinberg’le bir laboratuvara dönüşmüş bu kez. Sergi izlemenin keyfine, bilim dünyasının baş döndürücü gündemine tanıklık eklenince sofistike bir sanat deneyimi ortaya çıkıyor. (Bu arada ‘P-Spin’ adlı videonun, Şekerbank’ın Türkiye genelindeki 10 şubesinde özel monitörlerde izlenebildiğini ekleyelim...)
Susan Kleinberg’in yolu, bilim insanları Rainer Weiss, Barry C. Barish ve Kip S. Thorne’la yönetmen eşinin çektiği belgesel dolayısıyla kesişmiş. 2017 yılında Nobel Fizik Ödülü’nü alan bu ekip, yaklaşık 40 yılı aşkın süredir kütleçekimsel dalgaların doğrudan gözlemlenmesinin mümkün olabileceği üzerinde çalışıyordu. Buluş, bugüne kadar yalnızca matematiksel kanıtı mümkün olan görecelilik teorisiyle ilgili prensiplerin fiziksel kanıta kavuşması anlamına geliyor. Nihayetinde kaydettikleri 1.3 milyar yıl öncesinden gelen ses verileri, Kleinberg’in ‘Balafre’ videosuyla astrofiziğin alanından sanat alanına güçlü bir bağ kurdu.
Kleinberg, Nobel Komitesi’nin daveti üzerine önümüzdeki günlerde ‘Balafre’i Stockholm’de bulunan Nobel Müzesi’nde sergilemeye hazırlanıyor. İstanbullu sanatsever ve bilim meraklıları ise 26 Ekim’e kadar yıldızların ıslığını Açıkekran’da duyabilecekler.
Sanat gündemine dönersek; Kleinberg’in son video çalışması ‘Helix’in prömiyeri, hemen İstanbul ziyareti sonrasında Manifesta kapsamında Marionette Museum, Palermo’da gerçekleşti. Yeni videosunda da bilimin varoluşla ilgili sorularını sanat platformuna taşımaya devam eden sanatçının, Louvre Müzesi bilimsel araştırma ekibiyle olan işbirliğinin bu çalışmada da sürdüğünü anımsatalım.
‘Denge ve Dengesizlik / Susan Kleinberg’in Evreni’ başlıklı sergi 26 Ekim’e kadar Şekerbank Açıkekran Yeni Medya Sanatları Galerisi’nde.