YAÄžLI BESÄ°NLER VERGÄ°SÄ° "Vergi" kelimesini daha baÅŸlıkta görünce cep telefonu vergisinin acısını henüz unutmamış Türk vatandaÅŸlarının bu yazıya tepki

YAÄžLI BESÄ°NLER VERGÄ°SÄ°"Vergi" kelimesini daha baÅŸlıkta görünce cep telefonu vergisinin acısını henüz unutmamış Türk vatandaÅŸlarının bu yazıya tepki göstereceÄŸini tahmin etmek zor deÄŸil. Ama inanın, bu ondan çok daha "mantıklı" bir vergi. Ä°nanmazsanız okumaya devam edin.EÄŸer sigara üzerine vergi konulmasının gerekçesi sigara kullanmanın yarattığı saÄŸlık sorunlarının finansmanına katılmalarını saÄŸlamak ise, yaÄŸlı besinlerin neden olduÄŸu kalp rahatsızlıkları dikkate alındığında bu besinlerin de yüksek oranda vergilendirilmesi gerekmez mi? Geçenlerde British Medical Journal (BMJ) adlı dergide yayımlanan bir makalede, kalp saÄŸlığı açısından zararlı olan yüksek oranda yaÄŸ (fat) içeren besinleri tüketenlerin ek vergi ödemesi gerekip gerekmediÄŸi hususu tartışmaya açılmaktadır. Makaleye göre, saÄŸlık açısından zararlı olduÄŸu bilinen yaÄŸlı besinlerin, tüketimlerini caydıracak ölçüde (aynı sigara gibi) yüksek oranlarda vergilendirilmesi gerekir. Zira bu besinler kolesterol düzeyini yükselterek kalp rahatsızlığı riskini büyük oranda artırırlar.Makalenin yazarına göre, böyle bir vergi önerisinin çok net bir ekonomik mantığı bulunmaktadır: kalp rahatsızlığı ortaya çıktığında saÄŸlık kuruluÅŸları (geniÅŸ anlamda toplum) bunun maliyetini öder. YaÄŸlı besinlerden kaynaklanan kalp hastalığı ortaya çıktığında ödenen bu maliyetin yaÄŸlı besinler vergisi ile finanse edilmesi gayet mantıklıdır. Ä°nsanların gıda alışveriÅŸi yaparken satın aldıkları gıdaların besin deÄŸerleri konusunda bilgilendirilmeleri ve ona göre kendiklerine yeterli sayıda seçenek sunulması ideal olan seçenektir. Ama yazara göre, düşük gelir sahipleri kalp rahatsızlıklarına daha fazla maruz kalmalarına raÄŸmen, besin deÄŸerleri hakkında aynı miktarda bilgi sahibi olma imkanına sahip deÄŸildirler. Ãœstelik düşük gelirliler fiyata karşı daha hassastırlar, baÅŸka bir ifadeyle saÄŸlığa zararlı besinlerin fiyatlarının yükseltilmesi durumunda halihazırda bunlardan en çok zarar gören kesimin tepki vermesi (dolayısıyla böyle bir verginin baÅŸarılı olması) ihtimali daha yüksektir.Makale, tereyağı, dondurma, tam yaÄŸlı süt, börek gibi kalp sorunlarına neden olan temel yaÄŸlı besinler üzerine ilave vergiler konulmasını ve kolesterol içermeyen portakal suyu, yaÄŸsız yoÄŸurt gibi gıdaların ise bu vergiden müstesna tutularak tüketimlerinin teÅŸvik edilmesini önermektedir.Makalede getirilen önerilere ilave olarak BMJ, "yaÄŸlı besinler vergisi"nin etkinliÄŸi konusunu deÄŸerlendiren iki Amerikalı araÅŸtırmanın görüşlerine de yer vermiÅŸ. Buna göre beslenme alışkanlıklarındaki deÄŸiÅŸmelere vücudun kolesterol düzeyinin tepkisi kiÅŸinin genetik yapısıyla alakalıdır. Onlara göre, insanları saÄŸlıksız beslenme tercihleri yaptıkları için parasal olarak cezalandırmak yerine, toplumu saÄŸlıklı beslenme alışkanlıkları konusunda eÄŸitmek daha doÄŸrudur.Bu konuda Internette yapılan bir oylamaya üç günde katılan 1103 kiÅŸiden %33’ü böyle bir vergi alınmasını isterken, %66’sı karşı çıkmıştır. Oy verenlerin çoÄŸunun temel besinleri "patates kızartması" ve hamburger olan Amerikalılardan oluÅŸtuÄŸu ve bu verginin hamburger menüdeki cips fiyatlarını arttıracağı dikkate alındığında ABD için böyle bir vergiyi koymanın kolay olmadığı açıktır. Peki ya Türkiye için? Telefon gibi temel bir iletiÅŸim aracını kullandığı için adeta "cezalandırılan" bir ülkede vatandaÅŸların "saÄŸlıklarının korunması" için de bir vergi konulması mantıksız mı? En azından bu konuda Serdar Turgut’un bir ÅŸeyler yazması gerekmez mi? Celali YILMAZ - 6 Mart 2000, Pazartesi Â