Çocuklara yasak koymak doğru mu?

Peki çocuklara ve ergenlere yasaklar koymak özgüvenlerini zedeler mi? Psikolojisini nasıl etkiler? Medical Park Gaziosmanpaşa

Hastanesi'nden Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Uzman Dr. Esengül Kayan çocuğun kendisine zarar verecek davranış sergilemiyorsa engellenmemesi gerektiğini ama korumak için yasak koyulabileceğini belirtti. Dr. Kayan ayrıca önemli bir noktaya daha dikkat çekti, "Gençlerin beyin gelişimi 20 bazen de 25 yaşına kadar sürüyor. Doğru olanı bilse bile dürtüsel davrandığı için yanlış olanı seçebilir."

ÇOCUKLARIN BÜYÜKLERE ÖZENMESİ YANLIŞ MI?

Çocuklar büyüklerine özenerek çoğu zaman onların yaptıklarını yapmak ister. Makyaj yaparlar, erkek çocukları babası gibi traş olmak ister, kız çocukları farklı giyinmek ister. Peki burada çocukların büyüklere özenmesini ve onlar gibi davranmasını engellemek doğru bir davranış mı? Hayır, aslında özenmek uygun davranışları öğrenmenin en sağlıklı yolu. Burada ebeveynlerin kendi yaptığını çocuklara yasaklamasında bir zorluk oluyor ama aile bunu anlatmalı, mesela okulda yasak oluyorsa, "Sen okul kurallarına uymak zorunda olduğun için, yaşın nedeniyle de yapman uygun değil diye sınır koyabilirler. Bir kişinin özgürlüğü başkasının özgürlüğünün başladığı yerde biter” kişiler arası sınırlarla ilgili genel bir kabuldür. Çocuk ve erişkin bütün bireylerde diğer insanlarının bedenine, eşyalarına zarar vermemek, insanları üzecek hakaret ve küfür söylemlerden uzak durmak birçok yasal ve toplumsal kuralın temelini oluşturur. 

ÇOCUK KENDİSİNE ZARAR VERECEKSE KORUNMAK İÇİN YASAKLANMALI

Ancak erişkin olmayan çocuk ve gençler başkalarına olduğu gibi kendilerine de zarar verecek eylemlerin farkında olmayabilirler, doğru olanı

bilseler de davranışlarını düzenleyemeyebilirler. Çocukların kendi bedenlerine ve sağlıklarına zarar verici davranışlarından uzak durmalarını sağlamak, sınırlar ve yasaklar belirlemek ebeveynlerin en temel görevleri arasındadır. 

Eğer çocuğuna zarar veriyorsa, toplum kurallarına aykırıysa, sağlığına zararlıysa, aileler nedenlerini anlatarak yasak koyabilir. Okulda mesela öğretmenler uyarılıyor, dışarıda makyajlı olduğu zaman, yaşından çok büyük göründüğünde de risklere maruz kalabiliyor. İstismara maruz kalabilir. Özellikle genç kızların büyük giyinmesi neden oluyor. Bu yasakları, nedenlerini açıklayarak uygulamak gerekli. "Hayır ben istediğim için yasaklıyorum" gibi bir ifade ile değil aile açıklayarak yapmalı.

EBEVEYNİN KISITLAYICI OLMASI YANLIŞ

Ebeveynin kısıtlayıcı olması, çocuğu kendisinin bir uzantısıymış gibi davranması sağlıklı değil. Çocuğun kendi zevkleri olması, bağımsız ve özgür bir birey olması kısmında faydalı ama zarar verici kısmında kural koymalı. Çünkü çocuk doğru ve yanlışı ayırt edebilecek durumda değil. 

ERGENLER DOĞRU OLANI BİLSE BİLE DÜRTÜSEL DAVRANIR

Psikiyatrik olarak da çocukların beyin gelişimi 20 hatta 25 yaşına kadar tamamlanıyor. Gençlerin yanlış olana karar verme yetisi, uzun vadeli sonuçları görüp, davranışları düzenleyebilme yetisi, muhakeme yeteneği 20 yaşından sonra tamamlanır. Ergenler doğru olanı bilse bile o anda dürtüsel davranır ve uzak vadeli sonuçları göremezler. doğru olmadığını bilse bile o davranıştan sakınamayabilirler. O yaşta arkadaşları tarafından, sosyal çevreleri tarafından kabul görmek de isterler. Yaşından daha büyük görünüyorsa, daha büyük insanlarla arkadaşlık ediyorsa bu risklidir. Çocuk istismara uğramasın diye yaşına uygun davranması konusunda, çocuğu korumak için müdahale etmek gerekir. 

DAVRANIŞI KENDİSİNE ZARAR VERMEYECEKSE KARARLARINA SAYGI DUYULMALI

Ama eğer o davranışta çocuk kendine zarar vermiyorsa, mümkün olduğunca çocuğun o kararları desteklemek gerekir. Bu çocuğun özgür ve bağımsız bir birey olarak gelişmesi için gerekir. Her alanda sürekli karışmak, karar vermek çocuğun sağlıklı kişilik gelişimini engeller. Ya da ebeveyni ile zıtlaşan ilişkisi bozuk bir genç olabilir. Çok karışılırsa da çocuklar kaygılı olabiliyor ya da bağımlı kişilik yapısı geliştirebiliyor. Ya da bazen zıtlaşıp tam aksi davranabiliyor.