Hangi tuzu tüketmeli?

Tiroid hastalıkları açısından Türkiye ne durumda? Sık görülen bölgelerden mi?

- Tiroid hastalıkları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en sık görülen hastalıklar arasında. Türkiye dünyanın önemli bir kısmı gibi, iyot eksikliği olan bölgelerden. Bu sebeple de guatrın en sık görüldüğü ülkelerden biri. 1998 yılından itibaren tüm sofra tuzlarının iyotlanması ve iyotlu tuz tüketiminin yüzde 70’lerin üzerine çıkmasıyla guatrlar azalmaya başladı. Ancak tiroid kanserleri tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de artıyor. Her yıl ülkemizde 100 bin kadından 18’i, 100 bin erkekten de 4’ü tiroid kanserine yakalanıyor. Tiroid kanseri kadında meme kanserinden sonra en sık görülen ikinci kanser oldu. Bu artışın nedeni çok iyi bilinmiyor. Ancak gerçek bir artış yanında her yıl daha fazla hastaya tiroid ultrasonografi ve boyuna yapılan diğer radyolojik tetkikler sırasında, çoğu belirti vermeyen bu kanserlerin yakalanması, sıklıktaki artıştan büyük ölçüde sorumlu.

Tiroid hastalıkları kadınlarda mı daha sık, erkekler mi? Genetikle ilişkisi var mı?

- Tüm tiroid hastalıkları kadınlarda 3-4 kat daha sık. Bağışıklık sistemiyle ilgili olan ve bezin az (hipotiroidi) veya çok (hipertiroidi) çalışmasıyla seyreden tiroid hastalıklarıysa kadınlarda, erkeklere göre 7-8 kat daha fazla görülüyor. Özellikle bu son gurup hastalıkların genetik özelliği de var. Anneler, kızlar, teyzeler gibi özellikle kadınlarda genetik geçiş gösterebilirler. Yine bazı tiroid kanserlerinin hafif, bazılarının ise kuvvetli genetik geçişi de söz konusu olabiliyor.

Tiroid hastalıklarıyla beslenmeyle ilgisi var mı?

- Beslenme de en önemli olan gerektiği kadar iyot alınması. İyot insan hayatı için çok önemli. Toplumda yaygın guatr sebepleri arasında en önemlisi diyetle alınan iyodun eksikliği. Yeterli iyot alımıyla guatrın toplumlarda önlendiği biliniyor. Ancak iyot eksikliğinin guatr dışında da çok önemli sonuçları var. Bunlar iyot eksikliği hastalıkları olarak gruplandırılıyor. Bunlar arasında düşük, ölü doğum, doğuştan anomaliler, artmış yenidoğan-bebek ölüm hızı ve nörolojik geri dönüşümsüz bir hastalık olan ‘kretenizma’ yer alıyor. Ayrıca iyot eksikliği beyinsel ve fiziksel gelişme geriliği nedeni. Öte yandan iyot fazlalığı da toplumda artan bağışıklıkla ilgili tiroid hastalıklarıyla birlikte. Bu durumda toplumların iyot alımını belli sınırlarda tutmak büyük önem kazanıyor. iyotlu tuz kullanımı meselesi önemli.

Tiroid hastaları iyotlu tuz tüketebilir mi?

- Genellikle tiroid hastası iyotlu tuz tüketemez gibi yanlış bir anlayış söz konusu. Hipertiroidli ve ılık-sıcak nodülü olan hastalar dışındaki tüm hastalar, bağışıklıkla ilgili olanlar (kronik tiroidit) dahil, iyotlu tuz tüketebilirler. Ayrıca özellikle hipertiroidi tedavisi sırasında bazı hastalar verdiklerinden, daha fazla kiloyu kısa sürede alabiliyor. Ülkemizde aksi hekim tarafından belirtilmedikçe tüm gebelerin ve süt veren annelerin iyotlu tuza ilave olarak günde 100 mcg civarında iyot desteği alması gerekiyor. Lahana, turp gibi maddelerin haftada kilolarca tüketilmedikleri taktirde bir zararları yok. Tere otunun düşünülenin aksine hiçbir yararı bilimsel olarak gösterilmedi. Hipertiroid hastalara iyot kısıtlaması dışında beslenmede büyük bir özellik yoktur. Hipotiroid hastalara iyot kısıtlaması gerekmez.

Nodüller sık konan tanılardan… Ne zaman ameliyata adaylar?

- Cerrahi tedavinin gerekliliğine endokrinoloji uzmanı karar vermeli. Başlıca cerrahi gereksinim nodülün kötü huylu olması veya bu yönde önemli anlamlı şüphe oluşması. Bu tedavi konuyla uğraşan ve gerektiğinde boyun lenf bezlerindeki metastazlara da müdahale edebilecek endokrin cerrahları tarafından uygulanmalı. Maalesef ülkemizde yıllar içinde azalsa da halen gereksiz tiroid ameliyatları halen sıklıkla uygulanıyor. Ameliyat sonrası hastanın takibini yapması gereken hekim yine endokrinoloji uzmanı.

Tiroid hastalıklarını önlemenin yolu var mı?

- Tiroid hastalıkları için değiştirilemeyen risk faktörleri kadın cinsiyet ve genetik. Yeterli iyot alımı, sigara içmemek, stresten ve radyasyondan uzak kalabilmekse tiroid hastalıklarından korur.