‘Rap savaşları’nda kim haklı?

Bir süredir rap ortamlarından uzak kalan Norm Ender’i bugünlerde rahatsız eden bir şeyler var. Yokluğunda civcivlenen hip hop âlemine ders verme niyetiyle yazılan ‘Mekânın Sahibi’ şarkısı, ‘diss’ mevzuunu yeniden canlandırdı.
En retro haline vâkıf olan eski topraklar, bu diss olayının sahnede ‘freestyle’ından ekip ve plak şirketi ordusuyla albüm albüm yüklenme versiyonuna kadar her halini iyi hatırlar.
Sagopa Kajmer-Ceza, Kolera-Ayben, Sansar Salvo ve Kadıköy Acil olayları, Fuat vs. yeni çıkan bütün ‘bebeler’ derken şimdi Kadıköy’de birbirine girenler, No.1’i küstürenler, Khontkar’ı darp edenler diye kavga sürüyor.
Fakat Norm Ender’in kişisel husumetlerden öte, daha ulvi bir görevle, kendine ‘kral’ diyen ‘kitle’si tarafından hepimizi Ben Fero’dan kurtarmak için gönderilmiş gibi bir hali var.
Ender, Ben Fero ve Ezhel gibi popüler rap’çilerin işin özünü kaçırdığını, toplumsal mesajdan, rap’in ruhunu şekillendiren isyandan, yerel, kişisel hikâyelerden ve dolayısıyla samimiyetten uzaklaşıp ‘nesnelleştiğini’ iddia ediyor.
‘Mekânın Sahibi’ klibinde, “Onlara ayna tuttum” dediği ilk 1 dakika 48 saniye boyunca Ben Fero videolarıyla, Ezhel’in “Sosis ve salam” ve “Polisten kaç” sözleriyle, Burry Soprano’nun ‘Mary Jane’iyle dalga geçiyor.
Eski babalar huzursuz
Bu, ‘eski okul’ rap’çilerde genel bir huzursuzluk. Yeni kuşağın popülaritesini artırmasıyla Fuat Ergin gibi abilerin de cıkcıkladığı, ‘fazla eğlendiniz gençler’ tavrı seziliyor.
Özellikle ‘trap’ türünün yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan bu “Milli rap’imiz elden gidiyor” kaygısı bir tek Norm Ender’e özgü değil.
İşin tuhaf yanı, 1990’larda Atlanta sokaklarında torbacıların, müptezellerin evinden sokağa yayılan müzik türünün Türkçe rap’e sızmasının lordlar kamarasını rahatsız etmesi.
Türkçe rap de Gesi Bağları’nda doğmadığına, Amerika’nın tam kalbinden Run DMC’lerle, 2Pac’larla bizim buralara ulaştığına göre, ‘Çok Amerikanlaştınız’ tartışmasında bir tutarsızlık var gibi duruyor.
Son zamanlarda Ezhel gibi inanılmaz taze, kendine has bir üslupla ilham verici etkisi su götürmez bir yetenek varken, yeniye toleransın dozunu yükseltmek lazım.
Üstelik mevzu yerelleşme olunca bu bereketli çeşitlilik ortamı arabesk rap’inden trap’ine, melankoliğinden ‘kop kop’çuluğa, en yasaklı politik duruşundan en ayyaş uyuşukluğa geniş bir skalaya izin veriyor.
2000’lerin başındaki Sagopa-Ceza-Fuat-Killa Hakan hâkimiyetinin kırılmasına en çok bu işi yapanlar sevinmeli. Norm Ender ve Ezhel/Ben Fero atışması yine de bu işin şanından. ‘Diss’lemesiz, kardeş kardeş rap’çiliğin de pek tadı yok.
Her ne kadar Ceza, Ben Fero, Ezhel ve Killa Hakan’ın son şarkısı ‘Fight Kulüp’ün, ‘Mekânın Sahibi’nden bir ay önce kaydedildiği ve Ender’e cevapla ilgisi olmadığı defalarca açıklansa da, Ezhel’in son teklisi ‘Lolo’nun da ‘Fight Kulüp’ün de cevap olmasını istiyor insan. Bu sataşmalar kanlı bıçaklı olmadıkça rap’i besliyor, lafı gediğine oturtmak en çok hip hop’ın çocuklarına yakışıyor.
Rap terimleri
sözlüğü
Rap: ‘Rhythm and poetry’ (Ritm ve şiir) kelimelerinin kısaltması.
Diss: İngilizce ‘dissrespect’ (saygı duymama) kelimesinin kısaltılmış hali. Rap dünyasındaki sataşmalar, atışmalar, göndermeler için kullanılıyor.
Freestyle: Doğaçlama rap.
Flex atmak: Ustalık isteyen, sözleri seri bir şekilde arka arkaya dizme sanatı. Ceza, iyi örneklerinden biri.
Flow: İngilizce ‘akış’ anlamına geliyor. Ritm ve sözlerin uyumunu; söyleyenin tempoya, duraklara hâkimiyetini tanımlamak için kullanılıyor.
Autotune: Sesteki detoneleri düzeltmek için kullanılan sistem. Ezhel örneğinde olduğu gibi, bilerek sesin doğallığını bozan, mekanikleştiren kullanımıyla da popüler bir stil yarattı.
BPM: ‘Beats per minute’; dakika başına ritm.
Hater: Genellikle rap yıldızlarının kendilerini sevmeyen, eleştiren, diss’leyen fanları, rakipleri için kullandığı, ‘nefret edenler’ anlamına gelen söz.
Trap: Atlanta doğumlu, tekdüze ritmlere dayalı rap türü. Ben Fero’nun ‘hıdıdıdı hıdıdıdı’ diye tanımladığı stil, dünyada Migos gibi grupların kullanımıyla popülerleşti.
Unutulmaz atışmalar
Fuat Ergin-Sagopa Kajmer: Playback yapma!

Ceza’nın Kuvvetmira’dan kopuşuyla, Fuat da Ceza’nın yanında saf tuttu. ‘Kırmızı Halı’ şarkısıyla Sagopa’ya gönderme yaptı. Sagopa’nın, Okan Bayülgen’in programında playback yapması fırsatını kaçırmadı.
Sansar Salvo-Raffine: Tokat gibi cevap

Tokat gibi diss’ler tarihinde Sansar Salvo’nun Raffine’ye hakaret dozu yüksek sözlerle bezediği ‘Waterfall’ ayrı yerde durur: “Bana efelenen Raffine, kefene merhaba de!/Ama yine de rap’ine, kelimene devam/Sivilceli suratına çok sert bir tokat/Seninle küstüm, etmem iki kelam!”
Sefalet-Olympos: ‘Seda Saian’lı son

Olayın kişisellikten çıkıp klanlaştığı durumların zirvesi Sefalet Records (Saian, Patron, Karaçalı, Şehinşah) ve Olympos (Pit10, Pusat, Beta, İnfo, Canka) arasında uzun uzun atışmalarla sürüp giden kavgalı dönem. En akılda kalıcı anlarında Hayki ve Saian’ın sert ‘Kramp’ şarkısına Pusat’ın ‘Seda Saian’ı cevap verir.
Ceza-Sagopa Kajmer, Ayben-Kolera: Aile boyu gerilim

Türkçe rap’in efsane ikilisi bize ‘Neyim Var ki’ gibi unutulmaz bir şarkıyı hediye etmenin dışında, en iştahlı atışmaların da kahramanları. Bir zamanlar Kuvvetmira kolektifinde yedikleri içtikleri ayrı gitmezken, Ceza’nın Batı Berlin tayfasıyla yakınlaşması, Sagopa’nın ‘56 Denklemli Intro’da ‘Bilgi=Nankör’ (Ceza’nın gerçek adı Bilgin) diyerek inceden laf sokmasıyla işin rengi değişti. Ceza’nın ‘Mürekkep Doldurdum’ şarkısında “Ceza eskidendi, sana rap’i öğretendi, bana bir numara derdin/Ve sana herkes bi’ numara büyük geldi ve sattın” sözleri, Sagopa’nın bir değil beş şarkıyla (Distortion EP) saldırıya geçmesini tetikledi. Ceza’nın kız kardeşi Ayben ve Sagopa’nın o dönemki eşi Kolera da duruma sessiz kalmadı. Ayben, “K-o-l-e-r-a dedikodu kazanını kaynatarak girdi Mira’ya/Sinek küçük, mide bulandırır ama her sineğin bir ölüm günü vardır” sözleriyle diss’ini esirgemedi.
Korkutucu düşmanlıklar

ABD’yi 90’lı yılların ortasında birbirine katan Batı Yakası-Doğu Yakası çatışması 2Pac Shakur ve Notorious B.I.G. (Biggie) gibi iki dev rap yıldızının ölümüyle sonuçlandı. 1993’te iki yakın arkadaş olan rap’çilerin arası, bir yıl sonra, Jacques ‘Haitian Jack’ Agnant ve Jimmy Henchman gibi karanlık adamların Shakur’un hayatına girmesiyle bozuldu. Durum, 2Pac’in New York’ta dövülmesi, vurulması, soyulması ve ölümden dönmesi, ardından da hapse girmesiyle kanlı bir düşmanlığa dönüştü. 1996’da Vegas’ta kurşunlanarak öldürülen 2Pac Shakur’un davası hâlâ gizemini koruyor. Cinayetten bir yıl sonra Biggie de Los Angeles’ta vurularak hayata veda etti.
‘Lolo’, Norm Ender’e gönderme değil
Norm Ender, ‘Mekânın Sahibi’nde “Size yok sosis salam, şırdan şırdan” sözleriyle Ezhel’in ‘Şehrimin Tadı’ şarkısına gönderme yapmıştı. Hemen arkasından gelen ‘Lolo’, Ezhel’den Ender’e cevap gibi algılansa da rap’çi bu iddiaları yalanladı: “Göndermede bulunmadım, ben şarkımı mayıs ayında yaptım Almanya’da. İnsanlar hep bana ‘Salam sosis falan’ diyorlardı, ben de o şarkıyı yaptım sanki bana denecek şeyleri önceden görmüşüm gibi. Birisi bana bir şey derse cevap vermem, ‘Sen bana şarkı yaptın, al bu da sana’ demem. Bana şarkı yapacağını, bir şey söyleyeceğini bilmiyordum bile.”

BEBEKLERDE SOSYAL GELİŞİM