Küreselleşen Uber eylemlerinin son ayağı İstanbul... Bu otoyolda kavga var
Güncelleme Tarihi:
Geçen haftanın en sıcak konularından biri, İstanbul taksicilerinin Uber ayaklanmasıydı. 60’ın üzerinde ülkede faaliyet gösteren ve yaklaşık dört yıl önce bizde de hizmete giren şehir içi ulaşım uygulaması Uber, yasadışı çalışmakla, emek hırsızlığıyla suçlanıyor. Fakat bırakın destek vermeyi, kamuoyunun bu kadar karşı tepki gösterdiği başka bir protesto zor bulunur. Elbette siyasal eylemleri bir kenara ayıracak olursak... Sosyal medya kullanıcıları, yasadışı ithamına rağmen Uber’in önünde neredeyse etten duvar ördü. Karşılığında bazı taksici dernekleri işi FETÖ’cülük iddialarına kadar vardırdı. Taksici-Uber çatışmasına yakından baktık.
Yemekli protesto toplantısı, bir tür beddua ayini gibi. “Yılanlar, çiyanlar” sözleri çalınıyor kulağıma. Sürekli emek hırsızlığından bahsediliyor ama kimse yolcuların neden Uber’i tercih ettiğini sorgulamyor. Sadece CHP’li Emre, taksicilere teknolojiyi yakalamalarını salık veriyor.
Taksicileri ayağa kaldıran Uber, 2009’da ABD San Francisco’da kurulmuş bir uluslararası ulaşım şebekesi şirketi. Travis Kalanick ile Garrett Camp tarafından geliştirilen, akıllı telefonlar üzerinden işleyen bir uygulama. Cep telefonunuzdan Uber’e haber veriyorsunuz, kısa süre içinde belirttiğiniz konuma ya üst segmentten XL bir araç veya klasik sarı taksi geliyor. Üzerinizde nakit olması gerekmiyor, uygulamayı indirirken kredi kartı bilgilerinizi vermiş olduğunuzdan tutar hesabınızdan çekiliyor. Fiyatlar klasik sarı takside aynı, XL araçta ise yüzde 5-10 kadar daha yüksek. Pek çok kullanıcı araçların daha konforlu ve temiz, şoförlerin de saygılı ve sorunsuz olduğu gerekçesiyle fazla ödemeyi tercih ediyor.
Tesla araçla mücadele
Uber, 2014’ten beri İstanbul sokaklarında yolcu taşıyor. Üç binden fazla sürücüsü var. Oysa 2013’te ekonomi gazetecisi Noyan Ayan, kuruculardan Kalanick ile görüşmüş, Kalanick röportaj boyunca yaşadıkları hukuksal sıkıntılara ve büyüme planlarına değinmişti. İstanbul’la ilgili olarak da benzer bir hukuksal engel yaşadıklarını, İstanbul’a açılmaya oldukça sıcak baktıklarını aktarmıştı.
Gelelim sarı taksilere... İstanbul’da 17 bin 395 sarı taksi, günde yaklaşık 800 bin sefer yapıyor ve en az 1.5 milyon yolcu taşıyor. Kısa süre öncesine kadar korsan taksilere bayrak açan taksicilerin yeni hedefi Uber. Uygulamayı emek hırsızlığıyla suçluyor, yasadışı faaliyet yürüttüğünü söylüyorlar. İstanbul Taksi Sahipleri Derneği Başkanı Fahrettin Can, “Bizim hükümetten, devletten isteğimiz, bunların iletişiminin kesilmesi. Bunların web siteleri kapatılırsa, ağır cezai müeyyideler uygulanırsa bunlar bu işten vazgeçer” diyor ancak her taksici Can ile aynı fikirde değil. Kimi halihazırda Uber için çalışıyor, sistemdeki araçların yarısının taksi olduğu söyleniyor.
Peki polisiye önlemlerle Uber’i engellemek çözüm mü? Can, müşterilerin neden Uber’i tercih ettiği üzerine kafa yoruyor gibi görünmüyor ancak İstanbul Taksiciler Esnaf Odası Başkanı Yahya Uğur, “Uber’e Hayır!” diyerek sorunun çözülmeyeceğinin farkında. “Korsan taksiler çıktığından beri müşteri neden bizim yerimize onları tercih ediyor diye düşünüyoruz. Beyefendi taksicilik kültürünün, ahilik kültürünün yaygınlaşması için çalışıyoruz. Örneğin 4-5 tane Tesla araç aldık” diyor ancak İstanbul’da sadece tek bir duraktaki elektrikli taksilerin sorunun çözümünde nasıl bir fayda sağlayacağını anlamak zor.
Müşterileri Uber’in arkasında
Kimi taksiciye göre, taksi hizmetindeki kalite sorununun temelinde, plaka sahipleri ile şoförlerin aynı kişi olmayışı yatıyor. Plaka sahibine günlük ödeme baskısı, şoförleri kuralları çiğnemeye zorluyor.
Peki ya denklemin en önemli parçası olan müşteriler? 9 Ekim’deki protesto öncesi taksilerin arka camına yapıştırılan ‘Emek hırsızı Uber’ yazısını gören kullanıcılar sosyal medyaya sarıldı, sarı taksilere verdi veriştirdi. Kimi kısa mesafe yolcu almayandan, kimi trafiği bahane edip yolu uzatandan, kimi araçta sigara içenden, araçların kirliliğinden, kural ihlallerinden, trafiği görünce yolda indirenden, şoför değişim saatinde ortada kalmaktan, dolandırılmaktan, tacize uğramaktan şikâyet ediyordu. ‘Uber yasadışı faaliyet gösteriyor’ tezi onlar için hiçbir şey ifade etmiyordu, çoğunluk aldığı hizmetten memnundu.
Gündemdeki olayları mizahi dille ele alan Zaytung, “Bir kültür tehdit altında! Taksiciler; mesafe seçme, yolcu seçme, müşteriye it gibi davranma ve plaka sahiplerine yattığı yerden servet kazandırma hakları için sonuna kadar mücadele etmeye kararlı görünüyorlar” diye yazdı.
En son Londra’da yasaklandı
Uber gittiği hemen hemen her ülkede taksicilerin protestosuyla karşılaştı, kimilerinde yasaklandı. Son yasak haberi Londra’dan geldi. Ancak oradaki yasak gerekçesi emek hırsızlığı değil. Londra Belediyesi, ‘şirket sorumluluğunda görülen açıklar, toplum güvenliği ve sağlığı’ gibi gerekçelerle 1 Ekim’den itibaren Uber operasyonlarını durdurdu. İtalya’da internet uygulaması, İspanya’da Uber faaliyetlerinin tamamı yasak. Danimarka ve Macaristan’da taksi şoförleri için geçerli kısıtlamaları yerine getiremediğinden kendisi piyasadan çekildi. ABD’nin Austin, Teksas eyaletlerinde faaliyetleri durduruldu. Kaliforniya’da, şoförlerin kazancıyla ilgili beyanın yanıltıcı olduğu gerekçesiyle aleyhine 20 milyon dolarlık dava açıldı.
Uber Türkiye'den bağırarak gitmez (Yahya Uğur / İstanbul Taksiciler Esnaf Odası Başkanı)
Uber’e hayır demekle Uber gitmeyecek. Uber’i serbest bırakan bir kanuni düzenleme yok şu anda. Kullanan müşterilere de araçlara da kesilmiş cezalar var. D2 belgesiyle çalıştıklarını söylüyorlar ama bu belge turizm şirketlerine, önceden belirlenmiş iki nokta arasında transfer hizmeti için verilen bir belge. Gazete bayii ruhsatı alıp eczane açmak gibi bir şey yaptıkları. Zaten davamızı da açtık. Müşteri memnuniyetini artırmak için ÖTV muafiyetiyle araçların yenilenmesini teşvik ettik. Ancak arkadaşlar yine en ucuz araçları tercih ettiler, üst segmentten araç pek alınmadı. İnternet teknolojisinin olduğu bir dönemde sadece polisiye yöntemlerle mücadele edemeyiz. iTaksi uygulamasının mücadelede fayda sağlayacağını düşünüyoruz. Bizim en büyük sorunumuz, taksicilik ruhsatı bulunmayan kişilerin direksiyon başına geçmesi. iTaksi’de çalışacak kişi kimlik bilgilerini girmeden taksimetreyi açamayacak. Biz de direksiyonda kimin olduğunu bileceğiz. Kaçak şoförleri engellememiz lazım. Bir de tabii sahte plaka sorunu var. Geçen yıl 120 tane ikiz plaka yakalandı. Bu araçları kullanan şoförler hiçbir şeyi umursamıyor.
İhlal yapan taksicileri dernek olarak cezalandırma yetkimiz yok. Hattımıza gelen şikâyetleri İBB’ye ve odalar birliğinin disiplin kuruluna iletiyoruz. Günde 100’e yakın şikâyet geliyor.
Lisansımız var, vergimizi ödüyoruz (Neyran Bahadırlı / Uber Türkiye Genel Müdürü)
Platforma kayıtlı tüm sürücü ortakları temiz adli sicil kaydına sahip olmak zorunda. Yolcular ve sürücüler yolculuk sonunda karşılıklı olarak birbirlerine puan veriyorlar. Düzenli olarak kalite kontrollerini yapan özel bir ekibimiz var. Güvenlik standartlarına uyulmadığı veya yerel kanunların, kuralların ihlal edildiği tespit edilirse, ilgili sürücü kalıcı olarak sistem dışı bırakılıyor. Uber’i kullanan yolcular, isterlerse yolculuk esnasında rotalarını başka kişilerle paylaşabilirler. Araçlarımız İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından İstanbul’da taşımacılık hizmeti vermek üzere yasal olarak lisanslı. Ayrıca tüm sürücü ortakları kurulu bir şirket ve ticari taşımacılık belgelerine sahip.
Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde faaliyet gösteriyoruz ve Türk Vergi Kanu’na tabiyiz. Uber, Türkiye’de gerekli tüm vergilerini ödemektedir.
SON 24 SAATTE YAŞANANLAR
