İki yıl önce UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alındı! Kızıl bir kış masalı

Eğer doğanın güzelliğini, cömertliğini, hassaslığını ve mevsim değişimlerinin hayatı kırsalda nasıl değiştirdiğini görmek istiyorsanız bugünlerde yolunuzu bir deltaya düşürün. Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Meriç, Gediz, Menderes, Göksu... Birbirinden güzel 14 delta’yla çevrili Anadolu. Ege ve Akdenizdekilerde börülceler sarıdan kızıla doğru uzanan renklere büründü. Karadeniz’dekiler ise yaprak döken ormanların görüntüsüyle bir başka güzel bu aralar. Ama bana sorarsanız Kızılırmak Deltası derim.

Kızılırmak Deltası Sulak Alan ve Kuş Cenneti iki yıl önce UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alındı. Durumun kalıcı hale gelmesi için çalışmalar yürütülüyor. Rakamlarla konuşmak gerekirse: Delta, 352 kuş türüyle bu alandaki çeşitliliğin yüzde 75’ine, aralarında nüfusu hızla azalan mersinbalıklarının da olduğu 11 familyadan 29 balık türüne, Türkiye’de görülen 160 memeliden 33’üne ev sahipliği yapıyor. Kızılırmak Deltası, tarımsal üretimde de Türkiye’nin en zengin ovalarından. Deltada buğday, mısır, pirinç, ayçiçeği, şekerpancarı, her türlü sebze ve meyveyle birlikte tütün yetiştiriciliği yapılıyor.

Karadeniz deltayı metre metre yutuyor

Deltalar yağmur ormanlarından sonra gezegende çeşitliliğin en fazla olduğu alanlar. Deniz, ırmak, göl, sazlık, bataklık, çayır, mera, orman, kumul ve tarım alanları gibi farklı ekolojik karakterlerdeki alanlar birbirine karışır. Toprakları verimlidir. Yılda dört defaya kadar mahsul alınabilir. Özellikle de bugünlerde olduğu gibi mevsim değişimlerinde ve göç zamanında cıvıl cıvıldır aynı zamanda. Türlü çeşit kuşun, cümle mahlukatın sesi karışır bir birine.

Bir de telaş başlar kıştan hemen önce diğerlerinde de olduğu gibi Kızılırmak Deltası’nda. Mevsim değişir, her şey değişir. Giyilen, yenen, ekilen, biçilen... Mandaları toplamanın, sazları kesmenin, tarlalardaki ekili kışlıklara bakmanın zamanıdır. Türkiye’de sadece delta sınırları içinde bulabileceğiniz manda lokumu yemenin de en güzel zamanıdır sonbahar.

Ama deltanın çözüm bekleyen birçok sorunu da var. En önemlisi ise barajlar nedeniyle Kızılırmak’ın Anadolu’da sürüklediği toprakları denize ulaştırarak deltayı besleyememesi. Bu nedenle Karadeniz deltayı metre metre yutuyor. Şimdiden deniz bazı noktalarda 1.5 kilometre kadar içeri girmiş durumda. Yine de delta Karadeniz’in doğal yapısını büyük ölçüde koruyan nadir alanlardan.

Bin bir derde deva mandalar

Deltanın içindeki sulak alanlarda üç binden fazla manda yaşıyor. Deltanın sağlığı için son derece önemli olan mandaların otlama rejimleri çeşitliliğin artmasına, ayak izlerinde sucul canlıların yumurta bırakmasına, sazlıklarda yaptığı açıklıklara kuşların yuva kurmasına yarıyor. Ayrıca sütü, peyniri ve yoğurdunun yanı sıra kaymağından yapılan bir de lokumu var ki bu da bizim hayatımıza kattığı güzellik.

İç içe geçen çeşitlilik

Samsun’un 19 Mayıs, Bafra ve Alaçam ilçeleri sınırlarında bulunan, 56 bin hektar alana sahip Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti 356 kuş türüne, yılkı atlarına, mandalara, göllere, longoz ormanlarına ev sahipliği yapıyor. Delta bu nedenle sadece Türkiye için değil dünya için de biyolojik zenginliği ile dikkat çekiyor.

KISA KISA...

Birlikten çiçek doğar

Tıbbi ve aromatik bitki çeşitliliğinin korunmasında, üretiminde ve pazarlanmasında karşılaşılan sorunları çözmek amacıyla Meclis Araştırma Komisyonu kuruldu. Komisyon 12 üyeden oluşacak, gerektiğinde Ankara dışında da görev yapabilecek.

Dünyam o kadar güzeldi ki

Dünyanın en prestijli yarışmalarından olan 2018 Siena Uluslararası Fotoğraf Yarışması’nın kazananları açıklandı. 156 ülkeden 48 bin fotoğraf arasından seçilerek dereceye giren ve dünyanın güzelliğini gözler önüne seren kareler sipacontest.com’da görülebilir.

Bir yeni yol şaşkını daha
Türkiye’de nadir türlerin gözleminde artış var. Şimdi de Marmaris’ten nadir görülen sarı kaşlı çıvgın gözlemi geldi. Sibirya’da üreyip Güneydoğu Asya’da kışlasa da güz aylarında nadiren daha batıda ve Avrupa’da görülüyor. Bu seferki gözlem Güney Ege’den...


Tam gaz eriyoruz
Antarktika’da buzullar son 10 yılda geçmişe oranla üç misli daha hızla eriyor. Yapılan araştırmaya göre, 10 yılda Antarktika’daki buzul kaybı 3.3 trilyon tona ulaştı. Gerekli önlemlerin gecikmesi halinde sonuçlar tüm dünyayı etkileyecek.