Nü model Asra Tin: ' Bu Türkiye için hâlâ hassas bir konu'

“Hanımefendi, burası Milli Eğitim’e bağlı bir kuruluş. Burada öyle şey olmaz!” İnsan, telefonun ucundaki gergin hanımın bu cevabını duyunca acaba “Kursunuzda nü modelden çizim yapılıyor mu?” diye soracağıma yanlışlıkla başka bir şey mi sordum diye panikliyor. Neyse ki birkaç arama sonra duruma alışıyorsunuz:

Kursunuzda nü modelden çizim yapılıyor mu?
Yok, genelde gerek olmuyor.

***
Kursunuzda nü modelden çizim yapılıyor mu?
Ee, yöneticimiz şu an burada değil. Gelince o cevap versin.

***

Bölümünüzde nü modelden çizim yapılıyor mu?
Evet ama çok fazla nü durmuyorlar. Biraz kapatıyoruz. Bakanlıktan mı arıyorsunuz?

Her ne kadar yeterli sayıda olmadığı söylense de, Türkiye’deki belli başlı Güzel Sanatlar Fakülteleri’nde nü poz veren model bulunuyor. Hatta ünlü birkaç resim kursunda da... Ancak bu fakültelerin ve kursların yöneticileri bunun ‘yüksek sesle konuşulmasını’ pek istemiyor. Nedenini sorunca; hedef gösterilmekten, çalıştıkları yerin bazı gazetelerde ‘fuhuş yuvası’ olarak anılmasından ve sonunda da nü modelsiz kalmaktan korktuklarını anlatıyorlar yarım ağız.

Solda: İbrahim Çallı, Çıplak, 1922 / Sağda: Hikmet Onat, Erkek Model // Pera’daki sergiyi 7 Şubat’a kadar görebilirsiniz..

YILLAR GEÇTİKÇE VÜCUT OTOMATİĞE BAĞLIYOR

Bir dakika, fuhuş falan? Ne alakası var? Yola, Pera Müzesi’nde açılan ‘Üryan, Çıplak, Nü - Türk Resminde Bir Modernleşme Öyküsü’ sergisinden hareketle bir nü model haberi yapmak için çıkmıştık. Nasıl geldik buraya?

Yöneticileri aşmak mümkün elbette. Ama asıl aşılmaz duvar onları aşınca çıkıyor zaten: Nü modellik yapanlar röportaj vermek istemiyor. Hem yönetimle başları derde girsin istemiyorlar hem de mesleklerini yakınlarından gizledikleri için deşifre olmaktan çekiniyorlar. Ayaküstü, bu işe geçim sıkıntısı nedeniyle katlandıklarını anlatanlar oluyor.

SOBA YANIYOR MU DİYE KONTROL EDİYORUZ

Aralarında 20 yıla yakın zamandır nü modellik yapanlar var. Yaşlandıklarını sadece aynalara bakınca değil, öğrencilerin eskiz kâğıtlarına bakınca da görebiliyorlarmış. “Yıllar geçtikçe vücut otomatiğe bağlıyor” diyor biri: “Geliyoruz, soyunuyoruz, soba yanıyor mu diye kontrol ediyoruz (özellikle kışın yaşadıkları en büyük problem üşümek), duruyoruz, ders bitince de giyinip çıkıyoruz.” Yatarak verilen pozlarda hafiften kestirdikleri bile oluyormuş. Derken, biri geliyor, diğer modellere kıyasla çok genç, fiziği düzgün... “Ben mesleğime âşığım, sizinle seve seve konuşurum” diyor.

Bir devlet üniversitesinde nü modellik yapan 31 yaşındaki Asra Tin’le mesleğinin ‘felsefesini’ konuştuk. Bir başka kanaldan ulaştığımız Noyan Sama nü modelliği bırakmasına neden olan protestosunu anlattı. Pera Müzesi’ndeki serginin küratörü Doç. Dr. Ahu Antmen’e de Türkiye’de, sanatın gelişme sürecinde nü resmin yerini sorduk.

OKULDAKİ HERKES BEDENİMİ BENDEN DAHA İYİ BİLİYOR
Asra Tin - Nü model

Giderek muhafazakârlaşan bir coğrafyada, Türkiye gibi bir ülkede nü modellik yapmak ve bunun hakkında röportaj vermek diğerleri gibi sizi korkutmuyor. Neden?
- Çevremin üzerime yapıştırmış olduğu bir tedirginlik olsa da alışık olduğum bir hal bu. Bir şeylere meydan okuduğunuzda elbette toplu bilincin bir tepkisi olacaktır. Korkmuyorum çünkü dayatarak savunmuyorum hiçbir şeyi. Her bakış açısına, kültüre, algıya, yaşam tarzına saygı duyuyorum. Kimseye karşı değilim, kimse de benim karşımda duramaz.

Nü modellik yapmaya nasıl karar vermiştiniz?
- İstanbul’a üç-dört sene önce geldim. Ondan önce dokuz ay Antalya’da, dağda bir çadırda tek başıma yaşadım. Daha önce de yine tek başıma bir sene Hindistan’da kaldım. İstanbul’a uyum sağlamakta zorlandığım bir dönemdi. Bu okuldan bir arkadaşım “Neden modellik yapmıyorsun” dedi. Bu okulun önünden geçerken bir sorayım dedim. Tesadüf; o gün kontenjan açılmış...

GÜZELLİĞİNİZE DEĞİL DOĞANIZA BAKIYORLAR

Bedenimizi örten şeylere takılmayalım. Soyun kabuklarınızı! Çünkü güce ihtiyaç duymadan, çırılçıplak ve masum kalabilmekte asıl mesele.

Asıl mesleğiniz ne?
- Ekonomi okudum. Hindistan’a gitmeden önce sağlık sektöründe bir şirkette Akdeniz bölge sorumlusu olarak çalışıyordum. Ama sanatla hep ilgiliydim. Yazıyorum, heykel yapıyorum, fotoğraf çekiyorum. Yoga eğitmeniyim, dansçıyım...

Nü model olmanın kriterleri neler?
- Fiziksel kriter yok. Güzelliğinizle değil, kas ve kemik yapınızla yani doğayla ilgileniyorlar. Ama bir disiplin kriteri var. Hafta içi her gün, 0 9.00-12.30 arası model dersi var. Gelmezseniz ders aksar. Yaşam tarzınız bunu kaldırabilir mi diye bakıyorlar.
Görünmez bir perde çekiyorum

İlk dersi hatırlıyor musunuz?
- Daha önce hiç sevgilim dışında birinin yanında çırılçıplak kalmamıştım. Kabinde hazırlanırken biraz tedirgindim. Sonra “Ne münasebet canım” dedim; “Bunda utanılacak bir şey yok”. Hindistan’a gitmek de doğada yaşamak da benim için bir meydan okumaydı. Çıplaklık da öyle oldu. Soyunmak utanılacak bir şey değil. Doğarken böyle geldim, ölürken böyle gideceğim. Giydiklerimiz sistemin üzerimize geçirdiği şeyler. Okey, giyelim. Ama çıkardığımızda utanmayalım. Çıplaklık seksten ibaret değil.

Utanmanın ötesinde, çok uzun bir süre, etrafınızdaki herkes giyinikken çırılçıplak durmanın zorlukları var mı?
- Şalımı çıkarıp poza girdiğimde etrafıma görünmez bir perde çekiyorum. Kimsenin bakışları değmiyor öyle olunca... Orada Asra olarak değil, sadece bir kadın olarak duruyorum. Aynı pozda uzun süre durmak bazı fiziksel sıkıntılara yol açabiliyor ama. Bir yeriniz ağrıdıysa her gün gidip aynı yerin ağrımasına neden olan o pozu tekrarlıyorsunuz. Ağrı yer ediyor. Ama en zoru zihnin ötesine geçmek. Meditasyon geçmişim olduğu için ben zorlanmıyorum ama herkes genelde bunda zorlanıyor.

Cemal Tollu, Pencere Önünde Model, 1939/  İlk dönem ‘nü’lerinin ortak özelliği seçilen pozlardaki içedönüklük.

DURDUĞUN YERDEN PARA KAZANIYORSUN

Hiçbir şey düşünmüyor musunuz dururken?
- Tek bir noktaya odaklanırım. 10’uncu dakikadan sonra tık diye bir şey olur. Düşünceler akmaya devam eder ama siz o düşüncelerin dışına çıkmışsınızdır artık.

Çevrenizdekilere nü model olduğunuzu söylüyor musunuz?
- Burada çırılçıplak soyunmuşum, okuldaki herkes bedenimi benden daha iyi biliyor. Kimden, neyi saklayacağım? Arkadaşlarım takılıyor, “Durduğun yerden para kazanıyorsun” diye. Dindar bir ailem var ama onlar da kararlarıma saygı duymayı öğrendi.

Nü modellikle geçinmek mümkün mü?
- Bu şehirdeki temel ihtiyaçlarımı karşılamama yetiyor.

Feyhaman Duran, Yazmalı Çıplak 1929 

CANLI MODELDEN ÇALIŞMAK SANAT EĞİTİMİNİN TEMELİDİR
Doç. Dr. Ahu Antmen - Sanat tarihçisi, ‘Üryan, Çıplak, Nü - Türk Resminde Bir Modernleşme Öyküsü’ sergisinin küratörü

Resim tarihimizde kayda değer ilk nü çalışmalar hangileri?
- 1922’den itibaren İbrahim Çallı, Namık İsmail, Melek Celal Sofu, Feyhaman Duran, Hikmet Onat gibi ressamların resimleri, yeni bir tür olarak nü resmin türler dağarcığına katıldığını gösteriyor.

Nü resimle Türkiye’nin modernleşmesi arasında nasıl bir bağ var?
- Türkiye’nin modernleşme sürecinde yağlıboya resim gibi Batı’ya özgü yeni bir sanatsal pratiğin gündeme gelmesi söz konusu, nü resimler bu sürecin bir uzantısı. İlk ressamların nü resme yönelişlerinde bu kültürü tüm yönleriyle Türkiye kültür-sanat ortamına taşımak gibi bir amaç var. Fakat Türkiye’de özellikle kadın bedeninin görünürlük biçimleri üzerindeki erkek egemen karar mekanizmaları düşünüldüğünde, elbette nü resim de salt sanatsal değil, ideolojik bir mesele olarak gündeme gelebiliyor.

Pera’daki sergiden...
1940’ların Türkiyesi’nde nü resim çok geniş bir kesim tarafından müstehcen sayılırken, sanat çevrelerinde bunun cinsellikten arındırılmış bir beden olduğu mesajını yaygınlaştırma çabası sezilir. Akademi arşivindeki bu fotoğrafta bir modelin herhangi bir nesneden farksız olduğu vurgulanır, divanda uzanmış iki sanatçının kayıtsızlığı dikkat çeker.

HÂLÂ NORMALLEŞMEYEN DURUM

2015 Türkiye’sinde nü ne kadar normal?
- 1882’de Sanayi-i Nefise Mektebi açıldığında da sorundu, açıkçası bugün de hassas bir konu olmaya devam ediyor. Oysa canlı modelden çalışmak sanat eğitiminin temelidir. Sanatçı için o beden anatomik bir unsurdur. Ama sokaktaki adamın bu algıyı geliştirebilmesi, elbette bir sanat kültürünü içselleştirebilmiş olmasıyla ilişkili. Nü resme bakıp çıplaklık değil; renk, biçim ve ifade görmek bir süreç gerektiriyor. Nü resim hep açık ya da örtük saldırılara maruz kalan bir tür. Osman Hamdi Bey’den günümüze uzanan süreçte hâlâ normalleşmeyen durum; konunun bugün dahi bir sanat meselesi değil, bir ahlak meselesi olarak görülmesinden kaynaklanıyor.

NÜ, AVRUPA’DA SANATIN OLMAZSA OLMAZI, TÜRKİYE’DEYSE LÜKS...
Noyan Sama - Eski nü model

Fotoğraf: Niko Guido

Şu anda neden nü modellik yapamıyorsunuz?
- 2010’da Dokuz Eylül Güzel Sanatlar Fakültesi’nde yaptığım protestodan sonra ‘kamuya açık alanda hayâsızca hareketlerde bulunmak’ suçuyla yargılandım.

Ne eylemi yapmıştınız?
- 200 civarı gözleri kapalı öğrencinin önünde çıplak poz verdim. Nü çalışmalarıyla tanınan fotoğraf sanatçısı Niko Guido da eylemin fotoğraflarını çekti.

Neden böyle bir eylem yapmıştınız?
- Okul ilk önce ödeme yapamayacağını söyleyerek nü modellerin gelmemesini istemişti. 15’inci yüzyıldan beri Avrupa’da sanatın olmazsa olmazı nü modeller Türkiye’de lüks olarak görülüyor! O dönemde kardeşim de Güzel Sanatlar’da okuyordu. Temel eğitiminde nü modelsiz çalışma yapmasın diye herhangi bir ücret almaksızın sadece onun derslerine giriyordum. Okul yetkilileri buna da karşı çıktı. Bunu deşifre etmek istedim. Çünkü sorun bütçe falan değil, ülkeye kanser gibi yayılan gericiler. 

Dava ne aşamada?
- 2016 sonuna kadar beklemeye alınmış durumda.

Şimdi ne iş yapıyorsunuz?
LVL-UP isimli bireysel kendini aşma seansları yapıyorum. Bir kitap, belgesel, sosyal network ve e-ticaret sistemi hazırlıyorum.

UTANÇ DEĞİL, GURUR VERİCİ
Çocukluğumdan beri ruhani çalışmalara ilgim olduğu için benim açımdan mükemmel bir meditasyondu nü modellik. Vücudumu formda tuttuğumdan çıplaklık benim için hiç utanç verici olmadı. Aksine öğrencilerin eğitiminde kullanılması gurur verici.