Erkeksiz üreme

TEMPO Dergisi, bu haftaki sayısında dünya gündeminden Türkiye'ye sıçrayan, kadınların çekirdek transferi yöntemiyle çocuk sahibi olmaları konusunu tartışmaya açtı.

İnanması zor. ‘‘Olur mu öyle şey canım?’’ demeyin. Bilim bu; bazen şaşırtır, bazen sevindirir, bazen de ürtükebilir. Hele söz konusu olan genetik mühendisliğiyse..

Canlıların kopyalanmasını tartışırken, bilmem kaç adım ötesine geçiverdik birden. Çekirdek transferi adını alan bu yöntem, kısaca şunu söylüyor kulağımıza; ‘‘Ey kadınlar! Çocuk sahibi olmanız için yumurtalarınızın sperm tarafından döllenmesine gerek kalmayacak. Duyurulur.’’ Amerikan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Dr. Rudelf Jaenisch başkanlığında çalışmalarını sürdüren bilimadamları, bu yöntemde yumurtanın başka bir yumurtayla döllenerek rahme yerleştirilebileceğini ifade ediyor. ABD'li bilimadamlarından oluşan bu grup araştırmalarında hayli mesafe kaydetmiş.

Bir iki yıl içerisinde de sonuçlanacağını iddia ediyorlar. İddialarına bir parantez daha açalım: Hücre çekirdeğinin fizyon işlemine tabii tutulması ile bu sonuca varabilecekleri de söyledikleri başka bir şey.

İyi, ama varsayalım genetik mühendisleri kadınların erkeksiz üremesini sağlamayı başardı. N'olacak? Bu büyük bir buluş olabilir ama tıp toplumbilimden ayrı düşünülmemeli. İngiliz basını, kadınlardan oluşan Amazon toplumuna yol görüneceğini yazıyor. Belki de kim bilir? Ya erkekler...

Türkiye gündemine bu haber hakkında başlattığımız tartışmayı sunuyoruz. Birçok kişiden beklemediğimiz, şaşırtıcı cevaplar aldığımız bu tartışmaya siz de katılın.

GÜLRİZ SURURİ (Tiyatro sanatçısı)

‘‘Lezbiyenler için’

Çocuk iki karşı cinsin ürünü olarak dünyaya geldiğine göre bunun aşkla beslenmesi gerektiğine inanıyorum. Ben böyle bir metodu düşünmezdim. Doğalını tercih ederdim. Varsayalım müthiş bir olanaksız durum oldu. Dünyada erkek yok veya işini kaybetmiş ve hayatına erkek sokmak istemeyen bir kadın için geçerli olabilir. Bu keşfin esasında lezbiyenler için yararlı olduğunu düşünüyorum.

MEHMET ALİ

ERBİL (Oyuncu-sunucu)

‘‘Aşağılanmış hissetmem’

Gelişen bilime ayak uydurabilmek çok zor. Belirli bir kesim sözkonusu yönteme başvurabilir. Hiçbir kadının bir erkekle duygusal bağ yaşamadan çocuk sahibi olmayı düşüneceğini tahmin etmiyorum. İsteyen teknik imkanları kullanarak çocuk sahibi olabilir. Ben bir erkek olarak spermsiz üremenin gündeme gelmesi karşısında kendimi ne aşağılanmış hissederim ne de kompleks yaparım.

‘‘Radikale isyan’’

Bedri Baykam (Ressam)

Daha dün baba olmuş biri için bu habere sıcak bakmam. Tıptaki genetik ilerlemeleri reddeden biri değilim. Ama bu doğanın akışına radikal bir karşı geliş. Benim karşı çıkışım maneviyatla ilgili. Kadınla erkeğin bir çocuğu beraber yapmalarının güzelliğini savunduğum için bunu söylüyorum. Birçok feminist böyle bir haberden çok fazla haz alacak olsa da bunu bilimsel bir başarı olarak görmeyi tercih ederim. İnsani alanda yayılmasını arzu etmiyorum. Kadınların erkeksiz üremesini sağlayan çekirdek transferi yönteminin bir talep patlaması yaratacağını zannetmiyorum. Bir yandan da bundan 500 sene sonra hangi galakside hangi yıldızda bu şekilde üremiş kaç milyon kadının yaşayacağını bilemiyorum.

‘‘Rahim kompleksi’

HALUK BİLGİNER (Oyuncu)

Zaten erkekler dünyanın başına beladan başka bir şey getirmemiştir. Doğurgan olan kadınlardır. Freud'un tam tersine, erkeklerde rahim kompleksi olduğuna inanıyorum. Erkekler doğurgan olamadıkları için birbirlerini öldürürler. Şu rahim kompleksimizden bir kurtulsak eminim dünya çok güzel bir şer olacak. Maço bir toplum olduğumuz için birçok Türk erkeği bu yönteme karşı çıkacaktır. Aslında bu kadın için çok büyük bir şans. Ama erkekleşmemiş kadınlar için bir şans.

AYTEN GÖKÇER (Devlet

sanatçısı)

‘‘Kimileri şanslı’

Tabiat dışındaki hiçbir şeyi doğru bulmuyorum. Suni olaylar karşısında bütün bir insanlık olarak fatura öderiz. Bu çağ hızlı ilerliyor ama genetik yollarla insanlardan geçen hastalıklar da var. Kadınların erkeksiz üremesi tabiata aykırı. Kadın bir koca ya da ilişki istemiyorsa ama ille de bir çocuk sahibi olma niyetindeyse kimsesiz kalmış çocuklar var.

NİLGÜN BELGÜN (Tiyatro sanatçısı)

‘‘Erkekler kurtulur’

Çocuğun anne ve babası olmak zorunda. Bu gelişmeye anne açısından bakarsak gayet güzel. Çocuk adına benim onaylayacağım bir şey değil. Çünkü çocuk büyüdüğünde görecek ki onun babası yok. Kendini yalnız hissedecek ve bu psikolojik sorunlar yaratacak. Erkekler açısından sorarsanız... Onlar egoist varlıklar.

UZMAN GÖRÜŞÜ

Gelecekte böyle bir durumla karşılaşabiliriz, iyi de olur. Kendi anne babalarını seçemediği için mutsuz bir yaşam sürdüren birçok insan var. Özellikle Almanya ve Fransa ağırlıklı olarak kadınlar babasını tanımadan çocuk sahibi olabiliyor. Bazen de ABD, İngiltere ağırlıklı olarak babayı tanımak istemeden çocuk sahibi olabiliyor.

Çocuklar babalarını tanımadan büyüyebiliyor. Anne ikinci bir kişiyle evlenerek aile yaşantısına girebiliyor. Ama böyle çocuklar kendilerini diğer çocuklardan farklı görebiliyor.

Annenin çocuk sahibi olma isteği, hele de erkek spermine ihtiyaç duymadan aslında bencilce bir seçim. Ama diğer yandan belli noktalarda da iyi bir seçim. Bazı insanlar evliliği yürütebilecek insanlar değil. Bunların da çocuk sahibi olmak için illa ki evlenmeleri gerekmiyor.

Bu yöntemle çocuk sahibi olmanın en çok lezbiyenler için iyi olacağı fikri doğru. Lezbiyenlik normal bir durumdur. ABD'de ders kitaplarında lezbiyenliğin de bir aile biçimi olduğu anlatılıyor.

Kadınlar erkek spermine ihtiyaç duymadan çocuk sahibi olmaya talep gösterirse tabii ki erkekler kendilerini kötü hisseder. Erkeklerin birincil kişi olma daha çok söz sahibi olma gibi özellikleri olduğundan onlar bu duruma kızacak bu sağlıklı değil diyecektir. Bugün evli çiftler arasında yapılan kavgalarda erkeklerin kadınlara en çok tekrarladığı cümlelerden biri de ‘‘Ben olmasaydım çocuk sahibi olamazdın’’. Dolayısıyla çekirdek transferi denen bu yöntemin kesinleşmesi ve yaygınlaşması erkeklerin saldırganlaşmasına neden olabilir.

NASIL OLACAK?

Çekirdek transferiyle erkeklerin doğadaki en büyük işlevi olan sperm üretimine ihtiyaç kalmayacak ve sadece yumurta kullanılarak embriyo geliştirilebilecek.

Doğadaki bazı amip türlerinin ve sürüngenlerin başardığı tek eşeyli üremeyi memeliler için de gerçekleştirmeyi amaçlayan Dr. Jaenisch önce bunu engelleyen kimyasal kilitleri açan yeni bir teknik geliştirmeyi planlıyor.

En fazla iki yıl içinde sonuçlanması beklenirken, hücre çekirdeğinin füzyon işlemine tabi tutulması ile bu başarılabilecek.

Parthenogenesis denilen bu süreç için önce bir yumurta alınarak laboratuvarda bazı genetik işlemlerden geçiriliyor.

Yumurtadan alınan DNA daha sonra füzyon yoluyla başka bir yumurtanın çekirdeğine transfer ediliyor. Böylelikle ikinci yumurta dölenmiş oluyor.

Sonuçta sperm tarafından değil de başka bir yumurtayla döllenen ikinci yumurta ana rahmine yerleştirilerek embriyo meydana getiriliyor.

Bu işlem aynı kişinin yumurtalarıyla yapıldığı gibi farklı bireylere ait iki yumurta ile de yapılabilecek.

‘Büyük kaos

İnsanlar arasında büyük bir kaos yaşanabilir. Doğanın kanunlarıyla oynamak anlamına gelmek gibi, Allahın kanunlarıyla da oynamak olur. Kadının yaratılış sebebi bellidir. Kadının yaratılış temelini ortadan kaldırmak, insanlar arasında ikilem yaşanması anlamına gelir. Kadının erkeğe, erkeğin kadına ihtiyacı vardır. Böyle bir çalışmanın önüne gecilmeli. Kadınlar çocuk sahibi olmak için erkek spermi kullanmamayı seçerse, bu gerçekten bir tehlikeye işarettir. Sanki 3. nesil ortaya çıkacak gibi olur.

ESRA CÜNDÜBEYOĞLU

(Spiker, eski Türkiye güzeli)

‘Biz egemen

olalım’

Baba kavramının ortadan kalkması ve sorumluluğun tek kişinin üstüne kalması demek bu. Paylaşım yok yani. Spermsiz üremenin doğru olacağını düşünmüyorum. Tabii ki bilimin tekniklerin gelişmesi iyi ama bu durum biraz farklı. Bir yandan da bakınca, dünyanın şimdinin aksine kadın egemen bir hal alacağı geliyor aklıma. Adamlar hiçbir işe yaramayacak artık. Erkekler için kötü tabii bu haber. Biraz da biz egemen olalım bakalım ne olacak? Bilim ilerledikçe erkeklerin foyaları, hiçbir işe yaramadıkları ortaya çıkacak. Bu işin şakası tabii. Ben erkekle kadın arasındaki sevginin çocuklarına yansıdığına inanırım. O açıdan sağlıklı bulmuyorum.

SPERMSİZ ÜREME

Döllenme

Normal üremede doğal yoldan oluşan embriyo hem anne yumurtasından hem de babanın sperminden genetik kod alıyor. Bu teknikte ise kodlar aynı cinsten alınabilecek ve böylelikle sperme gerek kalmayacak.

Kimyasal kilitler

Aynı cinslerin üremesinin önündeki en büyük engelin bazı genlerin çalışmasını durduran kimyasal kilitler olduğu saptandı. Bu kilitlerin açılmasıyla karşı cinsin koduna ihtiyaç olmadan üreme gerçekleşebilecek.

Tek eşeyli üreme

Bir grup Amerikalı bilimadamı söz konusu kimyasal kilitleri açmaya çalışıyor. Böylece iki ayrı yumurtadan gelen genetik kodlar çalışmaya başlayacak ve embriyo oluşacak.

İnsan tarafından yaratılan fare

Amerikalı bilim adamları araştırmalarında her iki kromozom setini de dişi yumurtasından alan ve üreme sürecinde sperme yer olmayan fare embriyosu meydana getirerek spermsiz üreme projesini gerçekleştirmeyi hedefliyorlar.