Karikatür belalı meslektir

Yasin Kayış’ın Demokrat Parti Döneminde Siyasi Karikatür (*) kitabı.

Kesin bir istatistik yok elimizde ama, karikatürcülerin de yazarlar kadar çizgileri yüzünden başlarının belaya girdiğini, haklarında dava açıldığını karikatür tarihinden biliyoruz. Bugün de bu durumun değişmediğini açılan davalar gösteriyor. Çok değil birkaç yıl önceye dönmek yeter.

Kayış’ın çalışması 1950-1960 arasını kapsıyor.

Ama araştırmacı bize bir tarih bilgisi de sunuyor. Osmanlı’dan 1950’li Yıllara Türkiye’de Karikatür ve Siyaset önemli bir giriş.

Çizginin ilk kurbanını analım.

1877 yılında Hayal dergisinde yayınlanan bir karikatürü sebebiyle Teodor Kasap üç yıl hapis cezasına çarptırılıyor.

Markopaşa Dergisi’nin başına gelenleri, şimdiye kadar okumuşsunuzdur ama bir kez de bu kitaptan öğrenebilirsiniz.

* * *

23 Ekim 1950 tarihli Hürriyet’te yayınlanan karikatürün altyazısı:

- Bizim kızı ikbal sahibi bir adamla evlendirdik.

- Yaa!.. Tüccar falan mı?..

- Hayır, Demokrat Partili.

Her iktidarın cicim ayları iyi geçer, hele tek parti döneminden sonra Demokrat Parti’nin bu şansı daha fazladır.

Turhan’ın bir karikatürü:

Çevrede Arap harfleri var, çarşaflı kadınlar var...

Adnan Menderes’in konuşması, durumu nasıl yorumladığını sergiliyor: “Bana inanmıyosunuz da onlara mı inanıyorsunuz? İrtica yoktur siyasi irtica vardır.”

Zamanın savcısı Hicabi Dinç, ‘Dolmuş’çulara doğrudan uyarıda bulunuyor: “Beyefendinin karikatürünü çizmeyin.”

Bana kalırsa, karikatür bir ayna işlevini taşıyor, insan bazı kelimeleri unutuyor da çizgileri bir türlü hafızasından çıkaramıyor.

Ali Ulvi’nin Uçtu Uçtu karikatürü yayınlanınca Cumhuriyet gazetesi 10 gün kapatılmıştı.

Öyle bir basın kanunu çıkarmışlardı ki, karikatür dergilerine daha matbaada el konuyordu.

Belgeler, küçük çıkarlar için insan onurunda yapılan indirimler, bizi dünden bugüne, değişenle değişmeyenin karşılaştırmasını yaptırıyor.

Her şeye rağmen iktidardan yana olmanın, ikbal ve iktidar kelimesinin çevresinde dönenlerin tarihi, adları da var bu kitapta.

Gerçekten de önemli bir on yılın tarihi, karikatürlerle anlatılıyor.

Yazıda bu uygulamayı yapamazsınız ama karikatürde yapabilirsiniz, belki de eğlenceli bir oyun olur. O karikatürlerin yerine bugünün bazı siyasetçilerini koyabilirsiniz, siyasetçilere iltifat mektubu gönderenlerin altına bugün başka imzaları koyabilirsiniz.

* * *

GERÇEKTEN görülmesi gereken karikatürler, okunması gereken tarihi bilgiler.

Özellikle siyasetçilerin bu kitabı edinmelerini salık veririm, aynı meslekte bulunanlar meslektaşlarının serüvenlerini öğrenmeli.

(*) Demokrat Parti Döneminde Siyasi Karikatür (1950-1960), Yasin Kayış, Libra Kitapçılık.