Ä°ÅŸte Türkiye'nin ÅŸaraplık üzüm haritası

Türkiye, dünyada baÄŸ arazisi yönünden 4’üncü, yaÅŸ üzüm üretimi yönünden Ä°talya, Fransa, ABD ve Ä°spanya’nın ardından yıllık 3 milyon 700 bin tonla 5’inci sırada.Türkiye’deki baÅŸlıca baÄŸ alanları Ege’de Denizli, Manisa ve Ä°zmir, Trakya’da TekirdaÄŸ, Edirne ve Çanakkale, Orta Anadolu’da NevÅŸehir, GüneydoÄŸu’da Diyarbakır, DoÄŸu Anadolu’da Elazığ. Bunları Bozcaada, Bursa, Ankara, Malatya, Antalya, Konya, Adapazarı ve Tokat takip ediyor.Türkiye yerkürenin baÄŸcılık için en elveriÅŸli iklim kuÅŸağında. Bunun en somut kanıtı, Anadolu’daki baÄŸcılık kültürünün MÖ 3500’lere dayanması. Yüzyıllardır Karadeniz sahilleri ve DoÄŸu Anadolu’nun kuzey bölümleri hariç birçok yörede üzüm yetiÅŸiyor. Türkiye’de üretilen yaÅŸ üzümün yalnız yüzde 2’si ÅŸarap üretiminde deÄŸerlendiriliyor. Fransa’da üretilen üzümün yüzde 97’si, Ä°spanya’da yüzde 90’ı, Ä°talya’da yüzde 92’si ÅŸarap haline getiriliyor. Çünkü örneÄŸin Fransa’da ÅŸarap tüketimi kiÅŸi başına yılda 50-60 litreyken Türkiye’de 0.78 litre. YOK OLMAYA YÃœZ TUTAN TÃœRLER KURTARILDITürkiye’de çok eskiden 1000 civarında üzüm çeÅŸidinin yetiÅŸtirildiÄŸi ileri sürülüyor. Ancak, bunların bir kısmının farklı adlar taşımasına raÄŸmen aynı üzüm olduÄŸu tahmin ediliyor. Ãœlke, doÄŸanın tahribatı, köyden kente göç ve ürünün deÄŸerlenmesinde yaÅŸanan güçlükler nedeniyle özellikle 1960-1990 arasında baÄŸcılıkta hızlı bir gerileme yaÅŸadı. BaÄŸlar terk edildi, bölgede yetiÅŸen nadide üzümler yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Kalecik Karası, Narince, Öküzgözü, BoÄŸazkere gibi deÄŸerli üzüm türleri, ÅŸarabın yeniden gözde olmasıyla son anda kurtuldu. Åžu anda Türkiye’de ÅŸaraplık üzüm çeÅŸitleri 20’yi buluyor. 1990’ların başında, özellikle Fransa’dan getirilen bazı üzüm türleri de çeÅŸitli bölgelere ekilerek çeÅŸit artırıldı. SALATALIK NEREDE ÃœZÃœMLER DE ORADAHer üzüm türünün mükemmel sonucu vereceÄŸi iklim, coÄŸrafya, toprak koÅŸulları farklı olmasına raÄŸmen Türkiye’de neredeyse her bölgede her tür üzüm yetiÅŸtirilebiliyor. Çünkü üretici iklim koÅŸullarına çok önem vermeden, para getiren ÅŸaraplık üzüm türlerini deniyor. Åžarap uzmanları bu yöntemin bilinçsizce uygulanmasını eleÅŸtiriyor: ‘Salatalık Türkiye’nin neresinde yetiÅŸiyorsa üzümleri de oralarda bulmak mümkün. Salatalık tarlalarının yanına baÄŸ kuruyorlar. O yöreye ait olmayan üzümleri bile sırf popüler olduÄŸu için ekiyorlar. Tabii yetiÅŸtirilen üzüm, ÅŸekil olarak orijinaline benziyor ama iklim ve toprak farklı olduÄŸu için aynı özellikleri tıpatıp taşımayabiliyor.’ TRAKYA VE MARMARA 12 ayrı markanın ÅŸarap fabrikası buradaTekirdaÄŸ ili çevresi Türkiye’nin en önemli baÄŸ ve ÅŸarap üretim bölgelerinden biri. TekirdaÄŸ merkeziyle Åžarköy arasındaki sahil, Gelibolu ve Saros Körfezi bölgelerindeki Uçmakdere, Mürefte ve Çınarlı’daki baÄŸlar, üzüm üretiminde büyük önem taşıyor. ÖrneÄŸin Åžarköy ilçesinin 27 köyünün 22’sinde baÄŸcılık ve ÅŸarapçılık yapılıyor. Bu bölgede önde gelen ÅŸarap üreticilerinin fabrikaları var: Åžarköy ilçesi Mürefte köyünde Doluca, Gülor, Kutman, BaÄŸcı, Latif Aral. TekirdaÄŸ HoÅŸköy’de Melen, Tekirdağ’da Umurbey, Bozcaada’da Talay, ÇamlıbaÄŸ ve Ataol, AvÅŸa Adası’nda Sezer, Marmara Adası’nda Bortaçina ÅŸarap fabrikaları bulunuyor. PAPAZKARASI TekirdaÄŸ ve Edirne’de üretilen kırmızı ÅŸaraplık üzüm. Papazkarası’ndan canlı açık kırmızı renkte, meyveli, taze, ince, zarif, hafif gövdeli ve kalıcı ÅŸaraplar üretiliyor.KARASAKIZ (Kuntra) Çanakkale ve Bozcaada’da yetiÅŸtirilen, açık kırmızı renkli ve orta kalitede sek ÅŸarap üretilen bir üzüm. Kanyak yapımında da kullanılıyor. İçimi yumuÅŸak. Meyvemsi olan ÅŸaraplarının asiditesi ve taneni yüksek, ama eskitilmeye müsait deÄŸil.SAUVIGNON BLANC Kökeni Fransa. Türkiye’de nemli, yağışlı ve karasal iklime göre daha yumuÅŸak iklimin hüküm sürdüğü Adapazarı, Geyve ve Saros Körfezi’nde toprak yapısı killi-kumlu alanlarda yetiÅŸtiriliyor. Bu beyaz ÅŸaraplık üzümün salkımları orta sıklıkta ve kabuÄŸu çok kalın deÄŸil. Sauvignon Blanc üzümünden elde edilen ÅŸaraplar zarif, orta derecede aromatik, içimi rahat ve meyvemsi bir tatta.CÄ°NSAULT Bu kırmızı ÅŸaraplık üzüm, siyah renkte, elips biçiminde ve orta büyüklükte. KabuÄŸu orta kalınlıkta, aroması tatlı. Cinsault üzümünden elde edilen ÅŸarapların rengi canlı ve koyu kırmızı. Bu üzüm, kırmızı meyveli, baharatlı, kalıcı ve gövdeli ÅŸaraplar veriyor.SEMÄ°LLON TekirdaÄŸ ve Åžarköy yörelerinde yetiÅŸen beyaz üzüm çeÅŸidi. Marmara Denizi kıyılarında, ılıman iklimin hüküm sürdüğü 0-100 metreler arasındaki yüksekliklerde yetiÅŸtiriliyor. Kalın kabuklu ve sulu.GAMAY Kırmızı ÅŸaraplık üzüm çeÅŸidi. Canlı kırmızı renkte, meyveli, yuvarlak, gövdeli ve kalıcı ÅŸaraplar veriyor.VE DÄ°ÄžERLERÄ° Yapıncak, Vasilaki, Beylerce, Adakarası ve kökeni baÅŸka ülkeler olan Riesling, Clairette, Chardonnay, Merlot, Cabernet Sauvignon, Pinot Noir.EGE BÖLGESÄ°Fransa’dan getirilen aşılar burada tuttu Burada baÄŸlar Denizli, Ä°zmir, Isparta, Manisa, MuÄŸla, Burdur, Aydın illerinde bulunuyor. ÇALKARASI Roze ÅŸarap için kullanılan Çalkarası, az renk veren, etli ve sulu bir kırmızı üzüm çeÅŸidi. OlgunlaÅŸtığında asiditesi çok iyi. Denizli yöresinde, az verimli, kumlu topraklı, 1200 metre yüksekliÄŸindeki yaylalarda yetiÅŸiyor. Canlı bir renge ve belirgin çilek-kavun aromalarına sahip.SULTANÄ°YE Etli ve çekirdeksiz bu beyaz üzüm, Manisa ve Denizli taraflarında yetiÅŸtiriliyor. Aslında sofralık ve kurutmalık olarak da tüketiliyor. Manisa’da, Akdeniz ikliminin etkisi altındaki 200 metre yüksekliÄŸindeki oldukça verimli kumlu topraklarda yüksek telli terbiye sistemi uygulanarak dikiliyor. Denizli’de, ÅŸaraplık üzüm yetiÅŸtirilmesi için çok uygun olan verimsiz killi topraklarda, 1200 metre yükseklikteki baÄŸlarda, Akdeniz’den etkilenmiÅŸ karasal iklimden yararlanıyor. Sultaniye üzümü hafif, hoÅŸ içimli ve meyve aromalı ÅŸaraplar veriyor.BORNOVA MÄ°SKETÄ° Küçük taneli ve aromatik olan bu beyaz üzüm Ä°zmir yakınlarında yetiÅŸtiriliyor. Ege Denizi kenarındaki killi ve kumlu topraklarda yetiÅŸiyor. Kalın kabuklu ve sulu olan bu çeÅŸit çok fazla ürün vermiyor. CABERNET SAUVIGNON Kökeni Fransa olan Cabernet Sauvignon üzümü Türkiye’de genellikle ÇeÅŸme ilçesi Ovacık Köyü’nde ve Urla’da yetiÅŸtiriliyor. Ä°lk olarak 1993-1994 yıllarında dikildi. Bu üzüm için Türkiye’deki yabani fidanlar ve Fransa’dan getirilen aşı kalemleri kullanıldı. Bölgedeki baÄŸların büyük çoÄŸunluÄŸu da, yamaçlı arazilerin kayalık alanlarının teras yapılıp toprakla doldurulmasıyla oluÅŸturuldu. Ãœzümün yetiÅŸtirildiÄŸi toprağın killi, kumlu, az çakıllı olması, daha iyi ürün alınması için gerekli bir ÅŸart.CARÄ°GNAN Türkiye’ye getirilen Carignan, kökeni güney Fransa ve Ä°spanya olan kırmızı üzüm türü. Ege’nin yumuÅŸak ikliminde, Ä°zmir yakınlarında, kumlu ve çakıllı topraklarda yetiÅŸiyor. Carignan üzümünden üretilen ÅŸaraplar meyveli, asitli, gövdeli. Kupajlara (birkaç çeÅŸit üzümün birbiriyle karıştırılması) güzel bir tat katıyor.ALÄ°CANTE BOUCHET Fransa’nın güneyi ve Ä°spanya’dan getirilen bu kırmızı üzüm çeÅŸidi Ege Bölgesi ikliminde çok iyi sonuç verdi. Ä°zmir yakınlarında yetiÅŸtiriliyor. Alicante Bouchet’nin etli kısmı kabuÄŸu gibi kırmızı. Bu nedenle ÅŸaraplık üzümler arasında adı ‘boyacı’ olarak geçiyor. Meyveli ve baharatlı.MERLOT Kökeni Fransa olan kırmızı üzüm, Türkiye’de Ege’de yetiÅŸtiriliyor. Ä°lk olarak 1993-1994 yıllarında dikildi, Türkiye’deki yabani fidanlar ve Fransa’dan getirilen aşı kalemleri kullanıldı. Bölgedeki baÄŸların büyük çoÄŸunluÄŸu güneye bakan yamaç arazilerde yer alıyor. Toprak, killi-kireçli ve taÅŸlı. Meyve aromalı ve baharatlı olan Merlot ÅŸarabı kısa sürede olgunluk düzeyine eriÅŸiyor.CHARDONNAY Bu beyaz üzüm çeÅŸidi de 1993-1994’te Fransa’dan getirilen aşı kalemleri kullanılarak Ege Bölgesi’ne dikildi. Bu üzümden elde edilen ÅŸaraplar, zarif, aromatik, içimi rahat ve meyvemsi. Dünyanın en ünlü beyaz üzümü olarak bilinen Chardonnay, ÅŸampanya üretiminde de kullanılıyor.ŞİRAZ Kökeninin Ä°ran olduÄŸu düşünülen, Fransa’nın Rhone bölgesinde ve Avustralya’da bol bol üretilen bu ÅŸaraplık üzüm (Syrah veya Siyah olarak da biliniyor), AkÅŸehir ve ÇeÅŸme’de bir de Antalya’ya baÄŸlı Elmalı’da üretiliyor.İÇ ANADOLU BÖLGESÄ°Sadece NevÅŸehir’de 23 bin hektar baÄŸ varİç Anadolu Bölgesi’nde Ankara’ya baÄŸlı Akyurt ilçesinde Kavaklıdere’nin fabrikası var. Ankara Ãœniversitesi Ziraat Fakültesi’nde Kalecik Karası ve Porto ÅŸarabı üretiliyor. EskiÅŸehir, Konya, Yozgat, Ãœrgüp, NevÅŸehir, Sivas ve Çankarı illeri ve civarlarında ise çok sayıda baÄŸlar var. Sadece NevÅŸehir ve ilçelerinde 23 bin hektarın üzerinde ekili alan var. Yağışların az olmasından dolayı da Ãœrgüp Göreme, Avanos ve GülÅŸehir baÄŸcılığa çok uygun. NevÅŸehir’deki KocabaÄŸ, Turasan ve Taskobirlik bölgenin diÄŸer üreticileri. KALECÄ°K KARASI: Orta Anadolu’nun en kaliteli kırmızı ÅŸaraplık üzüm çeÅŸidi. Bu nadide çeÅŸit, Ankara’nın Kalecik ilçesinde az miktarda (bu bölge Kızılırmak sayesinde mikroklimatik bir iklim gösteriyor) yetiÅŸiyordu. Kaybolmaya yüz tuttuÄŸu sırada baÅŸarıyla canlandırıldı. Åžimdi de Kalecik’te ve KırÅŸehir’de üretiliyor, ayrıca farklı üreticiler Kalecik Karası’nı baÅŸka bölgelere taşıyarak oralarda üretiyorlar. EMÄ°R Sulu, beyaz bir üzüm türü olan Emir, NevÅŸehir, KırÅŸehir, Kayseri ve NiÄŸde civarında yetiÅŸen bir çeÅŸit. Emir üzümünden üretilen ÅŸaraplar, yeÅŸil sarı ya da açık sarı renklerinde. Kendine özgü ince aromaları ve serinletici bir lezzeti var. Köpüklü ÅŸarap yapımına da elveriÅŸli.BEYLERCE Bilecik bölgesindeki bu üzüm çeÅŸidi ÅŸu anda kaybolmaya yüz tutmuÅŸ.NARÄ°NCE Bu kaliteli üzüm, Tokat ve çevresinde yetiÅŸtiriliyor. BaÄŸlar genellikle Karadeniz kıyısına yakın daÄŸların güneyindeki Anadolu yaylasında. Karasal iklim koÅŸullarındaki, toprağı kumlu ve çakıllı baÄŸlar 500 metre yükseklikte. YeÅŸilırmak boyunca devam ediyor. Narince’den elde edilen ÅŸaraplar zengin ve dengeli bir yapıya sahip, eskitilmeye uygun. Narince, Türkiye’de tahta fıçıda geliÅŸme gösterebilecek nadir üzümlerinden biri. Tokat’taki Diren Åžarapçılık bu üzümleri de iÅŸliyor. DOÄžU ANADOLU BÖLGESÄ°Ä°ki tür yetiÅŸiyor ama ikisi de esaslıÖKÃœZGÖZÃœ Bu kırmızı üzüm çeÅŸidi, Elazığ ve Malatya köylerinde yetiÅŸtirilen, eylül sonu ve ekim ortalarında olgunlaÅŸan bir tür ve ÅŸaraplık kullanıma çok uygun.BOÄžAZKERE Diyarbakır’ın kırmızı ÅŸaraplık üzüm çeÅŸidi. Çok çakıllı, bazen kalkerli ve killi, kırmızı topraklarda yetiÅŸiyor. Anadolu yaylalarını ayıran daÄŸların hemen güneyindeki Mezopotamya yaylasında, Fırat ve Dicle ırmaklarının arasındaki bölgede yaÅŸamını sürdürüyor. Küçük taneli, koyu renkli, kalın kabuklu ve çok taninli bir tür.AKDENÄ°Z BÖLGESÄ°Yabancı türler burada denenmeye baÅŸladıDÖKÃœLGEN Çok verimli bir beyaz üzüm çeÅŸidi olan Dökülgen, orta kalitede sofra ÅŸaraplarının yapımında kullanılıyor. Altın sarısı bir renge sahip olan ÅŸarabın asiditesi oldukça düşük.VE DÄ°ÄžERLERÄ° Bölgede, özellikle Antalya’da son yıllarda Åžiraz, Saıvignon Blanc, Chardonnay, Cabernet ve yeni yeni de Öküzgüzü ve BoÄŸazkere yetiÅŸtirilmeye baÅŸlandı.ÃœZÃœMLERÄ°N ENLERÄ°Narince Tek üzüm kullanılarak üretilen (monocepage) ve fıçıda en uzun süre yıllandırılabilen (ortalama 8 yıl) beyaz ÅŸaraplık üzümMisket Türkiye’nin en aromatik üzümüAlicante Bouchet Etli kısmı kırmızı olan tek üzüm türü. DiÄŸer kırmızı ÅŸaraplık üzümlerin hepsinin etli kısmı beyaz.BoÄŸazkere Türkiye’nin en tanenli (buruk) üzümü. Normal olarak bir salkım bile yemek mümkün olmayabilir.Öküzgözü Türkiye’nin en iri üzüm çeÅŸidi. Â