Yenilenme zamanı

Şu andaki işi: Sabbatical izninde
Ne zamandır: Ocak 2013’den beri (1 yıl 2 ay)
Görev tanımı: 20 yıllık iş hayatından sonra sabbatical’dayım (eğitim programlarına katılıyorum, kendimi geliştiriyorum, seyahat ediyorum, çocuklarımın okul toplantılarına katılıyorum, onların ev ödevlerine yardım ediyorum, yemek pişiriyorum, dantel yapıyorum, ne istersem onu yapıyorum) ve koçluk yapıyorum.

Ayfer Argün Güreş’in (46) LinkedIn’deki bu profili görevleri imrendiriyor. Güreş, 1 yıl 2 ay önce Çimsa’nın Kurumsal Gelişim ve İnsan Kaynaklarından sorumlu Genel Müdür Yardımcısı iken işten ayrıldı. Güreş, yoğun çalışmaktan, işe-özel yaşam dengesinde hep işe kaymaktan yorulunca bir kariyer molası vermek istedi. İşyerinde son 3 yılını bunu düşünerek geçirdi ve son 1.5 yıl da kazandığını bir kenara ayırdı, yani mola için çalıştı. İstifa edince canı ne istiyorsa onu yapan, plansız yaşamayı öğrenen Güreş, kendi deyimiyle “gömdüğü tüm ilgileri” dışarı çıkarmış. Aynı zamanda eğitim faaliyetlerine de devam eden Güreş, şimdi yavaş yavaş kendini iş hayatına hazırlıyor.

Karı-koca mola

‘Sabbatical leave’ en basit tanımıyla kişinin yenilenmek amacıyla kariyerine mola vermesi anlamına geliyor. Sabattical, Musevilik’teki Şabat yılından geliyor. Dini kurallara göre; ekim-biçim yedi yılda bir durdurulmalı ve herkes, insan ve hayvan, toprağın ürününü serbestçe alabilmeli. Aslında akademisyenlikte yaygın olan 7. yıl izni uygulaması, önemli bir motivasyon aracı olduğu için birçok uluslararası şirket tarafından da benimseniyor. Fakat Türkiye için hâlâ çok yeni bir kavram. Pek çok şirketin kariyer molasından haberi yok ama çalışanlar bir mola verebilmek için işlerinden ayrılmayı göze alabiliyorlar.

Ta 11 yıl öncesinden kariyer molasının ne anlama geldiğini keşfedenler ve hayata geçirenler de var. Sunucu ve yazar Fatih Türkmenoğlu, 2003 yılında CNN Türk’te çalışırken University of Michigan’da Knight-Wallace Fellowship’den bir burs kazandı. Fatih Türkmenoğlu ve o dönem Beymen İK Direktörü olan eşi İdil Türkmenoğlu “Biz hayatımızda neyi ıskaladık, ne yapmak istiyoruz” diye düşündüler ve işlerinden resmen ayrılarak Amerika’ya gitmeye karar verdiler. Fatih Türkmenoğlu, “İzlemek istediğim bir sürü tarihi, klasik film vardı. Almak istediğimiz tüm dersleri koyduk önümüze. İdil, Rusça hazırlık bitirdi, ben Fransızca aldım, sonra Ortadoğu politikası, İtalyan sineması, Fransız edebiyatı dersleri aldım. Bir hocamız, ‘Bazen insana en çok tavanlar ders verir, hiçbirşey yapmadığın günlerde uzan ve tavana bak, tavan sana ne yapacağını söyler’ derdi, çok doğru. O dönem yapmak istediğimzi herşeyi yaptık, bize çok iyi geldi” diyor.

Meğer ne çok şey kaçırmışız

Eş durumundan sabbatical’a ayrılmadan önce tam 10 yıldır haftada 70 - 75 saat çalıştığını söyleyen İdil Türkemoğlu, 1.5 yıllık bu molanın kendisine nasıl geldiğini şöyle anlatıyor: “Hayattan neler neler kaçırmışım... Kitaplar, filmler, mekanlar, lezzetler... Ve uyku. Ve düşünmek için zaman. Gündüz saatlerinde dışarıda olmak ne kadar güzelmiş. Trafik yokken araba kullanmak da. Kütüphanenin müdavimi olmak, kafelerde uzun uzun oturup yazmak. Klasikleşmiş 100 filmi seyretmeyi hedefledik özgürlük ve yenilenme yılımızda. Her hafta yeni bir-iki kitaba başlamak, mesleğimle ilgili tüm dergileri, yayınlandıkları hafta okuyabilmek ne güzel bir şeymiş. Yıllardır ‘bir gün gelse de yazabilsem’ diye ertelediğim kendi projemi bitirdim. İlk kitabım Ofis Hikayeleri’ni yazdım. Bu arada bir kızımız oldu ve bir de – gerçekten - yemek pişirmeyi öğrendim. Hamur açmayı, dolma sarmayı, sütlacın kıvamını tutturmayı, yoğurt yapmayı, sebzenin iyisinden anlamayı...” Kariyer molası sonrası Boyner Grubu’na başka bir pozisyonda geri dönen İdil Türkmenoğlu, bugün Boyner Holding İnsan Kaynakları, Kurumsal Sorumluluk, Sürdürülebilirlik ve İletişim’den sorumlu Başkan Yardımcısı.

Önce dinlendi sonra şirketini kurdu

Abago Talent Consulting Kurucusu ve Danışmanı Ebru Coş, Manpower Türkiye Genel Müdürüyken “ben biraz dinlenmek istiyorum” deyip herşeyi bıraktı. Coş, bu kararı aldığında kimse onun boş duracağına inanmadı: “Aklınızda gerçekleştirmek için can attığınız net bir idealiniz varsa ve başarı odaklı bir insansanız kariyer molası zaman zaman zorlayıcı olabiliyor gerçekten. Ancak ilk 8 ay, kendime verdiğim tazelenme molası sözümü gerçekten tuttum; rahatlamaya, düşünmeye, gözlem yapmaya ve yenilenmeye odaklandım. Günleri, zamanı ince ince planlamadan ve mutlak sonuçlara ulaşmalıyım kaygısı taşımadan yaşamanın nasıl bir duygu olduğunu deneyimlemeye çalıştım. Geri dönüşte beni bekleyen sorumlulukları düşünmeden seyahatler yaptım... DVD arşivimdeki en sevdiğim klasikleri arka arkaya izlediğim günler oldu. Şehrin ihmal ettiğim semtlerini ve müzelerini keşfe çıktım. Organik ve sağlıklı beslenme ile düzenli olarak haftada 3-4 gün spor yapmayı yeni yaşam şeklim haline getirdim. Tüm bunları yapabilmek ruhuma da bedenime de çok iyi geldi. 2013’ün başında ise idealimdeki danışmanlık şirketini kurmak üzere iş hayatına dönmeye zihnen çok hazırdım.”

Unilever’de geçen yıl resmileşti

Global şirketlerde sıkça uygulanan kariyer molaları Türkiye’de çok lüks gibi algılanabilir. İnsanların yıllık izne çıkarken bile işlerini kaybetme korkusu taşıdığı Türkiye’de şirketlerinin ne kadar kurumsal olduğu malum. Yerli şirketlerde burn-out yaşayan çalışana en fazla ücretsiz izin hakkı veriliyor ama önemli olan bunu kurumsallaştırabilemek, yan hakları da işin içine alabilmek.
Kariyer molaları çalışanları, özellikle de tepe ve orta düzey yöneticileri işe bağlamak, motivasyonu ve verimliliği arttırmak açısından çok faydalı.

Çalışanlarına mola hakkı tanıyan ender şirketlerden biri Unilever. Unilever’de kariyer molası 6 aya kadar verilebiliyor ve bu izinden sonra Unilever’e geri dönme hakkı saklı tutuluyor. Kariyer molası almak için yapılan başvurularda, bu talep çalışanın ve işin ihtiyaçları dikkate alınarak veriliyor. Kariyer molası süresince yıllık maaş ödemesi durduruluyor ve şirkette geçerli olan asgari ücret ile değiştiriliyor. SGK ödemeleri devam ettiği için hizmet süresinde (kıdem) bir değişiklik olmuyor ve çalışanın özel sağlık sigortası da bu sürede devam ediyor. Unilever Türkiye’de kariyer molası esnek çalışma uygulamaları kapsamında 2013 yılında resmileştirilerek başlatıldı, ancak öncesinde de gayriresmi olarak uygulanıyordu. Buna bir örnek de 2012’de kariyer molası alan Zeynep Yalım Uzun.

Başkan yardımcısı olarak döndü

Zeynep Yalım Uzun, 2012 yılının Mart ayında kariyer molası almaya karar verdi. O tarihte 20 yılı Unilever’de olmak üzere toplam 22 yıldır aralıksız çalışıyordu. O dönem Unilever Türkiye Ev ve Kişisel Bakımdan Sorumlu Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi görevinde olan Uzun, tam 5 ay ara verdi. Bunun bir kısmında seyahat etti, çok keyif aldığı yelken sporuna vakit ayırdı, uzun zamandır kendini geliştirmek için katılmak istediğin konferans ve workshop’lara bol bol vakit ayırdı. Uzun, “Örneğin Edinburgh’da TED Global’e bizzat katıldım ki çok uzun zamandır yapmak istediğim bir şeydi. Aileme ve özellikle çocuklarıma istediğim kadar vakit ayırabildim, onlarla bir süre çok sevdiğim Alaçatı’da yaşadım. Yani tam hayalini kurduğum gibi bir yenilenme ve tazelenme yaşadım” diyor.

Uzun, beş ayın sonunda çamaşır bakım kategorisinde OMO Markası Global Başkan Yardımcısı olarak göreve başladı. 2012 Ekim ayından beri bu görevini sürdürüyor. Londra ve İstanbul ofislerinde eşzamanlı çalışıyor ve devamlı seyahat ediyor. Uzun, “Eğer kariyer molası yapmadan bu göreve gelseydim çok yorulabilirdim, oysa ki bu kısa aranın verdiği enerjiyle büyük bir keyifle çalışıyorum” diyor.

Ruhlarımızın bedenlerimizi yakalaması için güzel bir fırsat

Çalışanlarına kariyer molası veren bir diğer şirket Coca-Cola. Şirkette 7 yılını dolduran çalışanlar, tek seferde kullanabilecekleri bir ay süreli kariyer molası alabiliyorlar. 7 yılını doldurup kariyer molası hakkını kullananların bu hakkı her 5 yılda bir yenileniyor. 2006 yılından bu yana devam eden uygulamadan bugüne kadar büyük çoğunluğu kıdemli ve orta kademe yönetici olan toplam 11 çalışan faydalanmış. Çalışanın kariyer molasının sona erme tarihi itibariyle tamamladığı hizmet yılı dikkate alınarak, belirlenmiş yüzde üzerinden aylık brüt maaşı ödeniyor.

Kariyer izni alanlardan Coca-Cola Türkiye Entegre Pazarlama İletişim Müdürü İpek Zeren Süel, “Çok hızlı bir tempoda çalışıtığımız için, bazen Tibet’teki rahiplerin dediği gibi, bedenlerimiz ruhlarımızı geride bırakabiliyor. Bence kariyer molası, ruhlarımızın bedenlerimizi yakalayabilmesi için oldukça iyi bir ara” diyor.

Sabbatical’ı eğitim almak için tercih edenler de var. Bu durumda şirket de onay verirse bir kaç aylığına kişi izne ayrılabiliyor. 2001 yılında Pfizer bünyesinde çalışmaya başlayan Pfizer Türkiye Bölge Müdürü Hüseyin Sümbül de eğitim için 3 ay işe ara verenlerden. Yaklaşık 15 yıldır aralıksız çalıştıktan sonra İngilizcesini geliştirmek üzere Amerika’ya giden Sümbül, “Bu kadar uzun bir zamandan sonra insanda ister istemez bir zihinsel yorgunluk oluşuyor. 3 aylık mola olarak adlandırdığım bu dönem hem fiziksel hem de zihinsel dinlenme açısından çok faydalı oldu. 17 yıl sonra kendimi tekrar üniversite öğrencisi gibi hissetmek de güzel bir duyguydu” diyor.