İçmeyin demiyoruz hobi olarak gene için!
Güncelleme Tarihi:
Salep ve dondurma üretmek için Türkiye’deki birçok orkide türünü yok olmanın eşiğine getirdik. Kurtarmak için devletin bir planı var.
Önce kötü haber: Kışın içtiğimiz salep, yazın yediğimiz dondurma nedeniyle her yıl doğadan 180 milyona yakın orkide toplanıyor ve bu nedenle birçok orkide çeşidimizi kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyayız. Şimdi iyi haber: Artık, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın bir orkide eylem planı var. Plan tutarsa, salep ve dondurmaya devam. Tutmazsa hem dünyanın en güzel çiçeklerinden birini hem de çok sevdiğimiz salep ve dondurmayı kaybedeceğiz. Bu yıl başlayan ve uygulaması dört yıl sürecek ‘Salep Eylem Planı’nın tahmini bütçesi bakanlık verilerine göre 3 milyon 560 bin lira.
Piramit orkidesi
Plan kapsamında bitkinin üretimi ve çoğaltılması için çalışmalar yapılmasından doğada orkideleri toplayanların eğitimine kadar çok şey var.
Başarılı olur mu? Uzmanlara göre plan iyi ama başarısı devletin yıllar önce kendi koyduğu yasaları uygulayıp uygulamamasına bağlı. Orkidelerin ormanlarda toplanması ve ihracatının yapılması uzun yıllardır yasak ama bu yasak kolayca deliniyor. Bakanlığın, 32 sayfalık Eylem Planı kitapçığında da ne yazık ki bu yönde atılacak adımlara dair tek cümle yok.
ÇİÇEK Mİ İÇECEK Mİ?
Seyrek çiçekli orkide
Türkiye’de, 175 tür orkide çeşidi mevcut. Bunların 30 kadarı milli. Yani dünyada sadece Anadolu’da yetişiyor. Salep ve dondurmada ise 80 farklı orkide türü kullanılıyor. Yılda yaklaşık 180 milyon orkide topraktan sökülerek salep yapılıyor. Üstelik salep türlerinin ihracatının 1974’te yasaklanmasına, 1996’da da CITES yani ‘Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Korunması Anlaşması’ kapsamına alınmasına rağmen...
Sonuç: Antik Likya Orkidesi’nden 6 birey kaldı. Antik Isaura Orkidesi yalnızca 13 birey, Kayışlı Toros Orkidesi son 4 birey, Amanos Orkidesi son 6 birey... Bu türleri ne yazık ki yakın zamanda bir daha doğamızda göremeyeceğiz.
SALEP GÜZEL DE...
Anadolu orkidesi
Salep üretimi için orkideler iki yumrusuyla beraber topraktan sökülüyor. Daha açık renkli olan ve genellikle gelecek neslin oluşacağı yeni yumru salep üretimi için alınıyor.
Maraş dondurmasının kıvamını da salep veriyor. Ancak aynı amaçla, doğaya zarar vermeden üretilen herhangi bir kıvam arttırıcı madde, örneğin nişasta bile kullanılabilir.
Orkidelerin salep ve dondurma yapımında kullanılan yumruları 2-4 yıl arasında oluşuyor. Bir orkidenin erişkin hale ulaşması ise 16 yıl gibi uzun bir süre alabiliyor.
Türkiye’de yılda 20 ile 45 ton arasında salep tüketiyoruz. Bir kilo kuru orkide yumrusu için doğadan 1000 ile 4350 adet arasında orkide koparılıyor.