Hoşgeldiniz Okyanus Yılı'na

1997 El Nino dehşetiyle geçti. Mevsimlerimizi alabora eden Pasifik'teki sıcak su akıntısının saçtığı felaketlerle titredik. Yakın takibe aldık global iklimdeki zikzakları. Dip hareketleriyle, dalgalarıyla havaların nasıl olacağına dair ipuçları veren okyanuslara takıldık. 1998'de daha çok derin mavilerde geçecek hayatımız, haberlerimiz. Çünkü BM, bu yılı okyanuslara adadı, Uluslararası Okyanus Yılı ilan etti.

Uzaydan yerküreyi izleyenler ‘‘Bu masmavi bir gezegen. Dünya adını takmışlar, ama hata etmişler. Bu gezegene Okyanus denmeliydi’’ yorumunu yapmışlardı. Yüzde 70'i sularla kaplı yerkürede okyanuslar, hayatın ta kendisi. Tüm renkler, türler, canlılar, gizemler, güzellikler, tehlikeler, zenginlikler orada. Ekonomistlerin hesaplarına göre her yıl okyanusların sunduğu bereketin faturası 21 milyar dolar. Atmosferdeki hareketlerde, canlıların beslenme zincirinde, gıda, ilaç, kozmetik gibi çeşitli sanayilere hammaddelerde hep okyanusların imzası var. Sadece Asya'da balıkçılık 200 milyon kişiye geçim kaynağı sağlıyor. Balık, bir milyar insanın temel proteini.

Tabanındaki maden yatakları öyle, böyle değil. Binlerce metre derinlikteki volkanik oluşumlarda ne ararsanız rastgele. Altın, gümüş, çinko, bakır, elmas, petrol, doğal gaz. Geçenlerde bir madencilik şirketi, Papua Yeni Ginesi açıklarında altın arama izni aldı ve okyanus tabanlarındaki servete akının, talanın önümüzdeki yıl hızlanacağı tahmin ediliyor. Okyanusların dibi tam bir hazine-en az 36 milyar ton petrol ve 21 trilyon ton doğal gaz çıkarılmayı bekliyor. Buna karşılık okyanuslar hakkındaki bilgimiz sınırlı, hatta Mars konusunda çok daha detay biliyoruz.

Dünya nüfusunun üçte ikisini kıyılarında barındıran, besleyen okyanuslara verdiğimiz tahribat tam bir utanç tablosu. Balıkların yaşam alanları olan ekosistemlerin yüzde 90'ı yok edilmiş durumda. Sulak alanlar, bataklıklar kurutuluyor ve tarım bölgeleri yaratılıyor. UNESCO'ya göre mercan kesiflerinin yüzde 5-10'u her yıl denizaltı sefaları, araştırmaları sırasında zarar görüyor. Balıkçılığın eski bereketi yok. Oltalara balık değil, atık takılıyor.

1998'de Okyanus Yılı nedeniyle masmavi programlar, etkinlikler dizi, dizi...En az 30 konferansta okyanuslar masaya yatırılacak, karnesi hazırlanacak. Hal ve gidişatları belki zayıf, belki orta, belki iyi. Expo 98 fuarının ana teması da okyanuslarımız. Amatör dalgıç gruplarından oluşan ‘‘Mavi Hareket’’e ilgi yoğunlaşacak. En az altı, uluslararası araştırma ve irili, ufaklı incelemeler doluzdizgin sürmekte. Sadece bilim adamlarını, çevrecileri değil, iş çevreleri, politikacıları da heyecanlandırıyor okyanuslar. En çok da Hint Okyanusu büyülüyor. Çünkü en bakir, en esrarengiz okyanus. Zengin ülkelere kıyısı olan Atlas ve Pasifik Okyanusu araştırmalardan fazlasıyla nasibini almış. İngiltere'de dev bir proje mayıs ayında start alıyor. Kraliyet Coğrafya Derneği ve Kraliyet Derneği'nin 1.5 milyon sterlin ayırdıkları proje Hint Okyanusu'nda Mauritius ile Seyşel Adaları arasında 115 km'lik bir alanı iki yıl boyunca büyüteç altına alacak. Ormanlarla kaplı adacıklar, kıyılar, türler incelenecek.