Haşimato diyeti işe yarıyor mu

Yazının başlığına bakıp yeni bir diyet önereceğimi düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. ‘Paket’ ya da ‘hazır diyet’lerden hiçbir zaman hoşlanmadım. Ama bu hafta öğrendim ki, iş bilir birileri, ‘Haşimato diyeti’ diye saçma sapan bir diyet planı yapıp internette dolaştırmaya başlamış. Hastalarımdan biri söyledi, üşenmeyip Google’da kısa bir tarama yapınca saçmalıklarla dolu bu diyeti ben de okudum. Detaya girip zaman kaybetmek istemiyorum, can alıcı noktayı hemen söyleyeyim: Haşimato hastalığında problemin temel nedeni olan hipotiroidi tedavi etmeden hangi diyeti yaparsanız yapın sonunuz hüsrandır!
Peki nedir bu hastalık ve kimdir Bay Haşimato?
Haşimato hastalığına bağlı tiroid bezi iltihaplanması (tiroidit) son yıllarda sık konulan bir teşhis. Hastalıkta tiroid bezi yavaş yavaş harap oluyor. İlerleyen dönemlerde de sinsi bir hipotiroidi (tiroit yetmezliği) ortaya çıkıyor.
Hastalığa yakalananların yüzde 90’ından fazlası kadın. Her yaşta görülebilse de 30-55 yaş aralığında daha sık karşımıza çıkıyor. Haşimato’ya ‘Bir kadın sağlığı sorunu’ demek yanlış olmasa da (kadınlarda erkeklere oranla 15-20 kat daha fazla görülüyor) seyrek olarak erkekler de yakalanabiliyor. Hastalığı ilk kez, Japon bir hekim, Dr. Haşimato tanımladığı için onun adıyla anılıyor.

SEBEBİ NE

Hastalığın nedeni tam olarak bilinmiyor ama bağışıklık sistemindeki bir arızadan kaynaklandığı kesin. Bu kişilerde bağışıklık sistemi, tiroid bezini yok etmeye çalışıyor. Bu amaçla da tiroid bezinde bulunan bir maddeye (TPO) karşı aşırı miktarda antikor (anti-TPO) üretmeye başlıyor. Tiroid bezinin ‘Tiroglobulin’ adı verilen maddesi de bu savaştan payını alıyor. Çoğu hastanın bağışıklık sistemi anti-TPO antikorlarına ilave olarak anti-Tiroglobulin antikorları da üretip tiroid bezine karşı saldırıya geçiyor.
Bu antikorlar tiroid bezine bağlandığında, bez tahrip olmaya, hasar görmeye başlıyor. Zamanla küçülüp, ufalıyor, hormon üretiminde zorlanıyor. Harabiyet belirli bir düzeye ulaştığında üretilen hormon miktarı da artık kritik değerlerin altına düşüyor. Yapılan kan analizlerinde tiroid hormonları (T3 ve T4) azalmaya, bu hormonları üretmesi için tiroid bezine uyarılar veren TSH hormonu artmaya başlıyor.
Süreç her hastada farklı işliyor. Kimi hastada hastalığa rağmen hormon üretimi normal kalmaya devam ediyor. Ama çoğu hastada zamanla ve yavaş yavaş azalıyor. Sinsi, ilerleyici (ve dikkat edilmezse çoğu zaman gözden kaçabilen) bir hipotiroidi hali ortaya çıkıyor.

Anne-kız hastalığı

Hastalıkta genetik bir eğilimin rol oynadığı kesin. Bazı ailelerde hastalığa sık rastlandığı biliniyor. Özelikle kadınlar arasında yaygın olduğu için hastalığa ‘Anne-kız hastalığı’ adını takanlar bile var! Bu nedenle Haşimato tanısı olan bir kadının kızları, annesi ve kız kardeşlerini de hastalık yönünden değerlendirmek lazım. Ama bu bilgi Haşimato hastası bir kadının kız çocuklarının da ileride mutlaka bu hastalığa yakalanacağı anlamına gelmiyor. Sadece bu riskin, normal birine oranla dört kat daha fazla olduğunu bilmek yeterli. Bu nedenle risk grubundakileri yılda bir kez anti-TPO ve TSH yapmakta fayda var.

Habercisi ses kalınlaşması

Haşimato hipotiroidisinin belirtileri diğer hipotiroidilerden pek farklı değil. Burada da halsizlik, yorgunluk, bitkinlik, kilo alma, kilo vermede zorlanma, cilt kuruluğu, saç, tırnak bozulmaları, ses kalınlaşması, el ve yüzde şişme, kabızlık, uyku hali gibi hipotirodi işaretleri sık görülüyor. Haşimato hastası olup da bunun farkında olmayan kadınların gebe kalmakta zorlandıkları, sık düşük yaptıkları, adet düzensizlikleri yaşadıkları da biliniyor.

Tanı koymak çok kolay

Hastalığın teşhisi aslında son derece kolay; sorun akla gelmesinde. Eğer birinde şu veya bu nedenle Haşimato hastalığından kuşkulanıyorsak kan analizleri yaptırıyoruz, ayrıca mutlaka T3 ve T4 ve TSH hormon tetkiklerini de istiyoruz. Çoğu hastada sadece anti-TPO antikorunun yüksekliği tanı koymaya yetiyor.

Tedavisi var mı

Haşimato hastalığına bağlı tiroid iltihabını yok edecek bir tedaviye maalesef sahip değiliz. Yaptığımız şey, tiroid bezi yetersizliğini eğer varsa mümkün olduğu kadar erken dönemde belirlemek ve bu yetersizliği uygun dozlarda hormon desteğiyle kompanse etmekten ibaret. Çok nadiren hastalık ilk bir yıl içinde tiroid hormon tedavisiyle birlikte kendiliğinden düzelebiliyor ancak çoğu hastada ömür boyu sürüyor. Bu nedenle hastalığın sürekli takip edilmesi gerek.

Selenyum desteği işe yarar

Eğer Haşimato hastalığından kuşkulanıyorsanız mutlaka gerekli laboratuvar incelemelerini yaptırmalısınız. Hastalık teşhis edildikten sonra iyot, tuz ihtiva eden herhangi bir ilaç (örneğin öksürük şurubu) kullanmamalısınız. Hormon desteği alsanız bile en az yılda bir kez tıbbi değerlendirmeden geçmelisiniz. Kullandığınız hormon miktarının zaman içinde az ya da çok gelebileceğini ve bu durumdan zarar görebileceğinizi unutmamalısınız. Tiroid hormonu yanında selenyum desteğinden faydalanmanız hastalığı kontrol altına almaya yardımcı olabiliyor. Doktorunuz tiroid hormonu desteği kullanmanıza karar verdiyse kullandığınız ilacı ve dozunu ona sormadan değiştirmeyin. İlacınızı daima aç karnına alın. (Tiroid hormonları aç karna alındığında daha güvenle emiliyor). Eğer midenize zarar verirse tok karna da kullanabilirsiniz ama dozun buna göre ayarlanması lazım. Tiroid hormonu kullanırken demir ve kalsiyum içeren hapları aynı anda yutmayın. Ayrıca aç karna kullanılan mide haplarını da bir başka öğünde almaya çalışın. Gebe kalırsanız bunu en kısa zamanda doktorunuzla görüşün. Gebelik süresince ve doğum sonrasında doktorunuzun daha dikkatli bir kontrol planı oluşturmasında yardımcı olun. Haşimato hastalarının depresyona, diğer otoimmün hastalıklara, fibromiyaljiye daha sık yakalandıklarını da unutmayın.