Zehirli bulutlar 3 günde dünya çevresini turluyor

Yeni bir araÅŸtırmaya göre zehirli bulutlar sadece birkaç gün üçünde tüm dünyayı dolaşıyor. Rusya’da 2003 yazında yaÅŸanan orman yangınlarının dumanı 17 gün içinde tüm dünyayı dolaÅŸarak yeniden yangın bölgesine dönmüş. Atmosfer araÅŸtırmacıları Mayıs 2003’de büyük bir heyecan içinde birbirlerine e-posta yollarken uydu görüntülerinde Sibirya’nın üzerini dev bir duman bulutu kaplamıştı. GüneydoÄŸu Rusya’daki çam ormanları yanıyordu. 10.000 farklı alanda meydana gelen dev yangın bir buçuk milyon hektarlık çam ormanını yok etti. Fakat dikkat çekici olan sadece yangının büyüklüğü deÄŸildi, dev duman bulutu tüm dünyayı dolaÅŸtıktan sonra yeniden Rusya’ya ulaÅŸtı ve bu dolaşım sırasında havada asılı parçacıkların (Aerosoller) Jules Verne’den bile hızlı oldukları ortaya çıktı. Çünkü onlar 80 günde deÄŸil sadece 17 günde dünyayı dolaÅŸtılar. Havada asılı parçacıklar bu hızlı dünya gezileri için 10-15 km yükseklikte saatte 350km’lik bir hızla esen ‘Jet Stream’ rüzgarından yararlanmışlar. Ana duman akımı doÄŸuya doÄŸru Ohotsk denizine doÄŸru ilerledikten sonra Pasifik’i geçerek Alaska ve Kanada üzerinden Atlantik’i aÅŸmıştı. Bu ÅŸekilde Avrupa’ya gelen duman bulutu daha sonra iki buçuk hafta içinde Rusya’ya geri dönmüştü. Uydularla izlendi‘Dumanın yayılışı muazzamdı’ diyor Colorado Ãœniversitesi’nde araÅŸtıran Andreas Stohl. Parçacıklar yüksekte kaldığı için Avrupa topraklarına düşmediyse de çevreyi etkiledikleri sanılıyor. AraÅŸtırmacı Stohl, Sibirya’dan yola çıkarak tüm dünyayı dolaÅŸan duman parçacıklarını araÅŸtırmış, sonuçlarını ‘Atmospheric Chemistry and Physics Discussions’ dergisinde yayımlamıştı. Münih Teknik Ãœniversitesi’nde görevli coÄŸrafyacı ve iklim uzmanı Nicoe Spichtinger de havadaki zararlı maddelerin uzaklara taşınmasının bugüne deÄŸin pek ciddiye alınmadığını ve dünya çapındaki etkisinin düşünülemediÄŸini söyledi. Bilim adamları üç haftaya yakın bir süre orman yangını aerosolünü takip etti. Parçacık rotasının kuvvetli hava akımlarıyla öncelenmesinde atmosferik aktarım modellerinden yararlanılmış. Farklı coÄŸrafya uydularının gözlem verileri, öncelemelerin düzenli olarak kontrol edilmesine izin vermekte. Bu ÅŸekilde dev duman bulutu hiçbir zaman gözden kaçırılmamış. Dumanın dünya yolculuÄŸu Avrupa’nın çevre uydusu ‘ERS-2’ ve Nasa’nın ‘Terra’, ‘Aqua’ ve ‘Earth Probe’ uydularıyla izlendi. ABD kökenliAvrupa özellikle de kuzey Amerika’dan gelen uçucu parçacıklardan zarar görüyor. Amerika’nın doÄŸu kıyılarından Jet Stream rüzgarlarıyla Avrupa’ya geçiÅŸi 24 saat bile sürmüyor. Kirlenmenin boyutu belgelendi. Ölçümler sonucu havadaki ozonun %15 oranda kuzey Amerika kökenli olduÄŸu anlaşılmış. Ayrıca Transatlantik üzerinden gelen yüksek oranda karbon monoksit de saptanmış. Bu tür zararlı madde akımı ilkbahardan sonbahara dek her hafta yaÅŸanabiliyor. Yaz aylarındaki yüksek basınçtan dolayı kuzey Amerika’dan gelen ozon veya karbon monoksit yere inebilir ama, yükseklerden yere yakın tabakalara ulaÅŸması biraz zaman alıyor. Yaz aylarında kuzey Amerika’dan gelen kirli havadan korunmak isteyen Avrupalılara Alman meteoroloji ve iklim uzmanı Thomas Trichl, tatillerini Yunanistan ve Türkiye’de geçirmelerini öneriyor. Â