Vidalı Köşk'ün peşinde
Güncelleme Tarihi:
Bülent OVACIK
Oluşturulma Tarihi: Mart 02, 2002 01:44
Heybeliada'nın ünlü Vidalı Köşk'ü, 1945'te, tıpkı yapıldığı gibi, parça parça sökülüp Mısır'a taşındı. Mimar Hovsep Aznavur'un tasarladığı Mısırlı Abbas Halim Paşa Köşkü, türünün ender örneklerindendi.
Geriye temel taşları kalan köşk, araştırmacı bir mimarın ayrıntılar peşinde koşması sayesinde, temelleri üzerinde yeniden yükselmeye hazırlanıyor.
Heybeliada'da, otların kapladığı arsaya, eski bir cümle kapısından girdiler. Yıkık duvarlardaki lotus ve kobra kabartmaları, yalı restoratörü mimara çok şey söyledi. Lotuslara tırmanan kobralar, aşağı Mısır'ı temsil eden kırmızı bir taç taşıyorlardı. Motiflerin arasında, eski Mısır tanrılarından Ptah'ın atribülerinden çoban asaları da vardı.
Arsanın sahibi, ‘‘Buraya dört tane villa yaptırmak istiyorum’’ dedi.
İnönü, Tahir Paşa, 7-8 Hasan, Hidiv Prensi Abbas Paşa yalılarının restorasyonunu yapan, İstinye'deki yeni Amerikan Konsolosluğu binasının projelerinde imzası bulunan mimar Erol Sevimlisoy, önce arsayı incelemek istedi. Yıkıntıların üzerinde çıkan ağaçlar kazıyı engelliyordu. 16 kızılçamla bir sakız ağacı, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'nden alınan izinle, köşkün bahçesinde uygun görülen noktalara taşındı.
1996'da kazı başladı. Mısırlı Abbas Halim Paşa'ya ait köşkün temel taşları ve bodrum katı kalıntıları bulundu. Alman ve Fransız Konsolosluğu arşivlerinde, Atatürk Kütüphanesi'nde sürdürülen arşiv çalışması, köşkün siluetini ortaya çıkarttı. Tokatlayan Oteli ve Cibali Tütün Fabrikası'nın ünlü mimarı Hovsep Aznavur'un imzasını taşıyan yapı, ada halkı tarafından ‘‘Vidalı Köşk’’ olarak tanınıyordu. Köşkün orijinal cephe planları, fotoğrafları bulundu. Ancak iç mekana ait sadece bir tek kat planı vardı.
Abbas Halim Paşa'nın 1897'de yaptırdığı Köşk'ün taşları Malta'da kesildikten sonra gemiyle Heybeliada'ya getirilmişti. Köşk, tek çivi kullanılmadan, numaralı taşlar vidayla monte edilerek yapılmıştı. Batıda ‘‘Egyptian Revival’’ (Mısır uyanışı) diye bilinen üslup tercih edilmişti. Eski Mısır tapınak cephelerinde kullanılan, kesik piramit tarzındaki pilonlar, helozonik şerit kabartmalarıyla bezeli kaval silmelerle çerçevelenmişti. Cephelerdeki pencere grupları ile balkon alınlıkları, kobraların ve akbabaların kuşattığı güneş diskleri ile taçlandırılmıştı. Bu muhteşem köşk, Abbas Halim Paşa'nın vasiyeti üzerine, ölümünden 10 yıl sonra 1945'de, yapıldığı gibi sökülerek Mısır'a götürülmüştü.
PRENSESLER ANLATIYOR
Dış cephe detayları tamamdı ama elde, iç detaylarla ilgili tek bir bulgu yoktu. Ancak Mimar Erol Sevimlisoy'un, uçakta tanıştığı ünlü bir bankacı, sorunu çözecek şifreyi verdi. Mısır'da yaşayan Abbas Halim Paşa ailesinin telefonunu ve faksını biliyordu. Mimar, Mısır'daki Helvan Köşkü'nün faksına geçtiği yazıyla, köşkün iç mekanıyla ilgili bilgi için yardım istedi. Aldığı cevap umut vericiydi. Abbas Halim Paşa'nın altı kızından ikisi yaşıyordu: Prenses Zeynep ve Prenses Nimetullah. Prenseslerin biri 94 diğeri 96 yaşındaydı. Sadece 15 dakikalık randevu verebildiler.
Tüm görüşme videoya alındı. Prenses Zeynep, ressam olduğu için evin içiyle ilgili ayrıntıları çizerek anlattı: Köşk kaloriferle ısıtılıyordu. Suyu vardı. İstanbul'daki ilk jenaratörlerden biri onların köşkünü aydınlatmıştı. Enginar ve yemiş bahçesi çok genişti. Kıyıdaki iskele de köşke aitti.
Yemek servisi yan kapıdan yapılıyordu. Aram Usta'nın kafasında getirdiği sinideki yemekler, kilerde yeme ısısına kadar soğutulduktan sonra, döner monşajdan (asansör) yemek odasına alınırdı. Haberleşme için, iç telefon denilen bir boru sistemi kullanılıyordu. Kasa odası bodrum kattaydı. Büyük bir anahtarı vardı. Demir kapı şifreyle açılıyordu. Erzaklar, büyük kilerde, çinko kaplarda farelere karşı korunuyordu.
Prensesler, üç yılda yapılan üç görüşmede, evin tüm iç detaylarını anlattılar. Bu bilgilerle planlar hazırlandı, Koruma Kurulu projeyi onayladı. Heybeliada'daki arsasına dört villla yaptırmak isteyen işadamının rüyalarını şimdi bir köşk süslüyor. İnşaatı krize takılan köşk, bittikten sonra işadamının tablo koleksiyonunu sergileyeceği bir müze olacak.
ABBAS HALİM PAŞA KIZLARIYLA
Mısır prensi Abbas Halim Paşa, 29 Eylül 1866'da Kahire'de doğdu. Osmanlı Sadrazamı Sait halim Paşa'nın kardeşiydi. Öğrenimini İsviçre'de yaptı. 31 Ocak 1895'te Mısır Hidivlerinden Tevfik paşa'nın kızı Prenses Hatice ile evlendi. Vicdan, Kerime, Emine, Tevfike, Nimetullah ve Zeynep adında altı kızı oldu. Bursa Valiliği, kardeşinin kabinesinde Nafıa (Bayındırlık) Nazırlığı yaptı. İstanbul'un işgalinden sonra İngilizler tarafından Mondros, sonra Malta'ya sürüldü. İki yıl sonra İstanbul'a geldi. Daha sonra Mısır'a giderek Kahire yakınında Helvan Köşkü'ne yerleşti, 1935'de vefat etti.
Abbas Halim Paşa’nın kızı Prenses Nimetullah, Mimar Erol Sevimlisoy’a babasının köşkünü tarif ediyor (yanda). Köşkün (üstte) mimarı Hovsep Aznavur (1854-1935 Mısır) İstanbul'da yaşadığı 30 yıl içinde Fener'deki demir kilise, Tokatlıyan Oteli, Sansaryan Hanı, Cibali Tütün Fabrikası, Mısır Apartmanı gibi pekçok önemli binaya imza attı.
Heybeliada'da, otların kapladığı arsaya, eski bir cümle kapısından girdiler. Yıkık duvarlardaki lotus ve kobra kabartmaları, yalı restoratörü mimara çok şey söyledi. Lotuslara tırmanan kobralar, aşağı Mısır'ı temsil eden kırmızı bir taç taşıyorlardı. Motiflerin arasında, eski Mısır tanrılarından Ptah'ın atribülerinden çoban asaları da vardı.
Arsanın sahibi, ‘‘Buraya dört tane villa yaptırmak istiyorum’’ dedi.
İnönü, Tahir Paşa, 7-8 Hasan, Hidiv Prensi Abbas Paşa yalılarının restorasyonunu yapan, İstinye'deki yeni Amerikan Konsolosluğu binasının projelerinde imzası bulunan mimar Erol Sevimlisoy, önce arsayı incelemek istedi. Yıkıntıların üzerinde çıkan ağaçlar kazıyı engelliyordu. 16 kızılçamla bir sakız ağacı, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi'nden alınan izinle, köşkün bahçesinde uygun görülen noktalara taşındı.
1996'da kazı başladı. Mısırlı Abbas Halim Paşa'ya ait köşkün temel taşları ve bodrum katı kalıntıları bulundu. Alman ve Fransız Konsolosluğu arşivlerinde, Atatürk Kütüphanesi'nde sürdürülen arşiv çalışması, köşkün siluetini ortaya çıkarttı. Tokatlayan Oteli ve Cibali Tütün Fabrikası'nın ünlü mimarı Hovsep Aznavur'un imzasını taşıyan yapı, ada halkı tarafından ‘‘Vidalı Köşk’’ olarak tanınıyordu. Köşkün orijinal cephe planları, fotoğrafları bulundu. Ancak iç mekana ait sadece bir tek kat planı vardı.
Abbas Halim Paşa'nın 1897'de yaptırdığı Köşk'ün taşları Malta'da kesildikten sonra gemiyle Heybeliada'ya getirilmişti. Köşk, tek çivi kullanılmadan, numaralı taşlar vidayla monte edilerek yapılmıştı. Batıda ‘‘Egyptian Revival’’ (Mısır uyanışı) diye bilinen üslup tercih edilmişti. Eski Mısır tapınak cephelerinde kullanılan, kesik piramit tarzındaki pilonlar, helozonik şerit kabartmalarıyla bezeli kaval silmelerle çerçevelenmişti. Cephelerdeki pencere grupları ile balkon alınlıkları, kobraların ve akbabaların kuşattığı güneş diskleri ile taçlandırılmıştı. Bu muhteşem köşk, Abbas Halim Paşa'nın vasiyeti üzerine, ölümünden 10 yıl sonra 1945'de, yapıldığı gibi sökülerek Mısır'a götürülmüştü.
PRENSESLER ANLATIYOR
Dış cephe detayları tamamdı ama elde, iç detaylarla ilgili tek bir bulgu yoktu. Ancak Mimar Erol Sevimlisoy'un, uçakta tanıştığı ünlü bir bankacı, sorunu çözecek şifreyi verdi. Mısır'da yaşayan Abbas Halim Paşa ailesinin telefonunu ve faksını biliyordu. Mimar, Mısır'daki Helvan Köşkü'nün faksına geçtiği yazıyla, köşkün iç mekanıyla ilgili bilgi için yardım istedi. Aldığı cevap umut vericiydi. Abbas Halim Paşa'nın altı kızından ikisi yaşıyordu: Prenses Zeynep ve Prenses Nimetullah. Prenseslerin biri 94 diğeri 96 yaşındaydı. Sadece 15 dakikalık randevu verebildiler.
Tüm görüşme videoya alındı. Prenses Zeynep, ressam olduğu için evin içiyle ilgili ayrıntıları çizerek anlattı: Köşk kaloriferle ısıtılıyordu. Suyu vardı. İstanbul'daki ilk jenaratörlerden biri onların köşkünü aydınlatmıştı. Enginar ve yemiş bahçesi çok genişti. Kıyıdaki iskele de köşke aitti.
Yemek servisi yan kapıdan yapılıyordu. Aram Usta'nın kafasında getirdiği sinideki yemekler, kilerde yeme ısısına kadar soğutulduktan sonra, döner monşajdan (asansör) yemek odasına alınırdı. Haberleşme için, iç telefon denilen bir boru sistemi kullanılıyordu. Kasa odası bodrum kattaydı. Büyük bir anahtarı vardı. Demir kapı şifreyle açılıyordu. Erzaklar, büyük kilerde, çinko kaplarda farelere karşı korunuyordu.
Prensesler, üç yılda yapılan üç görüşmede, evin tüm iç detaylarını anlattılar. Bu bilgilerle planlar hazırlandı, Koruma Kurulu projeyi onayladı. Heybeliada'daki arsasına dört villla yaptırmak isteyen işadamının rüyalarını şimdi bir köşk süslüyor. İnşaatı krize takılan köşk, bittikten sonra işadamının tablo koleksiyonunu sergileyeceği bir müze olacak.
ABBAS HALİM PAŞA KIZLARIYLA
Mısır prensi Abbas Halim Paşa, 29 Eylül 1866'da Kahire'de doğdu. Osmanlı Sadrazamı Sait halim Paşa'nın kardeşiydi. Öğrenimini İsviçre'de yaptı. 31 Ocak 1895'te Mısır Hidivlerinden Tevfik paşa'nın kızı Prenses Hatice ile evlendi. Vicdan, Kerime, Emine, Tevfike, Nimetullah ve Zeynep adında altı kızı oldu. Bursa Valiliği, kardeşinin kabinesinde Nafıa (Bayındırlık) Nazırlığı yaptı. İstanbul'un işgalinden sonra İngilizler tarafından Mondros, sonra Malta'ya sürüldü. İki yıl sonra İstanbul'a geldi. Daha sonra Mısır'a giderek Kahire yakınında Helvan Köşkü'ne yerleşti, 1935'de vefat etti.
Abbas Halim Paşa’nın kızı Prenses Nimetullah, Mimar Erol Sevimlisoy’a babasının köşkünü tarif ediyor (yanda). Köşkün (üstte) mimarı Hovsep Aznavur (1854-1935 Mısır) İstanbul'da yaşadığı 30 yıl içinde Fener'deki demir kilise, Tokatlıyan Oteli, Sansaryan Hanı, Cibali Tütün Fabrikası, Mısır Apartmanı gibi pekçok önemli binaya imza attı.