Tiyatronun efendisi 81 yaşında vefat etti
Güncelleme Tarihi:
İhsan YILMAZ
Oluşturulma Tarihi: Ekim 02, 2008 00:00
Türk tiyatrosu, kültür tarihi ve gösteri sanatları konusundaki en önemli araştırmacı Prof. Dr. Metin And, önceki gece Ankara’da hayatını kaybetti.
And’ın cenazesi, İstanbul’a getirilerek yarın Teşvikiye Camii’nde öğle namazından sonra kılınacak cenaze namazının ardından Eski Kozlu Mezarlığı’nda toprağa verilecek.
Tiyatrodan illüzyona, Osmanlı’nın günlük hayat ve ritülellerden opera ve baleye, Bizans tiyatrosundan Karagöz’e kadar, pek çok alanda tam 49 kitaba, yüzlerce makaleye imza atan Prof. Dr. Metin And 81 yaşında hayata veda etti. Profesyonel olarak illüzyonistlik de yapan Metin And, Cem Yılmaz’a da "Hokkabaz" filminde danışmanlık yapmıştı.
17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğan Metin And’ın 80’inci doğum gününü öğrencileri ve dostları geçen yıl Atatürk Kültür Merkezi’nde 1 Nisan’da düzenledikleri bir törenle kutlamışlar ve Yapı Kredi Yayınları da 80. yaşı için bir armağan kitap yayımlamıştı. Metin And, geçen yıl Tüyap Kitap Fuarı’nın da "Onur Yazarı" seçilmişti.
Her gece gösteri
Metin And’ın babası, Rodos doğumlu Reşit Çavdar, Ziraat Bankası’nın kardeş kuruluşu Emniyet Sandığı’nın genel müdürü, annesi Seniha Çavdar ise ev kadınıydı. Ortaokul ve liseyi Galatasaray’da okuyan Metin And 1956 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1960 yılında bitirdi. Bu sırada hayatının yönünü değiştiren bir dönem geçirdi. Ankara’da yaşayan annesinin büyük dayısı Cenap And ile yengesi Sevda And’ın çocukları olmuyordu. Sevda And, Tunalı Hilmi’nin kızıydı. O zamana kadar Çavdar soyadını taşıyan Metin And’ı evlatlık edinerek Ankara’da Kavaklıdere Şarapları’nın başına geçmesini istemişler ve babası da bunu kabul etmişti. Bir süre Ankara’da kaldıktan sonra yüksek lisans yapmak için Londra Üniversitesi’nde King’s College’a yazıldı. Ancak orada okuldan çok operalara, balelere ve tiyatrolara devam etti. Her gece bir gösteri izledi. İyi olmayan İngilizcesini bile tiyatro eserlerindeki replikleri okuyarak ilerletti.
Şampanya eğitimi
1953 yılında yurda dönerken yöneticiliğini yapacağı Kavaklıdere Şarapları’nın ihtisas alanında deneyim kazanmak için, Ren Nehri kıyısında, Eltville ’de Almanya’nın en büyük şampanya firması olan Matheus Müller ’e işçi olarak girdi. Dört beş ay çalıştıktan sonra yurda döndü, Kavaklıdere Şarapları ’nda yönetici oldu. Hatta şampanya yapma yöntemini ve teknolojisini getirip Ankara’ya kurdu. Bu arada müzikle, opera, bale ve tiyatro ile ilgisini de hiç kesmedi. Bir süre bale ve genel kültür konularında yazdığı Forum dergisinin daha sonra sahibi oldu.
En acı olay
1968 yılında ise hayatını kökünden etkileyecek acı bir olay yaşadı. Cenap And’ın iş için İstanbul’da olduğu bir akşam anneliği Sevda And ve bir komşularıyla akşam yemeğine gittiler. Yemek çıkışı Atatürk Bulvarı’nda karşıdan karşıya geçerlerken ters yönden farlarını yakmadan hızla gelen bir aracın çarplasıyla Sevda And ve arkadaşı, gözlerinin önünde can verdi. Araç Çekoslovakya Konsolosluğu’na kayıtlıydı. Sevda And’ın ölümünden sonra dayısıyla miras yüzünden mahkemede karşı karşıya geldi Metin And. Mirasın dörtte üçü ona kalmıştı, ama dayısı daha önce hakkından feragat ettiğini söyleyerek bu payı geri istedi. Metin And’ın tek şartı vardı. Müzik Vakfı’nın kurulması.
Cenap And bu vakfı kurmayı kabul etmedi ve uzun yıllar sürecek, Metin And’ın benim hayatımı mahvetti dediği süreç başladı. Açılan iki ayrı davayı da kazanmasına rağmen sonunda çeşitli entrikalarla mirasın dışında kaldı. Beni hiç sevmedi dediği dayısı Cenap And yıllar sonra Sevda-Cenap And Vakfı’nı kuracaktı.
Gösteri ve sanat
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Tiyatro Bölümü’nün de kurucusu olan Metin And tüm dünyada verdiği yüzlerce konferansta gelenekselden günümüze uzanan çizgide Türk tiyatrosunu, sanatını ve mitolojisini anlattı. On tanesi İngilizce olmak üzere 54 kitaba imza attı. 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtım, eleştiri ve ansiklopedi maddesi yazdı.
Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa Hükümeti’nin ’Officier de l’ordre des Arts et des Letres’ Nişanı (1985), İtalya Cumhurbaşkanı’nın ’Şövalye’ Nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi pek çok ödül ve nişan aldı.
54 KİTAP YAZDI
Metin And’ın eserlerinden bazıları şunlar:
Dionisos ve Anadolu Köylüsü (1962), Bizans Tiyatrosu, Ataç Tiyatroda, Türk Köylü Oyunları, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu 1908-1923, Oyun ve Bügü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı, Osmanlı Tiyatrosu, Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu, Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları (1982), Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, 16. Yüzyılda İstanbul, 40 Gün 40 Gece, Ritüelden Drama, Kerbelá Muharrem Ta’ziye.
Tiyatrodan illüzyona, Osmanlı’nın günlük hayat ve ritülellerden opera ve baleye, Bizans tiyatrosundan Karagöz’e kadar, pek çok alanda tam 49 kitaba, yüzlerce makaleye imza atan Prof. Dr. Metin And 81 yaşında hayata veda etti. Profesyonel olarak illüzyonistlik de yapan Metin And, Cem Yılmaz’a da "Hokkabaz" filminde danışmanlık yapmıştı.
17 Haziran 1927’de İstanbul’da doğan Metin And’ın 80’inci doğum gününü öğrencileri ve dostları geçen yıl Atatürk Kültür Merkezi’nde 1 Nisan’da düzenledikleri bir törenle kutlamışlar ve Yapı Kredi Yayınları da 80. yaşı için bir armağan kitap yayımlamıştı. Metin And, geçen yıl Tüyap Kitap Fuarı’nın da "Onur Yazarı" seçilmişti.
Her gece gösteri
Metin And’ın babası, Rodos doğumlu Reşit Çavdar, Ziraat Bankası’nın kardeş kuruluşu Emniyet Sandığı’nın genel müdürü, annesi Seniha Çavdar ise ev kadınıydı. Ortaokul ve liseyi Galatasaray’da okuyan Metin And 1956 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1960 yılında bitirdi. Bu sırada hayatının yönünü değiştiren bir dönem geçirdi. Ankara’da yaşayan annesinin büyük dayısı Cenap And ile yengesi Sevda And’ın çocukları olmuyordu. Sevda And, Tunalı Hilmi’nin kızıydı. O zamana kadar Çavdar soyadını taşıyan Metin And’ı evlatlık edinerek Ankara’da Kavaklıdere Şarapları’nın başına geçmesini istemişler ve babası da bunu kabul etmişti. Bir süre Ankara’da kaldıktan sonra yüksek lisans yapmak için Londra Üniversitesi’nde King’s College’a yazıldı. Ancak orada okuldan çok operalara, balelere ve tiyatrolara devam etti. Her gece bir gösteri izledi. İyi olmayan İngilizcesini bile tiyatro eserlerindeki replikleri okuyarak ilerletti.
Şampanya eğitimi
1953 yılında yurda dönerken yöneticiliğini yapacağı Kavaklıdere Şarapları’nın ihtisas alanında deneyim kazanmak için, Ren Nehri kıyısında, Eltville ’de Almanya’nın en büyük şampanya firması olan Matheus Müller ’e işçi olarak girdi. Dört beş ay çalıştıktan sonra yurda döndü, Kavaklıdere Şarapları ’nda yönetici oldu. Hatta şampanya yapma yöntemini ve teknolojisini getirip Ankara’ya kurdu. Bu arada müzikle, opera, bale ve tiyatro ile ilgisini de hiç kesmedi. Bir süre bale ve genel kültür konularında yazdığı Forum dergisinin daha sonra sahibi oldu.
En acı olay
1968 yılında ise hayatını kökünden etkileyecek acı bir olay yaşadı. Cenap And’ın iş için İstanbul’da olduğu bir akşam anneliği Sevda And ve bir komşularıyla akşam yemeğine gittiler. Yemek çıkışı Atatürk Bulvarı’nda karşıdan karşıya geçerlerken ters yönden farlarını yakmadan hızla gelen bir aracın çarplasıyla Sevda And ve arkadaşı, gözlerinin önünde can verdi. Araç Çekoslovakya Konsolosluğu’na kayıtlıydı. Sevda And’ın ölümünden sonra dayısıyla miras yüzünden mahkemede karşı karşıya geldi Metin And. Mirasın dörtte üçü ona kalmıştı, ama dayısı daha önce hakkından feragat ettiğini söyleyerek bu payı geri istedi. Metin And’ın tek şartı vardı. Müzik Vakfı’nın kurulması.
Cenap And bu vakfı kurmayı kabul etmedi ve uzun yıllar sürecek, Metin And’ın benim hayatımı mahvetti dediği süreç başladı. Açılan iki ayrı davayı da kazanmasına rağmen sonunda çeşitli entrikalarla mirasın dışında kaldı. Beni hiç sevmedi dediği dayısı Cenap And yıllar sonra Sevda-Cenap And Vakfı’nı kuracaktı.
Gösteri ve sanat
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Tiyatro Bölümü’nün de kurucusu olan Metin And tüm dünyada verdiği yüzlerce konferansta gelenekselden günümüze uzanan çizgide Türk tiyatrosunu, sanatını ve mitolojisini anlattı. On tanesi İngilizce olmak üzere 54 kitaba imza attı. 1500 kadar bilimsel inceleme, tanıtım, eleştiri ve ansiklopedi maddesi yazdı.
Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü (1970), Türkiye İş Bankası Bilimsel Araştırma Ödülü (1980), Sedat Simavi Sosyal Bilimler Ödülü (1983), Fransa Hükümeti’nin ’Officier de l’ordre des Arts et des Letres’ Nişanı (1985), İtalya Cumhurbaşkanı’nın ’Şövalye’ Nişanı (1991), Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülü (1998) gibi pek çok ödül ve nişan aldı.
54 KİTAP YAZDI
Metin And’ın eserlerinden bazıları şunlar:
Dionisos ve Anadolu Köylüsü (1962), Bizans Tiyatrosu, Ataç Tiyatroda, Türk Köylü Oyunları, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Meşrutiyet Döneminde Türk Tiyatrosu 1908-1923, Oyun ve Bügü, Türk Kültüründe Oyun Kavramı, Osmanlı Tiyatrosu, Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu, Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları (1982), Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu, 16. Yüzyılda İstanbul, 40 Gün 40 Gece, Ritüelden Drama, Kerbelá Muharrem Ta’ziye.