Tilki sandığımız kadar kurnaz değilmiş

MARIAN STAMP DAWKINS'in Hayvanların Sessiz Dünyası, bilmediğimiz, zaman zaman sezgilerimizle anladığımızı sandığımız bir dünyaya çağırıyor bizi.Konuşan hayvan insanla, diğer hayvanlar arasındaki anlaşma/anlaşılmayı bilinç ekseninde değerlendiriyor.Yazar, Önsöz'de kitabı yazmasının ardındaki merakı şöyle özetliyor: 'Kendimi bildim bileli, öteki hayvanların içinde neler olup bittiği sorusu beni hep cezbetmiştir. Hatırlayabildiğim en eski anılarımdan biri, bir kaz kümesinin yanında otururken, alçaktan uçan bir uçağın kazları neden benden çok daha az rahatsız ettiği üzerinde düşüncelere dalmamdır.'Uzman, kitap boyunca soruyor ve bilimin ışığında yalın bir dil kullanarak cevabını veriyor.Hayvanların Sessiz Dünyası, hayvanları algılayabilmemiz, hatta zaman zaman bilinç açısından kendimizle mukayese edeceğimiz bulguları sunuyor.'Hayvanlar sadece acıyı hissetmezler, bu acıların sebeplerinin de farkına varırlar', diyor Dawkins.Yeni buluşların izinde, şu yargıya varıyor Dawkins:'Kitap, adımların her birinden bir öncekini geliştiren ve hayvan davranışıyla ilgili son buluşları değerlendiren bir çizgi izliyor. Bu çizgide insan dışındaki hayvanların birçok yönüyle çoğu kişinin düşünebileceğinden çok daha akıllı oldukları ve bize çok daha fazla benzedikleri ortaya çıkıyor.'Bebekler konuşamıyor ama onları anlıyoruz, yazara göre feláket kurbanlarının halini anlamak için de kelimelere ihtiyaç yoktur.Her hayvanın davranışını aynı kalıplarla açıklamak mümkün değildir. Yani toptan bir yargıyla hayvanlar dünyası böyle demek bilimsel verilere aykırı ve yanıltıcıdır.Devekuşu örneği farklılık tezini güçlendiriyor: 'Devekuşu çiftleri çoğu zaman başka çiftlerin yavrularını kaçırarak kendilerininkiyle birlikte kalabalık bir karma aile oluşturur. Başkalarının yavrularını kaçırmayı başaranlar gerçek ebeveynleri kovalayarak yavrulara sanki hepsi kendilerininmiş gibi bakarlar.Devekuşu yavrularından oluşan bir sürü, yırtıcı hayvanlar için kolay bir avdır. Bu yüzden yırtıcı hayvanların saldırısı durumunda kendi yavrularının hayatta kalma şanslarını artıracaktır. Yabancı yavruların oluşturacağı canlı kalkan kendi yavrularını gizleyecektir ve ne kadar çok yavru toplayabilirlerse kendilerininkilerin hayatta kalma şanslarını artıracaktır.'İnsanlar nasıl dövüşlerinin sonucunu tahmin edebiliyorlarsa, hayvanlar da bunun sezgi ve bilinçle başarabiliyorlar.Geyikler dünyasından da örnek verilebilir. Geyikler neden böğürür, böğürmenin işlevi nedir ?Özellikle erkek-dişi ilişkilerini düzenleyen kurallar buradan çıkartılabilinir: 'Birbiri ardına dizi halinde böğürmek güç gerektirir ve sadece fiziksel kondisyonu iyi olan bir geyik bunu başarabilir. Başka bir deyişle bu geyik aynı zamanda uzun süre dövüşebilecektir. Çünkü hem böğürme hem de dövüşme geyiğin göğüs kaslarının güçlü olmasına bağlıdır. Bunu da sadece fiziksel gücü yerinde olanların üstesinden gelebileceği yorucu bir böğürme düellosuyla yaparlar. Bu düello ve yarış bir centilmenlik anlaşması ile noktalanır.‘Dawkins, bu çiftleşme yarışının, aynı insanların boks maçları, at yarışlarına benzediğini söylemekte. 'Dişi için önemli olan tek şeyin, eşin aynı türden seçilmesi olduğu düşünülebilinir. Ama dişilerin eş seçimi konusunda bilgilerimiz arttıkça daha iyi görüyoruz ki dişiler kimle çiftleşecekleri konusunda inanılmaz derecede titizdirler.'Daha iyi seçim yapabilmek için bu da bilinçli bir akıl yürütmedir.Tilkiler üzerine ürettiğimiz efsanelerden biri bakın nasıl yıkılıyor: 'Bir defada yiyebileceğinden fazla kuş ya da tavuk öldüren ve gerisini toprağa gömen bir tilki daha sonra bu zula'lardan iki ya da üçünü hatırlayabilir. Ama kayın baştankaraları bütün bir yıl boyunca, hepsi de bir ağaç kabuğunun arkasına ya da bir deliğe dikkatle gizlenmiş olarak binlerce yiyecek maddesini saklayabilir ve daha sonra başarıyla bulabilirler.'Hayvanların bilinç, davranış konusundaki yeteneklerini sergiliyor. Hayvanların Sessiz Dünyası, hayvanlara yeni, bilgili, bilinçli bir yaklaşım.Hayvan severlerin mutlaka okuması gereken bir kitap. Sevmeyenler de bundan sonra sevecekler.DOĞAN HIZLAN'IN SEÇTİKLERİKötü Çocuk Türk Nurdan Gürbilek MetisKısırdöngü Jose Saramago İşFanari'den Fener’e Orhan Türker Sel Aşk Hayatım Zeruya Şalev DoğanSavaş Yalanları Louis Begley Can