Tarım iÅŸçisi getirelim dedi damızlık istiyor diye yazdılar

‘Avrupa’dan damızlık erkek getirtelim’ dediÄŸi gerekçesiyle adı Ankara’daki bir sokaktan silinen Abdullah Cevdet’ın sırrı çözüldü. Abdullah Cevdet, Mustafa Kemal’le yaptığı bir görüşmede, verimi artırmak için tarımla uÄŸraÅŸan göçmenlerin Türkiye’ye getirilmesinin fayda saÄŸlayacağını söylüyor. Ama haber ertesi gün Tasvir-i Efkár’da, ‘Avrupa’dan damızlık celbini isteyen var’ manÅŸetiyle yer alıyor. Abdullah Cevdet gazeteye tekzip gönderiyor, kendi dergisi İçtihat’ta böyle bir ÅŸey söylemediÄŸini yazıyor ama dedikoduları engelleyemiyor. Öyle ki, cenaze namazı bile büyük tartışmalara sabep oluyor.‘Avrupa’dan damızlık erkek getirelim’ dediÄŸi gerekçesiyle Ankara Çankaya’da bir sokaÄŸa verilen ismi deÄŸiÅŸtirilen Dr. Abdullah Cevdet’in, böyle bir söz etmediÄŸine dair ifadeler netleÅŸiyor. Mustafa Kemal tarafından 1925 seçimlerinde Elazığ (Elaziz) milletvekili olması istenen Abdullah Cevdet, Çankaya’ya çıkarak CumhurbaÅŸkanı ile görüşüyor. Görüşme sırasında, Mütareke Dönemi’nden beri üzerinde ısrarla durduÄŸu tarımda verimlilik bahsine deÄŸiniyor Abdullah Cevdet. Daha sonra da Mustafa Kemal’e, ‘Avrupa ülkelerinin özellikle tarımla uÄŸraÅŸanlarından getirilecek göçmenlerle ülkede nüfus artışı ve tarımsal geliÅŸme saÄŸlanması konusu’ndaki görüşlerini anlatıyor. Bu konuda tek nitelikli çalışmayı yapan ve halen Princeton Ãœniversitesi’nde öğretim üyesi olan Prof. Şükrü HanioÄŸlu’na göre, ‘Artık son faaliyetlerini sürdürmekte olan dinci çevreler bu beyanatı saptırarak kendisinin Avupa’dan damızlık getirmeyi arzuladığını’ iddia ediyorlar. (Kaynak: Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal NeÅŸriyat, Ankara, 1981, s.387)Bu nedenle, Abdullah Cevdet’in sözleri, dönemin muhafazakár gazetelerinden Tevhid-i Efkár’da çarpıtılan bir baÅŸlık ve yorumla yer alıyor. ‘Avrupa’dan damızlık adam celbini isteyen de var’ manÅŸetiyle okuyucuya duyurulan haber-yorum şöyledir:‘...Abdullah Cevdet Bey’in, bu sözlerini iÅŸittikten sonra, Elaziz de bu adama rey deÄŸil, selam bile verecek Türk ve müslüman çıkmayacağına şüphe etmiyoruz (...) Fakat damızlık Alman ve Ä°talyan erkekleri getirip Türk kadınlarıyla izdivaç ettirmek ve onların kanını kanımıza karıştırmak isteyebileceÄŸini doÄŸrusu hatırımıza bile getirmezdik... Liberallik ve laiklik yapacağım diye her gün hezeyan kusan bu adamı Millet Meclisi’ne sokmak deÄŸil, Toptaşı’na tıkmak lazım gelir...’Haber-yorumun yayımlanmasından sonra Abdullah Cevdet, Tevhid-i Efkár’a tekzip gönderir, AkÅŸam ve İçtihad’da meselenin aslını anlatır ama dedikoduları engellemesi mümkün deÄŸildir artık. Öyle ki, 1932 yılında kalp krizinden öldüğünde yapılan ilk tartışma, cenaze namazının kılınıp kılınmayacağına iliÅŸkindir. Bazıları, dinsiz olduÄŸu için cenaze namazının kılınmamasını, bazıları da Hıristiyan mezarlığına gömülmesini ister. Uzun tartışmalardan sonra, Müslüman bir anadan doÄŸduÄŸu için cenaze namazı kılınacak ve cenazesi müslüman mezarlığına defnedilecektir.Sokak ismini deÄŸiÅŸtirmek yanlışHASAN PULUR (Milliyet)Ben sokak isimlerinin olur olmaz sebeplerle deÄŸiÅŸtirilmesine karşıyım. Hele benim yazım yüzümden deÄŸiÅŸtirilmesine tamamen karşıyım. O sokaÄŸa bir isim konulmuÅŸsa deÄŸiÅŸtirilmez. Aynı ÅŸey Abdi Ä°pekçi için de oldu. Cesaret etseler belki NiÅŸantaşı’ndakini de deÄŸiÅŸtirirlerdi. KonulmuÅŸ bir ismin deÄŸiÅŸtirilmesi çirkin bir ÅŸey. Abdullah Cevdet’in damızlık erkek isteyip istemediÄŸi meselesine gelince, bu konuda pek çok anekdot var ve önemli bir kısmı da sözlü tarihtir. Ama ateÅŸ olmayan yerden duman çıkmayacağını da ortada.Bugün bile fazla ilerici bulunurHAKKI DEVRÄ°M (Radikal)Abdullah Cevdet, o dönemde dile getirdiÄŸi görüşlerini bugün dile getirseydi eÄŸer, fazla ilerici bulunurdu. Ama benim okuduklarımdan anladığım kadarıyla, Latin harfleri, kadın hakları, kılık-kıyafet konusundaki deÄŸiÅŸiklikleri ilk teklif eden Abdullah Cevdet. Buradan, Atatürk’ün de onu okuduÄŸunu anlıyoruz. Çünkü devrimlerin çoÄŸuna iliÅŸkin ayrıntılar Abdullah Cevdet’te var. Ben kendi kendime niye Abdullah Cevdet’in adı anılmıyor diye sorardım hep. Mesele anlaşıldı ama ben onun böyle bir teklifte bulunduÄŸunu hiç duymadım.Â