Siyaset ve ekonomi

EKONOMİK kararlar siyasi dürtülerle alındığında yanlış olur. Ekonomik gerekçelerle konulan kurallar siyasi amaçlara hizmet etmeleri için çiğnenebildiğinde, sonuç itibar kaybıdır.Tüketicilerin çıkarlarını korumak için ekonomide tekelleşmenin önlenmesi arzu edilir. Tekelleşmenin önlenmesi yalnızca tüketicilerin çıkarlarına hizmet etmez, aynı zamanda ekonomideki kaynak dağılımını da en fazla fayda sağlanabilecek düzeyde tutar. Dolayısıyla, mikro düzeyde tekelleşmenin önlenmesi ve rekabetin artırılması iktisadi açıdan önemlidir.Fikri mülkiyet hakkı ilkesi yaratılan bir eserin ya da ürünün sahibinin korunmasıdır. Fikri mülkiyet hakkının korunmasıyla yaratıcılık teşvik edilir. Eserin veya ürünün yaratıcısı en azından belli bir süre için yarattığından azami iktisadi faydayı sağlaması amaçlanır. Çeşitli kurallarla fikri mülkiyet hakları koruma altına alınmıştır.ÇELİŞKİFikri mülkiyet haklarının korunması aslında kendi içinde tekelleşme yaratılmasını amaçlar. Örneğin, bir yazarın yazdığı bir romanı bir yayınevine satması yayınevinin o roman üzerinde tekel tesis etmesini sağlar. Aynı şekilde, bir bilgisayar programının yaratıcısı da yazdığı program üzerinde tekel kurma yetkisine sahiptir.Bir başka deyişle, rekabeti sağlayıp tüketicilerin korunmasını hedefleyen tekelleşmeyi engelleyen yaptırımlarla fikri mülkiyet hakları yoluyla tekelleşmeyi amaçlayan korumacı kurallar birbirleriyle çelişki içindedirler.Bu çelişki kolayca çözümlenebilecek bir çelişki değildir. Hangi hallerde tekelleşmeyi önleyeceğiz ya da hangi hallerde tekelleşmeye göz yumup fikri mülkiyet haklarını koruyacağız sorularının yanıtları çok açık değildir. Soruların yanıtları açık olmayınca, karar siyasi olmaktadır. Siyasi kararlar da çoğu zaman içsel tutarlılıktan uzaktır.Avrupa Birliği’nin yetkili organı Microsoft’a tekel olması ve tekel konumunu kötüye kullandığı gerekçesiyle neredeyse yarım milyar Euro parasal ceza verdi. Halbuki, Microsoft’un kişisel bilgisayarlar için piyasaya sürdüğü Windows işletim sistemi fikri mülkiyetlerin korunması nedeniyle tekel durumundaydı. Tekel durumunda olan bir firmanın da tekel konumunu kullanması kadar doğal bir şey olamazdı. Bu örnekte, tekelleşmeyi önleme güdüsü baskın çıktı. Fikri mülkiyetleri koruma amacı rafa kaldırıldı. Doğal olarak, iktisatçılar ve rekabet hukukçuları arasında ciddi bir tartışma başladı. Tartışmada iki taraf da kendi açılarından haklı. Haksızlık, birbiriyle çelişen iki amacın iyi tanımlanmamasıdır.KOZ OLDUMicrosoft’un geldiği yer olan Amerika, Avrupa Birliği’nin bu kararına karşı çıkmaktadır. Çünkü, onlara göre, fikri mülkiyet hakları kuralları rafa kaldırılmıştır. Ayrıca, Avrupa Birliği Microsoft’un ürettiği bilgisayar programının kodlarının da açık edilmesini istemektedir. İstenen Coca Cola’nın formülünün açıklanmasının istenmesi gibi bir şeydir.Sonuç henüz belli değildir. Ama, Avrupa Topluluğu’nun Microsoft konusundaki tutumu fikri mülkiyet haklarını Dünya Ticaret Örgütü bünyesinde ve uygulamada ciddiye almayan ülkelere büyük bir koz vermiştir.Bazen teknoloji de doğal tekeller (natural monopolies) yaratabilmektedir. Dünya ilk kez bu denli popüler böyle bir konuyu çözümlemekle karşı karşıya kalmıştır.