Oyuna geldik

1975’te ölen ünlü tarihçinin, 1966’da yazdığı ve Türkçe’ye yeni aktarılan ‘Hatıralar’ında pek çok gerçek ortaya çıktı.Tarihçi Arnold Toynbee, hatıralarında, Lord James Bryce ile yazdığı ve Ermeni iddialarına kanıt olarak gösterilen Mavi Kitap’ı da anlatarak, ‘Hükümetin propaganda için hazırlattığını bilseydik yapmazdık’ diyor. Toynbee, 1915’teki Ermeni tehcirinin amacının ‘güvenlik önlemi’ olduÄŸunu, ABD’nin aynı ÅŸeyi Pearl Horbour sonrası Japon asıllı Amerikalılara yaptığını söylüyor.LORD James Bryce ile birlikte yazdıkları Blue Book-Mavi Kitap’ın, Ä°ngiltere hükümeti tarafından Alman karşıtı propaganda amacıyla hazırlatıldığını bilmediklerini söyleyen ünlü tarihçi Arnold Toynbee, 1966’da yazdığı kitap için, ‘Bilseydik böyle bir ÅŸeyi yapmazdık’ diyor. 1975’te ölen Toynbee, Klasik Yayınları tarafından Türkçe’ye aktarılan ‘Hatıralar: Tanıdıklarım’ adlı kitabında, Türkiye’deki dostları ve Ermeni tehciri için de, Mavi Kitap’tan çok farklı ÅŸeyler söylüyor: TÃœRKLERLE DOSTLUÄžUM ‘Birçok Türk arkadaşım olmuÅŸtur ki, onlarla çok yakın dostluklar kurdum. Türklerle aramdaki bu kiÅŸisel dostlukları nasıl kurabildim? 1915’te Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’ndaki Ermeni hadisesi hakkında gösterilen tavırlar hususunda Lord Bryce için hazırladığım kitap Türklerle aramda kurduÄŸum dostluÄŸun temelini oluÅŸturmaktadır. Ermeni meselesi hakkındaki araÅŸtırmalarımda takip ettiÄŸim yol sayesinde, bu olayın muhataplarıyla aynı vatanı paylaÅŸan insanlarla arkadaÅŸlık kurabilmiÅŸtim (s. 282)’Öyle anlaşılıyor ki, Toynbee, hazırladığı kitabın içeriÄŸinden Türk dostlarını haberdar etmiÅŸ. Buna raÄŸmen, ne kitabın hazırlık aÅŸamasında ne de daha sonra kendisine herhangi bir tepki gösterilmemiÅŸ. Öyle ki, yıllar sonra Çankaya’ya çıkıp Mustafa Kemal’la uzun uzun sohbet bile ediyor. Toynbee, Ermeni tehciri sırasında Türklerin ÅŸiddet uygulamadığını söyleyerek bunu şöyle gerekçelendiriyor:JANDARMANIN ESERÄ° ‘Ermenilerin yerli Türk komÅŸuları tarafından böylesi bir muameleye tabi tutulmadıkları açıkça ortadaydı. Bu komÅŸular olayların büyük kısmını pasif bir ÅŸekilde izlemiÅŸlerdi. (Tabii ki bu da oldukça kötüydü). Birkaç olayda yerli Türklerin, Ermeni dostlarına yardım etmek üzere ellerinden eleni yaptıklarına dair kanıtlar da vardı. Ä°stanbul hükümetinin emriyle Ermeniler yurt dışına çıkartılmıştı. Aslında yerli insanlarla baÄŸlantıları olmayan jandarmalar ve askerler bu emirleri yerine getirmiÅŸlerdi. Bu hakikatler ÅŸunu göstermektedir ki insanlar iliÅŸki içinde oldukları kiÅŸilere karşı ÅŸiddet uygulamak istemezler. (s. 282)’Mavi Kitap nasıl yazıldı‘O tarihlerde Ä°ngiltere Krallığı hükümetinin bu (propaganda) faaliyetlerinden habersizdim. Sanırım Lord Bryce da öyleydi. Belki de bu bir ÅŸanstı. çünkü eÄŸer gözlerimiz açılsaydı sanırım ne Lord Bryce ne de ben, Ä°ngiltere Krallığı hükümetinin yüklediÄŸi bu iÅŸi yapardık. Biz bu görevi yerine getirmek için en halis niyetlerle çalışıyorduk (...) Majestelerinin hükümeti Ermeniler hakkında bir kitap yazılmasını istediÄŸinde Lord Bryce bu siyasal iliÅŸkileri farketmiÅŸ olsaydı sanırım teklifi redderdi. Dürüstlüğüyle tanınan bir insandı. Amerikan kaynaklarına ulaÅŸabiliyordu ve Amerika’da kendisine büyük bir saygı duyuluyordu (...) Eminim ki söz konusu kitabın (Blue Book / Mavi Kitap) yazılmasının gündeme geldiÄŸi dönemde bu iÅŸin arkasındaki politik güdünün farkına varmış olsaydım Lord Bryce’ın dairesine doÄŸru yürürken çok rahatsızlık hissederdim. (s. 174-180)’Tehcirin amacı siyasiTOYNBEE’nin Ermeni tehcirinin siyasal gerekçelerini de kitabında sıralıyor: ‘Dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır ki o da ÅŸudur: Üç kiÅŸinin kurduÄŸu hükümetin Osmanlı’daki Ermenilere yaptığı muamelede öne sürdüğü sebepler kiÅŸisel deÄŸil, siyasi idi. Anadolu’nun batısında yaÅŸayan Yunanlılar gibi Ermeniler de bir gün Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’ndan kendilerine bir devlet koparabilecekleri ümidini taşımışlardı. Yunanlıların ve Ermenilerin siyasi amaçlarının meÅŸruiyeti yoktu. Çünkü iki grup da Türkler arasında azınlıktaydı. Ä°stekleriyle Türk Ä°mparatorluÄŸu’nu bölmeyi amaçlıyorlardı. Yalnız bu Türk halkına ciddi haksızlıklar yapılmadan gerçekleÅŸtirilemezdi (...) Türk yetkilileri yerli Ermeni toplumunun Rus istilacılar için ‘beÅŸinci kol’ olarak çalışabileceÄŸini keÅŸfetmiÅŸlerdi. Ermenileri savaÅŸ bölgesinden çıkartma kararı aldılar. Bu da bir güvenlik önlemi olarak deÄŸerlendirilebilir. Benzer koÅŸullar altında baÅŸka hükümetler de benzer kararlar almışlardır. Mesela Pearl Harbor’da Japonlar, Amerikan donanmasına saldırdıktan sonra Amerikan hükümeti Japon asıllı Amerikalıları Pasifik’ten çıkarıp Mississippi havzasına yerleÅŸtirmiÅŸti. (s.283-284)’Â