Kül felaketi ciddi sonuçlar yaratabilir

İşte olasılıklar ve yapacağı ekonomik etkiler:

SENARYO 1: HAVA SAHASININ KISA SÜREDE YENİDEN AÇILMASI

Riskin azaldığı konusunda tatmin olan Avrupalı yetkililer, havayolu şirketlerinin uçuşların yeniden başlaması talebine olumlu yanıt verebilir. Volkanın faaliyeti sona erebilir, rüzgârlar Avrupa'nın dışına doğru esebilir ya da kül bulutu beklenenden daha hızlı şekilde dağılabilir. Bu durumda:

-- Hafta başında hisseleri en kötü performansı sergileyen havayolu ve turizm sektöründe faaliyet gösteren şirketler rahat nefes alır.

-- Uçak yakıtı ve petrol fiyatları yükselir. Tedarik zincirinin yeniden çalışmaya başlaması gıda şirketlerini olumlu etkiler.

-- Hava sahalarının kapatılmasıyla günde 200 milyon dolar zarar eden havayolu şirketlerinden bazıları, kayıpları nedeniyle hükümet yardımına ihtiyaç duyabilir.

-- Hava sahası krizinin ekonomik etkisi sınırlı olur. Hava trafiği başta olmak üzere bazı ekonomik faaliyetler kesintiye uğrarken, uzun mesafeli taksi kiralama, mahsur kalan yolcular nedeniyle otel konaklamaları ve diğer ulaşım düzenlemeleri gibi bazı ekonomik faaliyetlerde de canlılık görüldü. Birçok üretici ve gıda şirketi, krizin etkisini yeni hissetmeye başlarken, kısa sürede normale dönüş bu zararın minimumda kalmasını sağlar.

-- Turizm faaliyetlerin aksamasından etkileneceği düşünülen Türk lirası gibi para birimleri için oluşan baskı ortadan kalkar.

SENARYO 2: YETKİLİLER VE HAVAYOLU ŞİRKETLERİ KARŞI KARŞIYA

Havayolu şirketleri test uçuşlarının sorunsuz tamamlandığını söyleyerek uçuş kısıtlamasının kaldırılmasını ya da azaltılmasını ister, ancak ABD'li bir yetkili, Avrupa üzerinden uçan bir F-16'ının motorunda cam parçacığı bulunduğunu ve riskin devam ettiğini söyler. Bu durumda:

--Hükümetler zor bir kararla karşı karşıya kalır. Avrupa hava sahasında günde 20 ile 22 bin arasında uçuş gerçekleşiyor. Bu uçuşların yüzde 99.9'unda sorun olmasa dahi geride kalan olasılık, 20 uçağın bu risk ile karşı karşıya kalmasını ortaya çıkarır. Bu nedenle yaşanacak bir uçak kazası ise politik açıdan yıkıcı sonuçları doğurur. İngiltere Başbakanı Gordon Brown, ülkede seçimlere gidilen bu dönemde böyle bir felaketin yaşanmasını önlemek için elinden geleni yapacaktır.

-- Yetkililer ve havayolu şirketleri arasında süren bu tartışma sırasında yapılan açıklamalar, bu şirketlerin hisselerinde inişli çıkışlı bir dönemi de beraberinde getirebilir.

SENARYO 3: BULUTLAR DAĞILIR ANCAK RİSK DEVAM EDERSE

Uzmanlar, bulutlar dağılsa bile yanardağdaki faaliyet devam ettiği sürece yeni bir kül bulutunun ortaya çıkması ve rüzgârın da dağılımına yardımcı olması sonucunda, önümüzdeki aylarda benzer bir durumun ortaya çıkabileceği konusunda uyarıyor. Bu durum gerçekleşirse:

Havayolu şirketleri için öncekine göre daha az sürpriz olsa da, bu şirketlerin önlem için yapabilecekleri yine çok şey bulunmuyor. Hava sahalarının yeniden kapatılma riski bu durum gerçekleşmese dahi, hem iş hem de tatil için yapılacak uçuş ve tatil rezervasyonlarında iptali beraberinde getirir ve sektöre büyük zarar verir.

-- Havayolu şirketlerinin hisseleri düşebilir ancak demiryolu, karayolu, deniz kargo taşımacılığı yapan şirketler ile telekonferans gerçekleştiren firmalar bundan olumlu etkilenebilir.

-- Şirketler hızlı şekilde hizmet veren havayolu kargosuna bağımlılıklarını azaltmak için stoklarındaki mal miktarını artırabilir.

-- Kül bulutunun geri dönmesi havayolu, turizm şirketlerini hisselerini olduğu gibi bölgesel büyümeyi de olumsuz etkileyebilir. Bulutlar gelmese dahi azalan rezervasyonlar bölgedeki Türkiye, Yunanistan, İspanya, Portekiz ve hatta Dubai gibi tatil noktalarının ekonomilerine zarar verebilir.

SENARYO 4: BULUTLAR ETKİSİNİ SÜRDÜRÜR, HAVA SAHALARI KAPALI KALMAYA DEVAM EDERSE

Bu olasılık gerçekleştiği takdirde:

-- Havayolu şirketlerine büyük zarar verir ve büyük olasılıkla mali durumu zayıf olanları iflas riskiyle karşı karşıya bırakır.

-- Resesyondan kurtulmaya başlayan Avrupa'nın tüm ekonomisi etkilenir ve toparlanma süreci baltalanır.

-- Hava sahalarının kapalı kalması Yunanistan'a yapılacak mali yardımı konuşmak üzere AB ve IMF yetkililerini bu ülkeye ulaşmasını ertelemesine ve Yunan tahvillerinin faizlerinin sert şekilde yükselmesine neden olabilir.

-- Demiryolu, karayolu, deniz kargo taşımacılığı yapan şirketler ile telekonferans gerçekleştiren firmalar bundan olumlu etkilenebilir.

-- Bölgedeki Türkiye, Yunanistan, İspanya, Portekiz gibi tatil noktalarının ekonomilerine zarar verebilir.

-- Batının, Afganistan'a gerçekleştirdiği ikmal uçuşları şiddetli şekilde olumsuz etkilenebilir.

-- Önemli uluslararası toplantılar iptal edilebilir.