Istanbul Yazilari

Ermeni, Ermeniler

Fetihden zamanimiza kadar Istanbulda Turkiye tábiiyetindeki ermeni azinliginin bu buyuk sehrin gunluk hayatinda ve tarihinde cok onemli bir yeri vardir.

Fetihden once Istanbulda ermenilerin durumu hakkinda berrak bilgimiz yokdur. Istanbul ermenileri Turk Istanbulda dikkate deger bir azinlik cemaati olmusdur, bir kismi Fatih devrinde Kirim'in ilhákindan ve bu yarimadada Kefe'nin fethinden sonra oradan gelmisdir. Buyuk bir kismi da, cok daha sonra, XVI. asir sonlari ile XVII. asrin ilk yarisinda Anadolunun Celalî isyanlari ile en muzdarip devirlerinden birini yasarken Anadoludan hicret etmisdir.

Ermenilerin Istanbulda kesif sekilde iskán edildikleri bolge, sehrin Marmara kiyisinda Kumkapusu semti ile yine ayni bolgede Kumkapusundan Yedikuleye kadar uzanan sáha bu arada bilhassa Yenikapu, Langa ve Samatya semtleri olmusdur. Ermeni Patrikligi de Kumkapusunda yerlesmisdir.

(...) Eli zanaata gaayetle yatkin, is uzerinde dikkatli ve sabirli, milli hasletleri olarak caliskan olan ermeniler Istanbulda bázi is yollarinda asirlar boyunca ádetá tek unsur olarak taninmislardir: Sirmakeslik, kumas islemeciligi, kuyumculuk, kuyumcu kakmaciligi, bez yazmaciligi, bezzazlik, kazazlik, dulgerlik, nakkaslik, hakkáklik gibi zanaatlar bilhassa ugrasdiklari is sáhalari olmusdur. Devlet Sîmkeshánesi, Devlet Baruthánesi, Devlet Darbhánesi asirlar boyunca ermeni ustalarin ve ermeni amelinin, iscinin elinde bulunmusdur.

Ermeni azinligin ayak takimi da Turk konaklarinda Ayvazlik, carsi hamamlarinda kulhancilik, carsi boylarinda hammallik yapmislardir.

Musîkimize sázende, hánende ve bestekár olarak hizmet etmis ermeni asilli sanatkár ve bunlarin arasinda hakikaten buyuk deger olmus sîmálar pek cokdur.

Istanbul ermenileri arasindan degerli ressamlar yetismisdir. Turk Tiyatrosu, ilk emekleme devrinde ermeni tiyatroculara, sahne váizlarina, aktor ve akstrislerine cok seyler borcludur. Istanbulda ‘‘Tiyatro’’ adi ile turkce ilk tiyatro gazetesi bir ermeni vatandas tarafindan cikarilmisdir.

Istanbulda ilk fotografcilarin cogu ermenidir. (...)

(Istanbul Ansiklopedisi. Cilt: 10. Sayfa: 5203-5204)