İpeğin peşinde 11 yıl

Geleneksel sanatlarımız denince hat, minyatür ve tezhip gibi el sanatları olur akla gelen. Aslında geçmiÅŸ sanatlarımız çok geniÅŸ bir yelpaze içinde deÄŸerlendirilebilir. Son yıllarda çeÅŸitli alanlardan bilim adamları ve araÅŸtırmacılar bu karanlık noktalara ışık tutmaya baÅŸladılar. Bu araÅŸtırmalardan biri de Nurhan Atasoy'un önderliÄŸinde yapılan Ä°pek- Osmanlı Dokuma Sanatı kitabı. Osmanlı kumaÅŸları hakkında yapılmış araÅŸtırmalar -ki büyük bir çoÄŸunluÄŸu yabancılar tarafından kaleme alınmıştır- çok azdır. Bugüne dek yapılan araÅŸtırmalar daha çok kumaÅŸların desenleri üzerinde yoÄŸunlaÅŸmıştır. Osmanlı kültürü içinde önemli bir yeri vardır ipeÄŸin, yalnız kumaÅŸ olarak deÄŸil, dokuma teknikleri, desenlerinin çeÅŸitliliÄŸi, ipek kumaÅŸlarla yapılan giysilerin Osmanlı Protokolu içindeki yeri ayrı ayrı incelenmesi gereken önemli konulardır. Ä°ÅŸte, Türkiye Ekonomi Bankası'nın (TEB) sponsorluÄŸunda basılan kitapta tüm bu konular ayrıntılarıyla deÄŸerlendiriliyor ve baÅŸka alanların araÅŸtırmacılarına önemli bir kaynak da saÄŸlanmış oluyor. Kitabın kaynakça ve sözlüğü gelecek yıllarda bu tür çalışmalar yapacak olanlar için önemli bir baÅŸvuru kaynağı da saÄŸlıyor. Aynı ÅŸeyi kullanılan resimler için de söyleyebiliriz; yalnız Türkiye'deki müzelerde deÄŸil yurt dışındaki önemli merkezlerdeki kumaÅŸ ve giysilerin fotoÄŸrafları da bu tür bir kaynak iÅŸlevi görecektir. Nurhan Atasoy'un baÅŸkanlığında Walter B. Denny, Louise W. Mackie ve Hülya Tezcan'dan oluÅŸan bir ekip tarafından 11 yılda hazırlanabilen Ä°pek kitabı Türk dokuma sanayinin geçmiÅŸine de ilginç bir yolculuÄŸa çıkartıyor okuru. Ä°pek kitabı Ä°ngilizce ve Türkçe olarak iki dilde yayımlandı.Ä°pekle maaÅŸ bile ödenirdiDiplomatik hediye olma özellikleriyle, ipek kumaÅŸlar yabancılar nezdinde Osmanlı hakimiyetini temsil eder duruma gelmiÅŸ, ülke içinde de sanatsal fikirlerin yayılması için önemli bir araç ve ekonomide önde gelen bir deÄŸer olarak kendilerini kabul ettirmiÅŸlerdi. Ä°pek gelirlerini kontrol edebilmek için savaÅŸlar yapılmış, ipek üretiminin teÅŸkilatlanması, düzenlenmesi ve vergilendirilmesi yolunda hükümetler ciddi bürokratik gayret sarfetmiÅŸlerdi. DiÄŸer taraftan ipekli kumaÅŸlar, Osmanlı devlet törenlerinde ve yüksek sınıf kültürü içinde statü gösteren ve devlet görevlilerinin ödeneklerinin bir bölümünü oluÅŸturan önemli bir role sahipti.Deli profesöre kapılar açıldıİpek kitabının çıkışı TEB'in önerisiyle oldu. Onlara daha önce Ä°znik Çinileri kitabını hazırlamıştık. Ama ipek konusunda yeteri kadar kaynak yok. Bu çalışmanın yalnız görsel malzeme deÄŸil, bilgi açısından da çok saÄŸlam olması gerekiyordu. Bunu bir kiÅŸi baÅŸaramazdı ve o yüzden yanıma arkadaÅŸlarımı da aldım. Deli gibi bir çalışma temposuyla ancak 11 yılda bitirebildik. TEB hiçbir kurumun gösteremeyeceÄŸi sabrı gösterdi ve kaynak saÄŸladı bizim için. BaÅŸta Hasan ÇolakoÄŸlu olmak üzere gerçekten bilimsel bir çalışma yapmamızı arzu ettiler.Topkapı Sarayı da bu konuda çok kolaylık saÄŸladı. Mikroskop aldılar bir tane. Çünkü kumaÅŸları mikroskop altında inceledik. Bunun çok da faydası oldu. Åžimdiye kadar Ä°talyan zannettiÄŸimiz birçok kumaÅŸ Osmanlı çıktı. Osmanlı zannettiÄŸimiz bir çok kumaÅŸ da Ä°talyan. Bütün bunları teknik analiz ile gerçekleÅŸtirdik.Ä°ki Nikon makine boynumda, birinde print film diÄŸerinde dia olmak üzere bütün müze depolarına giderek hepsini fotoÄŸrafladım. Bu müzeler Nurhan Atasoy'a açıldı. Bu da deli olmanın fazileti. Deli profesör olunca bütün kapılar ardına kadar açılıyor. Beni öyle tanıyorlar. Ä°hsan YILMAZÂ