Hayvanlar düÅŸünüyor ve planlıyorlar

Hayvanlar da düşünür, planlar ve ona göre hareket eder. Biz ise bir kuÅŸun veya böceÄŸin bize benzer zihinsel yaÅŸantıları olabileceÄŸine ihtimal vermeyiz. Onları küçük görürüz. Acaba neden?Cayırda ava çıkmış bir tilki, yuvasını toprağın üzerine yapan bir yaÄŸmurcunun kuluçkaya yatmış olduÄŸu yere yaklaÅŸmaktadır. Gözünden hiçbir ÅŸey kaçmayan kuÅŸ tilkiyi bir dakika kadar önce fark etmiÅŸtir ve o andan beri her hareketini dikkatle izlemektedir. KuÅŸ yuvadan çıkar, otların arasında sessizce yürüyerek mümkün olduÄŸunca tilkiye yaklaşır ve aniden çığlık atarak gövdesi neredeyse topraÄŸa yapışmış durumda yuvadan uzaklaÅŸacak biçimde koÅŸmaya baÅŸlar.KuÅŸun varlığını daha önce fark etmemiÅŸ olsaydık, büyük bir olasılıkla tilkiyle aynı yanılgıya düşerek otların arasında koÅŸan yaratığın bir fare ya da bir kır sıçanı olduÄŸunu sanabilirdik. Tilki ÅŸimdi avının peÅŸine düşmüştür; ama bir yaÄŸmurcun her zaman bir kemirgenden daha hızlı koÅŸabilir. Kovalamacanın sonunda tilki kuÅŸa yetiÅŸemediÄŸi gibi yuvadan da en az 200 metre uzaklaÅŸmıştır. YaÄŸmurcun havalanır ve dolaylı bir yol izleyerek yuvasına geri döner.Hayvan zihniBu ilginç olay sırasında tilkinin ve yaÄŸmurcunun zihninden acaba neler geçmekteydi? Tanık olduÄŸumuzun dışında farklı durumlarda kullandığı üç farklı yuva koruma yöntemi daha bulunduÄŸunu bildiÄŸimiz yaÄŸmurcun, bu kadar karmaşık ve çeÅŸitli bir aldatma sistemini ne ölçüde bilerek kullanmaktadır? Ä°nsanlar konusunda çok olumsuz düşünen birisi bile çoÄŸu insanın bilinçli ve farkında olduÄŸunu, kendine özgü düşünce ve beklentilerinin bulunduÄŸunu, öğrenme ve planlama gibi yetilerini kullanabildiÄŸini yadsımaz. Buna karşın, bir kuÅŸa ya da böceÄŸe baktığımızda, onun da ÅŸu ya da bu ÅŸekilde bizimkilere benzer zihinsel yaÅŸantıları bulunması olasılığı bize uzak gelir. Hayat süreleri kısa olan ve kendininkine kıyasla insan yaÅŸamının ne kadar uzun ve zengin olduÄŸunun farkında olmayan bu küçük canlılar, çoÄŸu zaman keyfi ve mekanik görünen davranışlar sergilerler. Oysa ilerde de göreceÄŸimiz gibi bazı böcekler bile öğrenme, planlama ve beklentileri yönünde davranma gibi yetilere sahiptirler. Böcekler bile plan yapabiliyor ve karar verebiliyorlarsa, bazı kuÅŸların ve memelilerin de en az onlar kadar zeki olmaları beklenebilir.Genetik ÅŸifrelerYüksek düzeydeki zihinsel etkinlik Latince kökeni açısından bilmek eylemi ve süreci ile baÄŸlantılı olan biliÅŸ sözcüğüyle tanımlanır. BiliÅŸ, doÄŸuÅŸtan var olabilir - bu durumda hayvanlarda genlerle taşınan pasif bilgi ve sinir sisteminin doÄŸuÅŸtan gelen belirli beceriler ya da uzmanlık alanları oluÅŸturacak biçimde programlanmasını saÄŸlayan genetik ÅŸifreler söz konusudur. Aktif biliÅŸ ise sürekli bir bilgi toplama, çözümleme ve kullanma süreci algılama baÅŸta olmak üzere zihinsel iÅŸlemlemenin pek çok evresini içerir; algılama bir uyarının bir duygu organı tarafından saptanması ve duyusal bilginin beyinde iÅŸlenmesidir. Algı bilginin kendisini deÄŸilse bile, sinir sistemi tarafından iÅŸlemlendiÄŸinde bilgiye dönüşen hammaddeleri içerir. Duyularla algılanan sinyallerin çözümlenmesi ve iÅŸlenmesi sonucunda sahip olunan bilgi depolanır, gerektiÄŸinde anımsanır ve karar almakta kullanılır. Duyu yaÅŸantısının oluÅŸması sırasında hayvan çevreden aldığı çeÅŸitli uyaranları titizlikle eler ve gerçeÄŸin ÅŸaşırtıcı ölçüde ÅŸematik bir uyarlaması olarak beyninde iÅŸlem görmek üzere sinir sistemi tarafından sistematik bir biçimde deÄŸiÅŸtirir. Önümüzdeki sayıda Kene’nin ÅŸaşırtıcı yaÅŸam öyküsünü vereceÄŸiz.Bu yazı Hayvan Zihni kitabından alındı. TÃœBÄ°TAK yayını.Ãœzerinde yaÅŸadığımız dünyayı gerçek biçimiyle algılamamızı engelleyerek bu konuda yanılgıya düşmemize yol açan en önemli etken, duyularımızın körelmiÅŸ, güçsüz ve aldatıcı olmasıdır. Alageyiklerin, gece avlanan yırtıcı hayvanları kolayca saptamalarına yarayan iri, iki yana bakan gözleri, her yana çevrilebilen geniÅŸ kulakları ve çok sayıda koku alıcısını barındıran uzun burunları vardır.Â