Hayali: 1 karton fazlası

GÜNLÜK 20 LİRA

Hasan, 14 yaşında bir Afgan. 4 yıl önce Türkiye’ye bir grup Afgan’la beraber kaçak yollardan gelmiş bir öksüz. Mesleğini sorduğumuzda “kağıt toplayıcılığı” olduğunu söylüyor. “Günlük en fazla 20 lira kazanabiliyorum, bugün daha on lira bile çıkmadı” diyen Hasan, İstanbul’un ‘öteki yüzü’ Küçükpazar’da altı hemşerisiyle küçük bir odada yaşıyor. Ülkesinde çok güzel bir okula gittiğinden, ablasından ve ailesinin parçalanışından bahsediyor… Konuşmamız ara ara diğer kağıt toplayanların meraklı bakışlarıyla kesilse de anlatıyor: “Buralarda benim gibi çok çocuk var. Afgan da var Suriyeli de… Çoğumuz inşaatlarda çalışıyor, bazılarımız benim gibi tabana kuvvet. İkisi de zor. Bir günde toplayabildiğim kadar çok kağıdı toplayıp ileride bekleyen, kamyonu olan bir adama satıyorum. Kartonlar ve büyük kutular en iyileri…” Hasan’a hayallerini ve yarından beklentilerini soruyoruz.

Soruyu tam anlamayarak, kırık Türkçesiyle “Sıradan, yarın da iş var” diyor. Neyi kastettiğimizi anladığında cevap veriyor: “Bu kadar yıldır hiçbir şey değişmedi, geleceğin bir anlamı yok. Hayalim mi?

Hayalim, bir karton daha fazlası…”

Fotoğraf: Erinç BİLİCAN

OKULDAN SONRA MESAİ

MURAT, 11 yaşında. Bu yıl yedinci sınıfa başlayacak.  Tekstil sektöründe 4 yıldır çalışıyor. Derslerinin iyi olduğunu, teşekkür getirdiğini söyleyerek söze gururla başlıyor: “Okulu seviyorum ama yorucu tabii. Sabahçı olduğum için öğlen 12.00’de eve dönüyorum. 17.00’ye kadar dinlenmek ve ödevlerimi yapmak için zamanım var. Sonra çalışma zamanı...” Gün akşama dönerken, evinden yola çıkan Murat, tekstil atölyelerinin etrafından kumaş topluyor. Dev torbalardaki kumaşları satarak geçimini sağlıyor. Mesainin bitişini toplayabildiği kumaş miktarı belirliyor.  Murat, “Kumaş toplama işinden şikâyet edemem. Eskiden karton topluyorduk, o gerçekten zordu” diyor. Murat ile beraber 5 çocuk daha aynı işte çalışıyor. İstanbul’un tekstil merkezlerinde onlar gibi yüzlerce çocuk kumaşların derdiyle akşamı gece ediyor.

Abdulkadir, 15 yaşında otomotivde çırak. 8. sınıfta okulu bırakalı 6 ay olmuş. Ustasına göre oldukça yetenekli bir çırak, hatta sigortasını bile yapmış: “Abdulkadir’in önünde kalfalığa kadar iki yıl daha var. Güzelce çalışıyor, bir mesleği olacak. Okula karşı değilim yanlış anlamayın fakat eskiden yaz ayları geldiğinde burada birçok yetenekli çırağı görme şansımız olurdu. Aralarından meslek sahibi yaptıklarımız çıkardı. İster çocuk işçi deyin, ister çırak… Bizimki gibi el becerisi isteyen zanaatlara ancak bu yaşta başlanabilir...” Abdulkadir’e ‘Bir gün okula dönmek ister misin’ diye soruyorum. Emin olmayarak cevap veriyor: “Yok istemem, sanırım…”

ALO 170: ÇOCUK İŞÇİLERLE İLGİLİ İHBAR HATTI

1 YILDA 56 ÇOCUK ÖLDÜ

İzmir Barosu Çocuk Hakları Merkezi sorumlusu İlge Erol, 12 Haziran’da yaptığı açıklamada şu çarpıcı bilgiyi kamuoyuyla paylaştı: “Türkiye’de 2 milyona yakın çocuk işçi bulunuyor. 2012 yılında 32 çocuk, iş cinayetlerinde hayatını kaybetmişken, 2016 yılına gelindiğinde 56 çocuk iş cinayetleri sonucu hayatını kaybetti.”

SORUN YASA DEĞİL UYGULAMA

Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama Ve Araştırma Merkezi Müdürü Pınar Uyan Semerci: Sorun yasaların varlığı değil, uygulamadaki denetim ayağı ve ailelerin neden çocuklarını çalıştırmaya  ihtiyacını duydukları sorusuna cevap aramamız gereken sosyal ve ekonomik mesele.”

SİGARA KARŞITI MÜCADELE GİBİ...

Uluslararası Çocuk Merkezi’nden Adem Arkadaş-Thibert: Birkaç yıl önce sigaraya karşı açılan savaşı hatırlayın, Meclis’ten tutun da küçük işletmelere kadar herkes tarafından sahiplenilmişti. İşte çocuk işçilikle savaş da işte böyle bir çözüme kavuşabilir.”

Avukat Seda Akço: Çıraklıkla ilgili mevzuattaki tanımlarda sorun olmasa da ciddi bir denetim eksikliği var. Sistematik bir müdahale söz konusu değil.

168 MİLYON İKBAL...

PAKİSTAN’ın yoksul köylerinden birinde doğmuştu İkbal Masih. Babası evi terk edince, 4 yaşındayken bir halı fabrikasında çalışmaya gönderildi. Daha doğrusu ailesinin borcuna karşılık satıldı. Oralarda çocukların kaderiydi bu. Fakir aileler borçlarına karşılık çocuklarını işçi olarak fabrika sahiplerine satıyor, borç bitince geri alıyordu. İnsanlık dışı koşullarda çalışan çocuklardan geri dönemeyenler çoğunluktaydı... Bu yazgıya karşı geldi İkbal. Yasadışı çalıştırıldıklarını öğrendi. Bunu diğer çocuklara da söyledi. Başka bir hayat mümkündü... İsyanıyla kurtuldu İkbal, nefes alamadığı o köhne fabrikadan. İkbal’in isyanı Batı’nın dikkatini çekmişti. Kimileri röportaj yaptı, kimileri ülkelerine çağırıp deneyimlerini anlattırdı. İkbal yeni bir yol çizmişti: Hukuk okuyacak, çocuk hakları için çalışacaktı. Olmadı... 12 yaşında öldürüldü İkbal. İşin arkasında çocuk işçi mafyasının olduğu söylendi. Binlerce çocuk işçi kaldırdı cenazesini...

Yıl 1995’ti.

Şimdi yıl 2017..

Sınırları kalkan dünyada, ülkeler arasında savurulan küçük bedenler, ağır makinelerin altında, fabrikalarda, sokaklarda, güneşin yaktığı tarlalarda... Kimi Suriyeli, kimi Pakistanlı, biri Şanlıurfa’dan geldiğini söylüyor, biri Irak’tan...

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) verilerine göre dünyada yaklaşık 168 milyon çocuk işçi var.

DİSK’in verilerine göreyse Türkiye’de çalışan çocuk sayısı 2 milyona dayandı. Mevzuatımızda tek tek yazıyor, hangi yaşlarda çocuklar, nerelerde ve nasıl koşullarda çalışabilir diye. Üstelik oldukça da detaylı. Örneğin: 15 yaşını doldurmamış çocukların çalışması yasak. Yasa, ‘Çocuklar gürültü ortamlarda’, ‘parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde’, ‘ağır işlerde çalıştırılamaz’ diyor. Oysa milyonlarca çocuk 15’inden küçükken, ‘yasak’ denilen yerlerde çoğu zaman karın tokluğuna çalıştırılıyor.

İkbal’in sesi  1990’larda duyulmuştu.

Aradan yıllar geçti. Milyonlarca İkbal var sesini duyurmayı isteyen, ‘Başka bir hayat mümkündür’ diye hayal kuran milyonlarca çocuk...

BAKANLIK: 2018 MÜCADELE YILI OLACAK

ÇALIŞMA ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2017 - 2023’ü kapsayan Ulusal Programı’na göre 2018, ‘Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı’ ilan edilecek.

Mevzuatta eksikler tespit edilecek ve gerekirse yeni mevzuat hazırlanacak. Çocuk işçilerin, tarımda aile işleri dışında, ücret karşılığı mevsimlik tarım işlerinde çalışmaları açık ve net olarak yasaklanabilecek.  

Çocuk işçiliği ihbarlarında 155 Polis İmdat ve 156 Jandarma İmdat hatları kullanılabilecek.

İllerde çocuk işçiliği ile mücadele birimleri kurulacak. AA

6 YILDA 328 İŞYERİNE PARA CEZASI

ÇALIŞMA ve Sosyal Güvenlik Bakanı Mehmet Müezzinoğlu, CHP Milletvekili Sezgin Tanrıkulu’nun Avcılar’da 17 yaşındaki çocuk işçi Bekir Erdem’in naylon fabrikasında pres makinesine sıkışarak yaşamını yitirmesine ilişkin soru önergesine şu yanıtı verdi: “2010-2016 yılları arasında gerçekleştirilen teftişlerde 4857 sayılı İş Kanununun ‘Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı’ ile ilgili 71. maddesinde muhalefet edildiği tespit olunan 328 işyerine idari para cezası uygulanmıştır.”  Rifat BAŞARAN/ANKARA

1619 LİRA

İş Kanunu’nda belirlenen usul ve esaslara aykırı hareket eden işverenlere 1619 lira para cezası veriliyor.

YASA NE DİYOR

İŞ KANUNU’NUN 71. MADDESİNE GÖRE

15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasak. Ancak 14’ünü doldurmuş çocuklar eğitimlerine engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabiliyor. 14 yaşını doldurmamış çocuklar sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde izin almak şartıyla çalıştırılabiliyor.

Çocuk ve genç işçiler ağır işlerde, gürültülü, aşırı sıcak, aşırı soğuk ve kansorejen maddelerin olduğu ortamlarda çalıştırılamıyor.

Eğitim dönemindeki çalışma süreleri, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.

Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz.  

DÜNYADA...

ILO verilerine göre dünyada 168 milyon çocuk işçi var. 85 milyonu tehlikeli işlerde çalışıyor.

Yaklaşık 90 milyon çocuk, tarım sektöründe çalıştırılıyor

168 milyon. çocuktan 100 milyonu erkek, 68 milyonu kız

140 milyonu 5 ila 14, 28 milyonu ise 5,17 yaş arasında.

En fazla çocuk işçi Hindistan’da. AA

Gazeteci  haksızlığa, ayrımcılığa uğrayanların, görmezden gelinenlerin, unutulanların, ‘öteki’nin, ağaçların, hayvanların, tarihin, kültürün, sanatın sesi olur. O sesle bir hatadan dönülür, bir haksızlık giderilir, bir çocuğun hayatı kurtulur, bir kadının kaderi değişir... Hürriyet’in sayfalarında okuduğunuz her haber bu çabanın bir ürünüdür. Bu sayfa, baş döndürücü hızda gelişen gündem yüzünden ihmal edilen meselelerin sesi olmayı amaçlıyor. Ses verin ki sesiniz duyulsun... (Editör: Demet BİLGE/derkasap@hurriyet.com.tr)

BABALAR GÜNÜNÜZ KUTLU OLSUN