Güneş Sistemi gezegenleri 8’e düştü
Güncelleme Tarihi:
Yaklaşık 3 bin astronomun katılımıyla gerçekleştirilen Uluslararası Astronomi Birliği’nin Prag’daki toplantısında Plüton’un ve dolayısıyla Güneş Sistemi’nin konumu kesinleşti: Astronomlar kullandıkları oylarla Plüton’un ‘gezegen’ sıfatından çıkarılmasını kararlaştırdı. Bu sayede Güneş Sistemi’ndeki gezegen sayısı 8’e inerek astronomi tarihinin en önemli olaylarından birisi gerçekleşmiş oldu.
Geçene sene kaşifleri tarafından yeni bir gezegen olarak tüm dünyaya duyurulan, “Xena” (resmi adıyla 2003 UB313) isimli gök cismi, bilim dünyasında yoğun bir tartışmaya neden olmuştu. Biraz daha küçük Plüton’la benzer özellikler taşıyan Xena, 1930’dan bu yana gezegen olarak anılan Plüton’u da ‘gezegen tartışması’ içine sokmuştu. Tartışmaların giderek artması, Uluslararası Astronomi Birliği’ni gezegen kelimesini yeniden tanımlamaya kadar götüren bir dizi toplantının gerçekleşmesiyle sonuçlandı.
Prag’da gerçekleşen ve yaklaşık 3 bin astronomun katıldığı toplantılarda gezegen tanımlaması tartışıldı. Gezegen kelimesinin anlamı için sunulan çeşitli önerileri değerlendiren astronomlar sonunda oylarını kullanarak gezegenin anlamını tekrar tanımladı. Yeni tanımlayama göre bir gök cismin gezegen olarak sayılabilmesi için (a) Güneş’in etrafında dönmesi, (b) küre şeklini kazandıracak kadar büyük olması ve (c) yörüngesinde büyük bir engelin bulunmaması gerekiyor. Yörüngesi kendisinden kat kat büyük Neptün ile kesiştiği için ise Plüton, üçüncü kural nedeniyle gezegen sıfatını kaybediyor.
Keşfinin gerçekleştiği 1930’dan bu yana gezegen olarak kabul edilen Plüton ise bundan böyle “cüce gezegen” alt sınıfına dahil olacak. İsmini Roma mitolojisinin yer altı tanrısından alan Plüton’un statüsü zaten öteden beri astronomi dünyasında tartışılıyordu. 2.360 kilometrelik çapıyla Güneş Sistemi’ndeki diğer gezegenlere göre oldukça küçük olan Plüton, sistemdeki bazı uydulardan bile küçük bir boyuta sahip bulunuyor. Güneş Sistemi’nin tekelerini kaplayan Kuper Kemeri’ndeki Plüton, bir yılını 248 Dünya yılında tamamlıyor.
Oylamadan yaklaşık bir hafta önce bir grup astronom, toplantıda oylanmak üzere sunulan bir öneri ile dikkatleri çekmişti. Bu öneri, Plüton’un gezegen sıfatını koruyarak, Xena ve diğer benzer gök cisimlerini gezegen tanımlaması içine sokuyordu. Eğer öneri toplantıda yapılan oylamada kabul edilseydi, yeni gezegenlerle beraber Güneş Sistemi’ndeki toplam gezegen sayısı 9’dan 12’ye çıkacaktı. Bu sayının 12’den fazla olması da ihtimaller arasında bulunuyordu.
Astronomi dünyasındaki bu son büyük değişimin etkilerinin ise uzun bir süre sürmesi bekleniyor. Astronomlar, bu değişimin insanlar üzerinde pek hoş bir etki yaratmayacağı üzerinde hemfikirler. Değişimin eğitim müfredatına yansıması ise bir diğer sancılı nokta olarak kabul ediliyor.