Engelli koÅŸu

Özürlü, engelli, sakat... Dünyada tam 500 milyon kişi... Avrupa'da 37 milyon ve Türkiye'de yedi milyon kişi sakat. Türkiye Sakatlar Derneği Başkanı Şükrü Poyraz, özürlü ve engelli tanımına karşı çıkarak, ‘‘Bize yalnızca sakat denmelidir. Özürlü ve engelli denmesinin amacı kırılacağımızın düşünülmesi. Ama yanlış. Çünkü biz sakatız‘‘ diyor.

Türkiye'de sakatlar gerekli eğitimi alamıyor, iş bulamıyor ve zorluklar içinde yaşıyor. Bunun en önemli nedenlerinden biri 'sokağa çıkamamaları'. Türkiye'de sokak ve bina mimarisinde sakatların göz ardı edilmesi, milyonlarca kişinin eve hapsolmasına neden oluyor.

TÜRKİYE GÖNÜLLÜ

Avrupa Birliği 2003'ü 'Avrupa Özürlüler Yılı' ilan etti. Bu nedenle Türkiye de sakatlar için somut adımlar atmaya hazırlanıyor. Özürlüler yılı AB'ye üye ve aday ülkeler arasında kutlanıyor. Türkiye kendi isteğiyle bu organizasyona katılıyor. AB ülkeleri, bu yıl için 12 milyon Euro ayırmış. Türkiye, AB üyesi olmadığı için bu kaynaktan yararlanamıyor.

Özürlüler Yılı nedeniyle yapılacak çalışmaların ilk sırasında 'iş' geliyor. Bu amaçla Türkiye'de, 3 Aralık 2002'de Başbakanlık Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü tarafından bir genelge yayınladı.

Altı maddelik genelgede kamu kurum ve kuruluşlarında çalıştırılması zorunlu olan sakat eleman eksiğinin tamamlanacağı bildirildi. Yasalara göre kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektör, yüzde üç oranında sakat çalıştırmak zorunda. Fakat kamuda bu oranın yalnızca 1.3'ü doldurulmuş. Kamuda hala çalıştırılması gereken 35 bin sakat var. Kamu gerekli kanunları uygulamayınca özel sektör de yüzde üç kuralını uygulamıyor. Yasalara göre bir şirket çalıştırması gereken özürlü kişiyi bulundurmazsa çalıştırmadığı kişi başına her ay asgari ücretin iki katı para cezası ödemesi gerekiyor. Ama bu cezayı kimse kamu kuruluşlarından ve şirketlerden alamıyor. Açılan davalar uzuyor. Şirketler kamuyu örnek gösterip cezaya itiraz ediyor.

Bu nedenle ilk olarak kamudaki açığın kapatılması gerekiyor.Â

Türkiye'de sakat nüfusun en büyük sorunların biri eğitim. Evden çıkamayan sakat nüfus eğitim de alamıyor. Türkiye'de 614 adet özel eğitim kurumu var. Bu okullarda 68 bin 861 öğrenci okuyor.

DÃœNYADA OLANLAR

Bu hafta sonu Atina'da bir araya gelen AB yetkilileri, özürlüler yılını resmen başlattı. Açılışa Türkiye'den Türkiye Sakatlar Konfederasyon Başkanı Faruk Öztimur da katıldı.

Türkiye'nin sakatlar konusuna bu yıl eğilmesinde en önemli nedenlerden biri de mecliste iki sakat milletvekili olması. AKP’li Gürsoy Erol ve Lokman Ayva. Başbakanlık tarafından yayınlanan genelgede büyük emekleri var.

Gürsoy Erol, çıkarılan genelgenin takipçisi olacaklarını söylüyor. Özellikle kamudaki sakat eleman açığını kapatmaya yöneleceklerini belirten Erol, özel ÅŸirketlerin de yüzde üçlük sakat çalıştırma yükümlülüklerini yerine getirmesini bekliyor. Lokman Ayva, ÅŸirketlerin kamu açığını emsal göstererek para cezasını ödemek istemediÄŸini söylüyor: ‘‘Devlet bu iÅŸi hep göz ardı etmiÅŸ. Kazanılan cezalar sakatlar için açılan fona devrediliyor. Devlet kendi kasasına girecek olsa çoktan bu para cezalarını keserdi.‘‘ Erol ve Ayva'nın hazırladığı projeler arasında ÅŸu anda yalnızca Ä°stanbul'da bulunan Özürlüler Koordinasyon Merkezi'ni çeÅŸitli illerde de açmak planı var.Â

Sakat nüfusu temsilen çok sayıda dernek bulunuyor. 1986'da çıkarılan bir yasayla tüm bu dernekler beş ayrı federasyon çatısı altında toplanmış. Ortopedik özürlüler, görme özürlüler, sağır ve dilsizler, zihinsel özürlüler ve son olarak engelliler spor federasyonu isimlerini almışlar.  Tüm dernekler kendi alanındaki federasyona kayıt olmuş. Federasyonlar da Türkiye Sakatlar Konfederasyonu’na bağlı.

Proje geliştirmede sıkıntı çeken sakatlara Çalışma Sosyal Bakanlığı    Özürlüler İdaresi Başkanlığı da yardım ediyor. Merkezin başkanı Mehmet Özer, birçok derneğin proje üretimine katkıda bulunmuş. Ereğli'de bulunan derneğin kendi işini kurmasında yol göstermiş. Ereğli'de Omuriliği Felci Derneği Başkanı Ramazan Baş, şimdi 40 sakatın çalıştığı bir işletmeye sahip. Ereğli Demir Çelik'te çalışanlara tulum dikiyorlar. Üstelik bu işi diğer illere de yayacaklar. Yeni iş bağlantıları yapıyorlar.

Mahkemeye verip kazanıyorlar

Türkiye Sakatlar Derneği, web sitesiyle hem bilgi hem de iş imkanı sağlamaya çalışıyor (www.tsd.org.tr). Özel şirketlerle sponsorluk anlaşmaları yapıyor. Eğitim programları düzenliyor. Demek, sakatların dışarıya çıkması için savaş veriyor. Bunun için yerel yönetimlerle çalışıyor. Gerekli uygulamaları yapmayanları mahkemeye veriyor. En çok şikayet ettikleri ise kaldırımlar nedeniyle belediyeler. Geçitler, binalar ve toplu taşıma araçlarının yasalarda düzenlendiği gibi sakatlara uygun olmasını istiyorlar. Yerel yönetimler gerekli çevre düzenlemesi yapmadığı taktirde kamu yararına aykırı davranmaktan mahkemeye veriyorlar. Genellikle de kazanıyorlar.

TSD Genel Başkanı Şükrü Poyraz, dernek olarak Türkiye'de yaygın bir şube ağına sahip olduklarını söylüyor. 67 ilde şubeleri bulunuyor. Poyraz, Türkiye'deki şubeleriyle yeni bir proje hazırladıklarını söylüyor. 67 ilde bulunan şubelerini aynı bir bayii ağı gibi düşünerek şirketlere gitmek istiyorlar. Sigorta sektörüne veya bayii ağı kurmak isteyen şirketlere hazır şube ağlarını sunacaklarını dile getiren Poyraz, bu amaçla çalışma başlatmış.

Kongre ve fuar var

2003 Özürlüler Yılı Türkiye çalışmaları içinde İstanbul'da bir fuar düzenlenecek. 13 yıldır Messe Düsseldorf tarafından gerçekleştirilen dünyanın en büyük Özürlüler Kongresi ve Fuarı bu yıl Beylikdüzü TÜYAPFuar ve Kongre Merkezi’nde yapılacak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi-Sağlık Daire Başkanlığı, Türk Bilişim Vakfı, Özürlüler Vakfı ve Galatasaray Üniversitesi işbirliğiyle, 10-13 Haziran 2003'te gerçekleşecek. Etkinliklerde sakatlara bakışı değiştirecek bir kamuoyu oluşturulacak. Olması gereken yaşam standardı gösterilecek.

NERELERDE ÖRGÜTLENİYORLAR?

 Türkiye Sakatlar Konfederasyonu

Başkan: A. Faruk Öztimur

Tel: 0312 434 51 00

 Ortopedik Özürlüler Federasyonu

Başkan: İsmet Gökçek

Tel: 0212 534 59 80

 Görme Özürlüler Federasyonu

Başkan: Ahmet Cantürk

Tel: 0312 363 77 45

 Türkiye Sağır ve Dilsizler Milli Fed.

BaÅŸkan: Yunus Bayraktar

Tel: 0212 631 53 49

 Zihinsel Özürlüler Federasyonu

Başkan: A. Faruk Öztimur

Tel: 0 312 434 51 00

 Engelliler Spor Federasyonu

BaÅŸkan: Demirhan Ä°refhan

Tel: 0312 309 73 97

DERNEKLER VE VAKIFLAR

 Türkiye Spastik Çocuklar Derneği www.tscv.com

 Fiziksel Engelliler Vakfı www.fev.org.tr

 Türkiye Sakatlar Derneği Tokat Şubesi tsdtokat.gq.nu

 Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma V. www.ada.com.tr/zycvakfi

 Otistik Çocukları Koruma ve Yönlendirme Derneği www.otizm.org

 T. Engelliler Dalış ve Sportif Eğitim Merkezi www.tedsem.org

 T. Engelliler Spor Yardım ve Eğitim Vakfı www.tesyev.com

 Tekerlekli Sandalye Basketbol Ligi www.ozelcocuklar.com/ home.asp

 Bedensel Engelliler Spor Kulübü www.sancakspor.com

 Tekerlekli Sandalye Basketbol Ligi tsbl.sitemynet.com

RAKAMLARLA UTANÇ TABLOSU

 Türkiye'de nüfusun yüzde 10'u, yani yedi milyon sakat yaşıyor.

 İşkur’a başvuran sakat sayısı 76 bin.

 Sakatların yalnızca 26 bini çalışıyor.

 Kamuda çalışması gereken sakat sayısı 35 bin.

 Özel sektör ve kamu kurumlarının yüzde üç oranında sakat çalıştırması zorunlu.

 Kamuda yalnızca yüzde 1.3 oranında sakat çalışıyor.

 Türkiye’de sakatlar için 614 tane özel eğitim kurumu bulunuyor.

 72 zihinsel engelliler, 44 işitme engelliler, dört ortopedik özürlüler ve 12 görme engelliler okulu var.

 Özel eğitim okullarında 68 bin 861 öğrenci eğitim görüyor.