Ekonomi programı ve bürokrasi (5)

EKONOMİDE yeniden yapılanma gerçekleştirilirken, ekonomi yönetiminin idari örgütlenmesi ile denetim birimlerinin örgütlenmesinin de yeniden ele alınıp, ekonomideki yeniden yapılanmaya uyumlu hale getirilmesi gerektiğini belirtmiştim.Devletin küçültülüp etkinleştirilmesinden sözettiğimiz bir ortamda, 'Yeniden yapılanırken büyüyen bir bürokrasi' istenmiyorsa, bu reformlar yapılmak zorundadır.Bundan sonra da, hangi seçim sistemi olursa olsun, koalisyon Hükümetlerinin devam edeceği gerçeği ortadayken, günlük ekonomik uygulama kararlarının siyasi iradeden bağımsız alınmasını sağlayacak mekanizmaları kurmak, varolanları güçlendirmek zorunluluğu da vardır. Bu nedenle yetki ve sorumluluk alanları iyi çizilip, Bağımsız Kurumlar güçlendirilmelidir.Buna karşılık 'bürokrasinin hakimiyeti ve keyfiliğini'ni engelleme, yani siyaset ile bürokrasi arasında bir denge kurma gereği de ortadadır. Bürokratların, yanlış kararlarını engellemek için siyasi hesap yapmalarını engelleyecek mekanizmaları kurmak, şeffaflık ve hesap verilebirliği artırmak gerekmektedir. Bunun da ötesinde, ekonomide belirleyici bürokratik pozisyonlar için ileride, 'performans kriteri' uygulaması getirilmesi bile düşünülmelidir.Bürokratların kendilerini koruma yönündeki içgüdüleri her zaman baskın olmuştur. Son dönemde olduğu gibi; denetim mekanizmalarının üzerlerine geldiği, bir-iki çürük elmanın yarattığı havanın tüm bürokrasiyi etkilediği dönemlerde, bu korunma içgüdüleri iyice öne çıkar ve işlerin görülememesi sonucu doğabilir. Bürokratların iş yapmamak için arkalarına sığındıkları bir ilke de, 'Senden öncekilerin aldığı kararları devam ettirirsen başın ağrımaz' ilkesidir. Bu da, özellikle ekonomide yapısal dönüşümün yaşandığı bir dönemde, gerekli olan adımların atılmasını engellemektedir. Bürokrasinin tavır alışında etkili olan bir başka güdü de 'Elindeki yetkiyi, dolayısıyla gücü bırakmamak'tır. Bunu da 'kurumun yetkisi giderse çok tepki alırım' kılıfına uydururlar.DÖNÜŞÜMÜN ENGELİKısacası; bir yandan yapısal dönüşümü hazırlayan bürokrasi, öte yandan bizzat bu dönüşümün önündeki engel olabilmektedir. Değişimin önündeki, bürokrasiden kaynaklanan bu engeller ise, ancak ve ancak 'güçlü siyasi irade' ile aşılabilir. Dolayısıyla, Türkiye'nin çağdaş bir ekonomiye kavuşması için, siyasi irade, bir yandan çağdaş ekonomik mekanizmalar kurulmasına ihtiyaç duyan vizyona sahip olmalı, öte yandan bu hedefler doğrultusunda bürokrasiyi motive edebilmelidir.İşte bu nedenle 'Türkiye'nin aslında yapısal dönüşümünü en uygun olmayan dönemlerinden birinde gerçekleştirmeye çalıştığını' söyleyebiliriz. Ancak herkes de biliyor ki; hangi iktidarda olursa olsun, Türkiye bu dönemi yaşamak zorundaydı ve bunu yaşıyor.Önümüzdeki dönemde kamu yönetiminde kapsamlı bir reformun kaçınılmaz olduğunu, hem iktidardaki hem muhalefetteki partiler artık görüyorlar. Bu reformun siyasi partiler ve seçim kanuna kadar uzanacağı da, artık ortada.Önümüzdeki dönemde dikkat edilecek bir unsur da, bu kaçınılmaz reformun dizaynının IMF, Dünya Bankası gibi kuruluşlara bırakılmaması gereğidir. Türkiye'nin akademisyenleri, bürokratları, politikacıları, gazetecileri, işadamları, sivil toplum örgütleri Türkiye'nin şartlarına uygun bir kamu reformu için kafa yormalı, plan hazırlamalıdır.Ocak sonunda kabul edilecek Niyet Mektubu'na 'Kamu mali yönetim ve denetim yasası' maddesinin konup, 2002 Haziran sonuna kadar bu yasanın çıkarılacağı hükmünün yeralacağını biliyoruz. Bu yasayı hazırlarken, bütün kamu kuruluşlarının birimleri ele alınıp yasayı daha kapsamlı ve etkin hale getirmek, bu tarihe kadar siyasi partiler ve seçim yasasının da hazırlanıp, bununla uyumlu hale getirilmesi çok yerinde olacaktır. NOT: 'Görüş' dergisinde yeralan yazımı, 5 bölüm halinde, biraz değiştirerek, gazeteye taşıdım. Bu süre içerisinde hemen her kesimden olumlu, yapıcı yorumlar aldım. Köşe yazarları konuyu işlemeye başladılar. Kısacası; 5 bölümlük bu dizi bitti ama bir tartışma da başladı. Önümüzdeki dönemde bu konuya sık sık geri döneceğim, şimdiden görülüyor.