Deneme-yanılma ile yol bulmak

1980'lerin ilk yarısında, bundan tam 22 yıl önce başlayan ekonomideki serbestleşme büyük ölçüde deneme-yanılma yoluyla gerçekleştirildi. Türkiye ekonomisi serbestleşirken çeşitli hatalar yapıldı. Kararnameler çıkarıldı. Kısa süre sonra yeni bir kararname çıkarılarak hatalar düzeltildi. Aynı şekilde, aynı konuda birkaç kez kanun çıkarmak zorunda kalındı.1980'lerdeki bu deneyim bir ölçüde mazur görülebilir. Çünkü, yapılanlar yeniydi. Reformların uygulayıcıları da, çıkarılan kararnamelere uymak durumunda olanlar da yeniliklerin yarattığı sorunları beraber öğreniyorlardı.O dönem çok büyük maliyetler yüklenilmeden atlatıldı. Yine de, alınan kararların sıkça değiştirilmesi reformu uygulamak durumunda olanların ne yaptığını bilmediği izlenimini verdi. Dolayısıyla, reformlara muhalefet belki daha sert oldu. Belki de, reformların olumlu sonuçlarının alınması daha uzun zaman aldı.YAZ-BOZKasım ve şubat krizlerinden sonra 1980'lerdeki kararsız görüntüyü yeniden gözlemeye başladık. Öğretmeninden çekinen öğrenci gibi, Ankara, bildiği sorulara dahi doğru dürüst cevap veremeyen heyecanlı bir öğrenci görünümü veriyor. Galiba, idarede eşgüdüm sorunu var. Daha da vahimi, yapılan işe karışan çok fazla insan var.Döviz kuru fırladı. Seyirci kaldık. Türk parası çok değer yitirdi diye demeçler verip sorunu çözeceğimizi sandık. Şimdi, döviz kuru yerlerde sürünüyor. Bu kez, Türk parası çok değer kazandı, diye demeçler verip durumu tersine çevireceğimizi umuyoruz.KDV gibi vergilerin düşürülmesiyle sınırlı bir canlanma sağlanabileceği savunulurken, Ankara vergi kaybına müsamaha edemeyiz diye önerileri dinlemedi. Üstlerindeki baskı artınca KDV indi. Tahminlerin ötesinde, en azından eğilimlerin ötesinde KDV geliri elde edildi.2002 yılı gelir hedefine ulaşabilmek için doğalgaz tüketimine akaryakıt tüketim vergisi kondu. Doğalgaz fiyatları çok arttı diye, konulan vergi mayıs ayına kadar ertelendi. Şimdi, KDV indirimi için baskı yapılıyor. Doğalgaz üzerindeki KDV de indirilirse hiç şaşırmayın. Yeter ki, hükümet üzerinde baskı yapmaya devam edin!Gelir hedefine ulaşabilmek için artırılan Emlak Vergisi oranı ve matrahı doğal olarak toplumu rahatsız etti. Hükümet üyeleri ‘‘yasal itiraz hakkınızı kullanın’’ diye vatandaşları uyardı. Başbakan, emlak vergilerinin yeniden düzenlenmesi talimatını verdi.MALİYET YÜKSEKBütün bu gelişmeler, kararlar alınmadan olası sonuçların enine boyuna göz önüne alınmadıklarını gösteriyor. Alınacak karar önce kulağa hoş geliyor. Daha sonra tepkiler ortaya çıkınca, ya kararlar yumuşatılıyor ya da tamamen yürürlükten kaldırılıyor.Hükümetin bu davranışı, alınan kararlara muhalefet etmeyi özendiriyor. Toplumsal tepkinin sözcüsü gazeteler, baskılar sonuç verince kendileriyle övünüyorlar. Dolayısıyla, sıhhatli ve yerinde kararlar alınıp doğru uygulamaları geciktiriyor. Aynı 1980'lerde olduğu gibi, doğru kararların olumlu sonuçlarının alınmasını geciktiriyor.Hükümetin ‘‘ne yaptığını bilmiyor’’ görüntüsü vermesinin en büyük maliyeti üretim kaybıdır. Bunu geçen yıl yeterince yaşadık zaten.