CHP'de kurultaylar tarihi

Atatürk tarafından “Halk Fırkası” adıyla 9 Eylül 1923'te kurulan CHP, 1924 yılında “Cumhuriyet Halk Fırkası”, 1935 yılında yapılan 4. Kurultay'da da “Cumhuriyet Halk Partisi” adını aldı.

  �

Atatürk'ün 10 Kasım 1938'de ölümünden sonra, 26 Aralık 1938'de yapılan 1. Olağanüstü Kurultay'da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, genel başkanlığa seçildi.

  �

12 Eylül'ün ardından CHP de diğer siyasi partilerle birlikte 15 Eylül 1981'de kapatıldı. Yeniden çok partili yaşama geçilmesinden yaklaşık 9 yıl sonra, 9 Eylül 1992'de yeniden açıldı.

  �

CHP'nin kapatıldığı dönemde, aynı gelenekten gelen üç siyasal parti kuruldu. Halkçı Parti (HP), Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ve Demokratik Sol Parti (DSP)... HP ve SODEP, 1985 yılında birleşerek SHP adını aldı.

  �

CHP'nin yeniden açılmasından sonra, 1995 yılında iki parti (SHP-CHP), CHP çatısı altında bütünleşti.

  �

GENEL BAŞKANLAR

CHP'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 11 Ağustos 1923'te yapılan kurultayda genel başkan seçildi ve bu görevini 10 Kasım 1938'de ölümüne kadar sürdürdü. Atatürk'ün ölümünden sonra, genel başkanlığa 26 Aralık 1938'de İsmet İnönü seçildi.

  �

İnönü, bu görevi 14 Mayıs 1972 tarihinde yapılan kurultaya kadar sürdürdü. Bu kurultayda, Bülent Ecevit CHP Genel Başkanı seçildi. Bülent Ecevit, 12 Eylül ihtilalinin ardından 31 Ekim 1981'de bu görevinden istifa etti.

  �

CHP'nin yeniden açılmasından sonra, Deniz Baykal CHP Genel Başkanı seçildi. CHP-SHP bütünleşmesinde yapılan protokol gereği üzerinde uzlaşılan Hikmet Çetin, 14 Şubat 1995'te CHP Genel Başkanlığı'na getirildi ve 9 Eylül 1995 tarihine kadar bu görevde kaldı.

  �

9 Eylül 1995 tarihinde yapılan kurultayda ise Deniz Baykal yeniden CHP Genel Başkanı seçildi.

  �

18 Nisan'da CHP'nin Parlamento dışı kalmasına yol açan seçim yenilgisi üzerine Baykal'ın genel başkanlık görevinden istifa etmesinden sonra 22-23 Mayıs 1999 tarihleri arasında yapılan Olağanüstü Kurultay'da, üçüncü turda 521 oy alan Altan Öymen Genel Başkanlığa seçildi.

  �

CHP'de Altan Öymen'in genel başkanlığı 15 ay sürdü. 30 Eylül 2000'de yapılan Olağanüstü Kurultay'da genel başkanlık için Altan Öymen yeniden aday olurken, eski genel başkan Deniz Baykal, Hasan Fehmi Güneş ve Kocaeli Belediye Başkanı Sefa Sirmen de adaylığını açıkladı.

  �

CHP'nin 11. Olağanüstü Kurultayı'nda Deniz Baykal, üçüncü turda 543 oyla genel başkan seçilirken, Altan Öymen 355 oy alabildi.

  �

PARTİ İÇİ ÇEKİŞMELER

  �

Çok partili yaşama geçilmesiyle birlikte yaşanan gelişmeler, CHP kurultaylarına da yansıdı.

  �

CHP'de olağan seyrinde yapılan parti kurultaylarının ardından, 22 Haziran 1953'te yapılan 10. Kurultay'da, daha sonraki yıllarda da CHP'de sık sık gündeme gelecek olan genel başkan-genel sekreter çatışmalarının ilki yaşandı.

  �

Genel Başkan İnönü ile Genel Sekreter Gülek, aralarındaki çatışmaya rağmen, 27 Eylül 1959'da Gülek'in Genel Sekreterlik görevinden istifasına kadar birlikte çalıştılar.

  �

18 Ekim 1966'de yapılan 18. Kurultay'da ise İnönü'nün gündeme getirdiği “ortanın solu” görüşü, partinin politik çizgisi olarak benimsendi.

  �

Kurultayda, bu görüşü savunanlar ile karşıtları arasında tam bir söz düellosu yaşandı. Bu kurultayın ardından genel sekreterlik koltuğuna Bülent Ecevit oturdu.

  �

12 Mart Muhtırası'nın ardından kurulan Erim hükümetine katılıp katılmamak konusu, CHP'de yeni bir iç tartışmaya yol açtı. İnönü hükümete girme, Ecevit ise girmemeyi savundu. Bunun sonucu, 21 Mart'ta Bülent Ecevit genel sekreterlik görevinden istifa etti.

  �

İLK GÜVENOYU UYGULAMASI

  �

CHP'nin 5 Mayıs 1972'de yapılan 5. Olağanüstü Kurultayı, İnönü-Ecevit çekişmesine sahne oldu. Parti içindeki sorunun çözümü amacıyla gidilen olağanüstü kurultayın gündemine göre, Parti Meclisi için güven oylaması yapılacaktı.

  �

İnönü, kurultay konuşmasında “Kurultayın toplanmasına neden olan anlaşmazlığın hem kendisinin hem de Ecevit'in birlikte görev almasıyla çözümlenemeyeceğini” söyledi.

  �

Yapılan güvenoylamasında Ecevit yanlısı Parti Meclisi kurultaydan 507'ye karşılık, 709 oy ile güvenoyu alınca, İsmet İnönü, 8 Mayıs 1972 tarihinde, 33 yılı aşkın bir süre bulunduğu genel başkanlık görevinden istifa etti.

  �

Bu gelişme üzerine 14 Mayıs 1972'de tüzük gereği toplanan özel kurultayda, Ecevit, CHP Genel Başkanlığı'na seçildi.

   �

5 Kasım 1972 tarihinde de İsmet İnönü, 49 yıldır üyesi olduğu, 33 yılını genel başkan olarak geçirdiği partisinden istifa etti. İnönü'nün hemen ardından 17 milletvekili ve senatör de partiden ayrıldı.

  �

ECEVİT GÜVENOYU İSTEDİ

  �

14 Aralık 1974'te toplanan 22. Kurultay'dan sonra Deniz Baykal, Genel Sekreter Yardımcısı olarak parti yönetiminde ilk kez görev aldı ve 8 Mart 1976'da istifa edinceye kadar bu görevi sürdürdü.

  �

CHP, 5 Haziran 1977'de yapılan genel seçimlerde, 41.4 oy oranı ile 213 milletvekili çıkardı. Ecevit, 21 Haziran 1977'de azınlık hükümetini kurdu, ancak 3 Temmuz'da TBMM'den güvenoyu alamadı.

  �

14 Ekim 1979'da yapılan ara seçimlerde, boş bulunan 5 milletvekilliğinin tümünü AP adaylarının kazanması, CHP'de yeni bir tartışma yarattı.

  �

8. Olağanüstü Kurultay da 4 Kasım 1979 tarihinde toplandı. 14 Ekim 1979 tarihinde yapılan ara seçimlerde CHP'nin oy oranının yüzde 41'den yüzde 29'a düşmesi ve Ecevit'in kedisine güvenoyu istemesi üzerine olağanüstü kurultaya gidildi.

  �

Kurultayda, muhalefetteki Deniz Baykal ve Ali Topuz grupları, yönetimi sert dille eleştirdiler. Güvenoylamasında Ecevit 4 çekinser, 20 ret oyuna karşılık 1341 delegenin oyu ile güvenoyu aldı.

  �

Bülent Ecevit, Genel Yönetim Kurulu seçimlerine, muhalif grup ve kendisinin hazırladığı iki liste ile gidileceğini belirterek, “Katı hizipçiliği reddeden bir ekiple görev yapabileceğini, aksi halde genel başkanlıktan çekileceğini” söyledi.

  �

Genel Yönetim Kurulu seçimleri, Ecevit'in isteği doğrultusunda sonuçlandı.

  �

CHP KAPATILIYOR

  �

12 Eylül 1980'de Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ülke yönetimine el koymasından sonra, 30 Ekim 1980'de Bülent Ecevit CHP Genel Başkanlığı'ndan istifa etti. 16 Ekim 1981 tarihinde de CHP tüm siyasi partiler gibi temelli kapatıldı.

  �

CHP'nin kapatılmasından sonra 20 Mayıs 1983'te Halkçı Parti (HP), 6 Haziran 1983'te Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu. Halkçı Parti, 2 Kasım 1985'te yapılan 1. Olağan Kurultayı'nda adını Sosyal Demokrat Halkçı parti (SHP) olarak değiştirdi ve ertesi gün kurultay kararıyla kendisini fesheden SODEP, SHP'ye katılma kararı aldı. Aydın Güven Gürkan da partinin kurucu genel başkanı oldu.

  �

30 Mayıs 1986'da yapılan SHP kongresinde, Erdal İnönü genel başkanlığa getirildi. SHP'nin 25 Haziran 1988'de yapılan 2. Kurultayı'nda İnönü yeniden genel başkanlığa seçilirken, Parti Meclisi Baykal ekibinden oluştu.

  �

İNÖNÜ-BAYKAL ÇEKİŞMESİ

   �

6 Eylül 1987'de siyaset yasağı kalkan Deniz Baykal, genel sekreterliğe seçildi. Baykal ve Merkez Yürütme Kurulu'nun istifaları üzerine 29 Eylül 1990'da gidilen olağanüstü kurultayda, İnönü ve Baykal arasında genel başkanlık yarışı yaşandı.

  �

İnönü 504 oy ile yeniden genel başkan seçilirken. Baykal'ın oyu 405'te kaldı.

  �

İnönü-Baykal çekişmesi 27 Temmuz 1991 tarihinde yapılan 3. SHP Kurultayı'na da damgasını vurdu. Yapılan seçimlerde İnönü 534, Baykal 451 oy aldı. 44 kişilik Parti Meclisi'nin 15 üyesi Baykal'ın listesinden seçildi.

  �

27 Ocak 1992 tarihinde yapılan SHP 6. Olağanüstü Kurultayı'nda da İnönü ve Baykal yarışı yaşandı ve İnönü genel başkanlık seçimini 516 oyla kazanırken, Baykal 486 oy aldı. 44 üyeli Parti Meclisi'nde ise Baykal'ın listesinden 17 kişi yer aldı.

  �

CHP YENİDEN AÇILIYOR

     �

19 Haziran 1992'de, 12 Eylül yönetimince kapatılan partilerin yeniden açılmasını sağlayan yasa TBMM'de kabul edildi ve 9 Eylül 1992'de toplanan 25. kurultayda CHP'nin aynı ad ve amblemle yeniden açılması kararlaştırıldı.

  �

Kurultayda Erol Tuncer ile yarışan Deniz Baykal, CHP'nin 4. Genel Başkanı seçildi. Baykal, 11 Eylül'de SHP'den istifa etti ve istifa eden 21 milletvekili ile CHP, TBMM'de grup kurdu.

  �

İnönü'nün siyaseti bırakma kararının ardından 11 Eylül 1993'te toplanan 4. SHP Kurultayı'nda, Murat Karayalçın genel başkan oldu.

  �

30 Eylül 1994'te SHP ile CHP arasında “bütünleşme ön protokolü” imzalandı.

  �

Bütünleşme Kurultayı'nın 28 Ocak 1995'te yapılması kararlaştırıldı. Ancak, Baykal ile Karayalçın genel başkanlık ve birleşmenin hangi partinin çatısı altında olacağı konusunda anlaşamayınca, kurultay gerçekleştirilemedi. Daha sonra Karayalçın ve Baykal, Hikmet Çetin ismi üzerinde uzlaştılar.

  �

18 Şubat 1995'te yapılan kurultayda, birleşmenin CHP çatısı altında olması kararlaştırıldı. Hikmet Çetin oybirliğiyle CHP Genel Başkana seçildi. Çetin, CHP'nin 5. Genel Başkanı oldu.

  �

BAYKAL GENEL BAŞKAN

  �

9 Eylül 1995'te toplanan 27. Kurultay'da genel başkanlık için Murat Karayalçın ile Deniz Baykal çekişti. Baykal, 681 oy alarak CHP'nin yeni genel başkanı oldu. Karayalçın 309 oyda kaldı.

  �

24 Aralık 1995'te genel seçimlerde CHP, yüzde 10.7 ile 49 milletvekilliği aldı.

  �

CHP, 18 Nisan 1999'da yapılan genel seçimlerde ise yüzde 8.71 oy oranı ile barajı aşamadı ve meclis dışında kaldı.

  �

Seçim yenilgisi CHP'yi sarstı. Deniz Baykal, 22 Nisan 1999'da genel başkanlıktan istifa etti. Parti Meclisi, Cevdet Selvi'yi genel başkan vekilliğine getirdi ve olağanüstü kurultay kararı aldı.

  �

22 Mayıs 1999'da yapılan 9. Olağanüstü Kurultay'da Altan Öymen, Hasan Fehmi Güneş, Murat Karayalçın, Ertuğrul Günay, Hurşit Güneş genel başkanlık için yarıştılar.

  �

Üçüncü turda Öymen 521 oy ile genel başkan seçildi. Hasan Fehmi Güneş'e 508 oy çıktı. Parti Meclisi seçimlerinde liste konusunda gelişen olaylar nedeniyle, seçimleri kazananlar istifa ettiler ve 26 Haziran 1999'da 10. Olağanüstü Kurultay'a gidildi.

  �

Genel Başkan Altan Öymen'in listesi delindi ve 60 kişilik Parti Meclisi'nde Baykal ekibi çoğunluğu elde etti. Öymen'in genel başkanlığı 15 ay sürdü.

  �

Parti Meclisi'nde yapılan seçimlerde 20 kişilik MYK'ya, kendi listesinden yalnızca 5 kişinin girmesi sonrasında, Öymen, 30 Eylül 2000'de olağanüstü kurultaya gidileceğini duyurdu.

  �

Bu tarihte yapılan kurultayda genel başkanlık için Altan Öymen yeniden aday olurken, eski genel başkan Deniz Baykal, Hasan Fehmi Güneş ve Kocaeli Belediye Başkanı Sefa Sirmen de adaylığını açıkladı.

  �

CHP'nin 11. Olağanüstü Kurultayı'nda, Deniz Baykal üçüncü turda yeniden liderliğe seçildi.

  �

3,5 YIL SONRA YENİDEN OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

      �

Baykal, 30 Haziran-1 Temmuz 2001 tarihinde yapılan 29. Olağan Kurultay'a tek aday olarak girdi. Parti Meclisi'nde ise muhalif yalnızca beş isimle yer alabildi.

  �

CHP'nin 23-24 Ekim 2003 tarihlerinde yapılan 30 Olağan Kurultayı'na tüzük değişiklikleri damgasını vurdu. Blok liste uygulaması başta olmak üzere tartışmalara yol açan tüzük değişikliği önerilerinin görüşülmesi ve tek tek ad okunarak yapılan oylama sırasında gergin anlar yaşandı.

  �

Kurultayda Genel Başkan Baykal'ın istediği tüzük değişiklikleri aynen kabul edildi. Baykal'ın tek aday olarak girdiği ve yeniden genel başkan seçildiği kurultayda, tüzük değişikliği doğrultusunda blok liste esasına göre seçim yapıldı. Baykal'ın Parti Meclisi listesi delinmeden kabul edildi.

  �

CHP'de 30. Olağan Kurultay ve tüzük değişiklikleri sırasında yeniden su yüzüne çıkan parti içi çekişmeler, 28 Mart yerel seçimlerinin ardından ivme kazandı.

  �

Seçimlerin hemen ardından parti içi muhalifler, sonucun başarısızlık olduğunu savunarak seçimli olağanüstü kurultay toplanmasını isterken, parti yönetimi seçim sonuçlarını Parti Meclisi, TBMM Grubu, İl ve Belediye Başkanları toplantılarında değerlendirdi. Bu toplantılardan Baykal'a destek kararları çıktı.

  �

CHP Grubu'nda ortaya çıkan ve önce “30'lar Hareketi” olarak adlandırılan, ancak daha sonra kendilerini “İktidara Yürüyüş Hareketi” olarak isimlendiren 28 milletvekili seçimli olağanüstü   �kurultay ve tüzük kurultayı için imza toplamak üzere harekete geçti.

  �

İmza toplama çalışmaları devam ederken 14 Haziran'da bir açıklama yapan Baykal, 3 Temmuz'da kurultayı olağanüstü toplayacağını ve güvenoyu isteyeceğini açıkladı. Bundan 2 gün sonra da 16 Haziran'da muhalifler tüzük kurultayı için topladıkları 315 imzayı genel merkeze ilettiler.