Cebine 50 milyonu koyan da atıyor fişeği 150 bin dolarını harcayacak yer arayan da

Bugün doÄŸum gününüz mü, düğününüz mü var? Aslan oÄŸlunuz sünnet mi olacak? Albüm tanıtacak, açılış mı duyuracaksınız? Canınız fetih yıldönümünüzü mü anmak istiyor, kuruluÅŸunuzu mu? O zaman size lazım olan havalı bir havai fiÅŸek gösterisi. Bastırın parayı, yer gök inlesin. Bu iÅŸin saati yok, kenti-varoÅŸu yok. Cebine elli milyonu koyan da atıyor fiÅŸeÄŸi, 150 bin dolarını harcayacak yer arayan da. Fiyakası Paris'te de aynı, Arabistan'da da. Avrupalıların yedi yüzyıldır kullandığı havai fiÅŸek on yıldır Türklerin de elinde.Havai fiÅŸek firmaları için en ballı müşteriler, belediyeler. Nasılsa hepsinin birer ikiÅŸer festivali var. Ama bu iÅŸe yatırım yapacaksanız gözünüz hep en yüksekte olmalı!Hiç düşündünüz mü? Ya Suudi Prensi olsaydınız ve cebinizde nereye harcayacağınızı bilmediÄŸiniz bir 150 bin dolarınız olsaydı? Hele bir de doÄŸum gününüz Ramazan Bayramı'na da denk geliyorsa, Allaaaaaaah! Yapılacak tek ÅŸey var: Prens Salman gibi Türkiye'ye telefon açıp 40 dakikada 6 bin topluk bir gösteri sipariÅŸ etmek. Hem 150 bin dolardan, hem de sıkıntıdan 40 dakikada kurtulabilirdiniz.Diyelim, Sydney'in belediye baÅŸkanısınız ve bu yıl daha çok turist çekmek istiyorsunuz. Yılbaşında 500 bin doları bastırdınız mı, bütün dünya televizyon karşısında hindilerini yerken Opera Binası'nın tepesindeki harika ışıklı gösteriyi izleyebilir.Canım belki de koskoca süper güçsünüz, 4 Temmuz'unuz geldi. O zaman hiç cimrilik yapmayın, New York'un ÅŸanına ancak bir milyon dolarlık bir gösteri yakışır.Havai fiÅŸek gösterilerine Milliyet Gazetesi yazarı Meral Tamer gibi muhalif olanlar da var. Ama ses konusunu (hiiiiç) kafanıza takmayın. Gece istediÄŸiniz saatte, istediÄŸiniz yerde atabilirsiniz bombalarınızı. Henüz bu konuda hiçbir yasal düzenleme yapılmadı.FiÅŸek yükseldikçe fiyatı artıyorTürkiye'de yılda 100 büyük havai fiÅŸek gösterisi yapılıyor. Gösterilerin fiyatları 1500 dolardan 150 bin dolara kadar çıkabiliyor. Av malzemesi satan yerlerde 16 fiÅŸeÄŸin fiyatı 50 milyon lira. Ama en fazla 30 metreye kadar çıkıyor. O da hava rüzgarlı ve yağışlı olmazsa. Çünkü o zaman fiÅŸekler dağılıyor ya da parlamadan sönüyor.Yok sizin fiÅŸekleriniz en az 80 metreye çıkmalıysa, o zaman 3 inçlik bombalardan buyrun. Ama bunları siz atamazsınız. Ehliyetli teknisyenler gerek. Onlar da havai fiÅŸek firmalarında bulunuyor. Ä°nternette adresleri, telefonları var. Arıyorsunuz, istediÄŸiniz zaman, istediÄŸiniz yerde, istediÄŸiniz kadar fiÅŸekle emrinizde oluyorlar.3 inçlik en cüce gökbombası 80 metre yükseÄŸe çıkıyor, 300 metrekare alana yayılıyor, 300 desibel ses çıkarıyor. EÄŸer 4 inçlik olanlarından isterseniz bunların desibeli 400, bin 500 dolara arka arkaya yirmi tane patlatabilirsiniz.Rusya, Suudi Arabistan, Ãœrdün, Türkmenistan bizden havai fiÅŸek alıyorHavai fiÅŸek gösterileri Avrupa'da 13. yüzyıldan beri yapılıyor. Türkiye ise ilk büyük havai fiÅŸek gösteriyle Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'nün açılışında tanıştı. Onu Japonlar yapmıştı ama sektör Türkiye'de de hızla büyüyor. Son on yılda bu alanda çalışan 30'a yakın irili ufaklı firma kuruldu. Türkiye artık Adapazarı'ndaki ÇoÅŸkunlar fabrikasında kendi fiÅŸeklerini üretiyor, ürettiÄŸinin dörtte üçünü ihraç ediyor. Alıcılar Rusya, Suudi Arabistan, Ãœrdün, Türkmenistan ve KKTC. Ancak Türk organizasyon firmaları Çin, Almanya, ABD ve Kanada'dan ithal ürünleri tercih ediyor. Organizasyon firmaları Arabistan'dan Yakutistan'a kadar her yerde baÅŸarıyla gösteriler düzenliyor. Ä°stediÄŸiniz ÅŸehre, istediÄŸiniz yere ekipmanlarını kurabiliyorlar. Bazı firmalar aynı anda 48 vilayette etkinlik gerçekleÅŸtirebiliyor. Yüzen bir platform önce Laila'nın, yarım saat sonra Reina'nın, yarım saat sonra da Kız Kulesi'nin önünde gösteri yapabiliyor. Ä°steyene havai fiÅŸeklerin yanında ses ve görüntü efektleri, lazer ışıkları, su dalgaları da yapılıyor. Ama eklenen her atraksiyon fiyatı artırıyor. Reina, Laila gibi eÄŸlence mekanlarının açılışlarında yaptıkları türden 10-20 dakikalık bir gösterinin maliyeti 2 bin dolar civarında. EÄŸer gösteri denizden yapılsın isterseniz, o zaman Denizcilik Ä°ÅŸletmeleri'nden ÅŸat denilen platformlar kiralıyor; bu kez fiyat 3-5 bin dolar aralığına fırlıyor.SEKTÖRÃœN ÖNDE GELENLERÄ°Havai fiÅŸek sektörü Türkiye'de 90’ların başında oluÅŸmaya baÅŸladı. Bu alan krizlerin etkilerine çok açık ve firmaların çok uzun ömürlü olmadıkları bir alan. ÇoÄŸu firma açıldıktan bir-iki sene sonra kapanıyor. Buna karşı faaliyet alanlarını organizasyonculuÄŸa doÄŸru çeÅŸitlendiriyorlar. Hemen hepsinin internet siteleri var. Aralarında ayakta kalabilen ve önemli iÅŸlere imza atanlar:CoÅŸkunlar (Adapazarı)ADS Ajans (Ankara)Metronom (Ankara)Burcu (Antalya)Astoria (Bursa)Gösteri Dünyası (Ä°stanbul Anadolu Yakası)Eda Havai FiÅŸek (Ä°stanbul Anadolu Yakası)Noel Baba (Ä°stanbul Anadolu Yakası)Galaksi (Ä°stanbul Avrupa Yakası)Staras (Ä°stanbul Avrupa Yakası)DÄ°LDEN DÄ°LE ANLATILAN GÖSTERÄ°LER* 2. BoÄŸaz Köprüsü'nün açılışı (1988)* Milli Takım’ın dünya üçüncülüğü. (2002)* BeÅŸiktaÅŸ'ın Dolmabahçe'deki 100. Yıl ve ÅŸampiyonluk kutlamaları* Hürriyet Gazetesi'nin Dolmabahçe'de yapılan 50. yıldönümü kutlaması* Metin Åžen'in (Ali Åžen'in oÄŸlu) 2000 yılında Hammam'daki düğünü* Fenerbahçe Futbol Takımı'nın 2001'de Şükrü SaracoÄŸlu Stadı'ndaki ÅŸampiyonluk kutlamaları* Habitat Toplantıları açılışı (1996)* Reina'da Tarkan'ın albüm tanıtımı* Sertab'ı karşılarken Taksim'de gün ışığında* Nihat Kahveci'nin Pınar KaÅŸgören'le ÇıraÄŸan'daki düğünü* Laila'da Orient adlı albümün tanıtımı* Tarek Kavtini ile Lisa van Goinga'nın Kız Kulesi'ndeki kına gecesi* ÇeÅŸme'de Ali Sayar'ın sahibi olduÄŸu Granada Beach'in açılışı* Kız Kulesi'nin açılışı* Mehmet Ali Erbil'in Kıbrıs'taki düğünü* 12 Dev Adam Laila kutlamaları* Suat Suna'nın düğünü 2003* Hülya AvÅŸar Yılbaşı Özel Programı 2002AMAN DÄ°KKAT Atış yapılacak alanın mutlaka üstü açık olması gerekli. AÄŸaç olmayan bir bölgede atış yapılmalı Etrafta parlayıcı ve yanıcı madde olmamalı 18 yaşından küçükler kullanmamalı Patlamayan fiÅŸek asla kontrol edilmemeli, üstüne su dökülüp imha edilmeli (çok önemli) Fitil ateÅŸlendikten sonra en az on metre uzaÄŸa gidilmeli.KENDÄ°NÄ°Z DE PATLATABÄ°LÄ°RSÄ°NÄ°Z Havai fiÅŸek eÄŸlencesi sadece zenginlerin iÅŸi deÄŸil. Tekneyle açılan, mahalle arasında düğün yapan insanlar da havai fiÅŸek atıyor. Bunlar piroteknik ruhsatı olan oyuncakçı ve av malzemesi satıcılarından temin ediliyor. Birçok çeÅŸidi var, genel adları saksı çiçekleri çünkü bir pakette aynı anda atılan çok sayıda (8-10-12-16+) fiÅŸek bulunuyor. Fiyatları on dolarla altmış dolar arasında deÄŸiÅŸiyor. Tüpleri ince, içindeki patlayıcısı az. Dolayısıyla riski de düşük ama yine de tehlikelerden korunmak için bazı kurallara uymak gerek.HAVAÄ° FÄ°ÅžEK ÇİNLÄ°LERÄ°N Ä°CADIFiÅŸek karışımında oksijen verici madde olarak çok uzun süre güherçile (potasyum nitrat) denilen tuz kullanıldı. Bu tuz DoÄŸu ülkelerinde çok bulunduÄŸu için fiÅŸekçilik, barut gibi önce DoÄŸu’da, özellikle de Çin'de geliÅŸti ve ilk fiÅŸekler burada yapıldı. Avrupalılar havai fiÅŸek yapmayı Çinlilerden öğrendiler ve fiÅŸekçilik 13. yüzyıldan itibaren önce Ä°talya sonra Fransa ve bütün Avrupa ülkelerinde geliÅŸti. BaÅŸlangıçta yalnızca dini festivallerde kullanılan havai fiÅŸek gösterileri 18. yüzyıla gelindiÄŸinde büyük Avrupa kentlerinde en çok ilgi çeken gösteriler haline geldi. Havai fiÅŸeÄŸin tebanın gözünü boyamanın kestirme bir yolu olduÄŸunu ilk keÅŸfeden Japon hükümdarı Ieyesu Tagugawa oldu. Ama OrtaçaÄŸ'ın Ä°talyan soyluları Tagugawa'dan daha akıllı çıktı. ÖrneÄŸin 14. yüzyılda açlık ve salgın hastalıklardan kırılan halkını doyurmanın pahalıya mal olacağını gören Floransa dükü, havai fiÅŸek gösterileriyle göz boyamaya karar verdi. Ä°lk Floransa festivali de böylece doÄŸmuÅŸ oldu.ABDULLAH COÅžKUN(CoÅŸkunlar ÅŸirketinin patronu)Köprüyü 20 dakikalığına versinler 29 Ekim’i bedava kutlayalımBu iÅŸe 1966'da çatapat üreterek baÅŸladık. Bugün 85 çeÅŸit ürünümüz var. Ãœretimimizin dörtte üçünü Rusya, KKTC, Ãœrdün ve Arabistan'a ihraç ediyoruz. Teknolojimizi gidip Çin'den aldık. Standartlarımız ise ABD'ye göre. Organizasyon bölümümüz aynı anda 48 ilde gösteri yapabiliyor. Benim bir isteÄŸim var: Ä°stanbul ValiliÄŸi BoÄŸaz Köprüsü'nü 20 dakikalığına trafiÄŸe kapatıp bana versin önümüzdeki 29 Ekim'de ücretsiz olarak Ä°stanbul'un gördüğü en büyük gösteriyi yapayım.YASAL DÃœZENLEME YOKHavai fiÅŸeklerle ilgili özel bir yasal düzenleme yok. Gösteriler İçiÅŸleri Bakanlığı'nın Mayıs 2003 tarihli patlayıcı madde tüzüğü kapsamında deÄŸerlendiriliyor. Tüzüğün 116 ve 117. maddeleri patlayıcıların kimler tarafından ve hangi ehliyetlerle kullanılabileceÄŸini düzenliyor. Havai fiÅŸek gösterisi için önceden mülki amirlerden izin almak gerekli. Ama zamanlama konusunda hiçbir kısıtlama yok. Bu yüzden her isteyen her istediÄŸi saatte havai fiÅŸek fırlatabiliyor.Çünkü havai fiÅŸekleri ÅŸirketlerin dışında bireysel olarak atmak da mümkün. 5 kilograma kadar olan fiÅŸekler piroteknik ruhsatı olan yerlerden satın alınabiliyor. Ancak sektörün önde gelenleri bu ruhsata sahip olmayan yerlerin de bulundurma ve satış yapmalarından endiÅŸe ediyor. FiÅŸekler oyuncakçılardan ve av malzemesi satan yerlerden temin ediliyor.MERAL TAMER (Gazeteci-yazar)Kelimenin tam anlamıyla parayı havaya savurmakHavai fiÅŸek gösterileri aynı zamanda hararetli bir muhalefetin de konusu. Karşı çıkanlar hem aşırı israftan hem de her önüne gelenin istediÄŸi gibi fiÅŸek atabilmesinden ÅŸikayetçi. Milliyet Gazetesi'nden Meral Tamer gösterilerin tadının kaçtığı kanısında:‘‘İnsanlar kazandıkları parayı diledikleri gibi harcarlar. Ama bu havai fiÅŸek meselesi kelimenin tam anlamıyla parayı havaya savurmak oluyor. Milliyet TIR'ıyla Anadolu'yu dolaÅŸtığımda hayret etmiÅŸtim. Bir aileye ayda sadece 10 milyon lira gönderdiÄŸinizde açlıktan bayılmalarını engelleyebiliyorsunuz. 50 milyon lira gönderdiÄŸinizde aç komÅŸularına yardım bile ediyorlar.Birkaç yıl öncesine kadar peÅŸpeÅŸe patlama sesi duyduÄŸumuzda kızımla havai fiÅŸek gösterisi mi diye pencereye koÅŸardık. Çünkü seyrekti ve yakalayıp seyretmek hoÅŸumuza giderdi. Åžimdiyse düğünlerden ÅŸirket yıldönümlerine kadar, hatta Rotary kulüp toplantılarına- her türlü kutlamada havai fiÅŸek hazır ve nazır! Adapazarı’nda Çinli kimyagerRekabet için kendimizi geliÅŸtirmek ve yenilikleri takip etmek zorundayız diyen CoÅŸkunlar fiÅŸek fabrikasının patronu Abdullah CoÅŸkun, yeni ürünler geliÅŸtirmesi için Çin'den bir kimyager getirtti. Tercümanıyla birlikte Adapazarı'na yerleÅŸen Li Xianhua için Abdullah ÇoÅŸkun 'gidip gelmekten bıktık, sonunda parasını ödedik, ustasını getirttik' diyor.Mustafa kemal çamkıran (ADS Ajans firması ortağı)Molotof korku salar havai fiÅŸek mutlu ederİşçi Partisi MK üyesi iken 12 Eylül'de yurda dönerek teslim olan Mustafa Kemal Çamkıran hapisten çıktıktan sonra havai fiÅŸek iÅŸine girdi. Çamkıran'a göre molotof kokteyli de patlıyor, havai fiÅŸek de. Ama birisi insanların içine korku salarken, diÄŸeri herkesi mutlu ediyor: ‘‘Korku ve dehÅŸetin hakim olduÄŸu o dönemlerde bu ülkedeki insanların sevinmeye ihtiyacı olduÄŸunu düşünürdüm. Bu düşünceyle bu iÅŸe girdim. Kaliteye verdiÄŸimiz önemle bu sektörde gelenek yarattım. Estetik kaygısı olmayan bir gösteri gürültüye dönüşebiliyor. Onun için bu alanda çalışan firmaların özdenetim saÄŸlayacakları bir proje üzerinde çalışıyoruz. Ayrıca gösterilerin de bir etiÄŸi olmalı. Toplumsal hassasiyetleri dikkate alan bir çalışma tarzımız var. Gölcük depreminden sonra altı ay boyunca hiçbir havai fiÅŸek gösterisini kabul etmedik. Taşıma, satma ve depolama konusundaki güvenlik kurallarının çiÄŸnendiÄŸi konusunda da endiÅŸelerimiz var. SÄ°NAN ÖRSÇELÄ°K (Staras firması ortağı)Gösterimizi izlerken aÄŸladımHavai fiÅŸek gösterileri hızla gösteriÅŸe dönüşüyor. Kim daha uzun ve daha yoÄŸun atarsa o daha prestijli oluyor. O yüzden biz Staras olarak genellikle konsept üzerine kurulu iÅŸler alıyoruz. Lazer ışıkları, su dalgaları ve müzik olan gösteriler. O zaman yaptığımız iÅŸten biz de keyif alıyoruz. Mesela Cumhuriyet'in 75. yılı için Ä°stinye'de hazırladığımız gösterimizi izlerken ben de aÄŸladım. Bu konsept tamam olunca ortaya etkileyici bir ÅŸeyler çıkıyor.Enver YILMAZ (Metronom ÅŸirketinin sahibi)En çok belediyelerle çalışıyoruzFirmamızı 1996 yılında kurduk. Ä°ki milyon dolarlık bir altyapı sistemi oluÅŸturduk. Ağırlıklı olarak belediyeler ve inÅŸaat ÅŸirketleriyle çalışıyoruz. Açılışlarımız gündüz olduÄŸu için gösterilerimiz mutlaka ses ve sis bombası eÅŸliÄŸinde oluyor. Mahsun Kırmızıgül ve Özcan Deniz sürekli çalıştığımız sanatçılar. Onların konser organizasyonlarında mutlaka havai fiÅŸek gösterisi yapıyoruz.BURAK ÇOK (Eda Havai FiÅŸek ÅŸirketinin ortağı)Birçok güzel olaya eÅŸlik ettik1991 yılında Eda Havai FiÅŸek'i kurduÄŸumuzda hayalimiz o zamana kadar bu tür gösterileri sadece televizyonda gören Türk insanına bu keyfi canlı olarak tattırabilmekti. Biz UzakdoÄŸu, Almanya, Ä°ngiltere ve Kanada'dan ithal ettiÄŸimiz ürünleri kullanmayı tercih ediyoruz. Gösterilerimiz ehliyetli teknisyenler tarafından yapılır. Bugüne kadar GAP tünellerinin açılışından, Türkmenistan'ın kuruluÅŸ yıldönümüne kadar birçok güzel olaya eÅŸlik ettik.Â