Capoeira'nın başkenti Ankara

Özellikle üniversiteli gençlerin itibar ettiÄŸi Capoeira, baÅŸta Ankara olmak üzere, Bursa, Ä°stanbul, Samsun, Hatay gibi kentlerde de hızla yayılıyor. Brezilyalı kölelerin (özgürlüğe giden yol) olarak kabul ettikleri ve beyaz sahiplerine karşı üstünlük saÄŸladıkları bu dövüş sanatının kökeni 16. yüzyıla dayanıyor. Ä°smi pek bilinmese de televizyon izleyen herkesin üç aÅŸağı, beÅŸ yukarı izlediÄŸi bir spor. Bol kavgalı geceyarısı filmlerinde, MTV'deki kliplerde, zaman zaman da cep telefonu reklamlarında Capoeira'yı görmek mümkün. Dövüş sporlarının birbiriyle yarıştığı filmlerde yılan gibi kıvrılan zayıf siyahi dövüşçülerin, dansederek devasa rakiplerini nasıl alt ettiklerini izleyenler bilir. Ä°ÅŸte bu olayın adı Capoeira. Brezilyalı kölelerin dövüş tekniÄŸinin Türkiye'de tanınmasını saÄŸlayan yine bir sinema filmi. 1996'da Mark Docasscos'un baÅŸrolünü oynadığı Only the Strong, Türkiye'de Güçlülerin Dünyası adıyla vizyona girince bu uzak coÄŸrafyanın kültürü de Türkiye'de temellerini atmış.Ankara'da Esat Caddesi'ndeki Flex Spor Salonu. Önemli bir gün. Ãœniversiteli Capoeira meraklıları bu iÅŸin kulaktan dolma öğrenilemeyeceÄŸini anlayınca Portekiz Capoeira Federasyonu BaÅŸkanı Nelson Andreda Barros'u davet etmiÅŸler. Hoca, kalabalık bir grupla bu iÅŸin öğrenilemeyeceÄŸini söylüyor. Bugüne kadar Capoeira çalışmış en yetenekli altı kiÅŸiyi belirleyerek ilk dersine baÅŸlıyor. Öğrenciler ders baÅŸlamadan akrobatik hareketler yapıyorlar. Portekizli hoca sert bir ultimatomla ‘‘yapılanlar Capoeira ruhuna uygun deÄŸil’’ diyor. Capoeira'nın saldırı kadar savunma tekniÄŸi olduÄŸunu söyleyen hoca havada takla atan birinin yere indiÄŸi anda savunmasız kalacağını bir örnekle gösteriyor. Zorlu bir ısınma seansından sonra hoca çantasından çıkardığı enstrümanları öğrencilere veriyor. Tek telli altı su kabağından oluÅŸan berimbau'yu, pandeyruları ve agogoyu nasıl çalacaklarını büyük bir incelikle anlatıyor.Ä°ÅžTE POZÄ°SYONLARDaha sonra öğrencilerin yarım ay ÅŸeklinde dizildiÄŸi Roda pozisyonuna geçiliyor. Öğrenciler ikiÅŸerli olarak jogo denilen dansı yapıyorlar. Jogo'daki amaç iki sporcunun karşılıklı galip gelmeye çalıştığı bir mücadele deÄŸil. Karşılıklı anlaÅŸmaya dayalı estetik bir oyun. MüziÄŸin ritmine göre hareketler hız kazanıyor. Jogo hocanın izniyle bitiyor. Çaylakların Capoeirista olabilmeleri için ağır sınavlar var. Batizato denilen vaftiz töreninden sonra Capoeirista olan biri Jogo'ya girebiliyor. Portekizli hoca çalışma sırasında üniformanın en önemli parçası olan tişörtlerin çıkarılmasına izin vermiyor. Sık sık kuralların yazılı olduÄŸu kitapçığı çıkararak askeri disiplin saÄŸlıyor. Capoeira'nın Türkiye'deki ilk ustalarından Hakkı Ergun (22) Bilkent Ãœniversitesi Ä°ÅŸletme Fakültesi üçüncü sınıf öğrencisi. 1994'de kick boks yaparak sporla haşır neÅŸir olmuÅŸ. Ta ki ‘‘Only The Strong’’ vizyona girene kadar: ‘‘Filmi izledikten sonra iÅŸte bu dedim. Benim sporum bu. Telefonla arkadaÅŸlarımı aradım. Onlar da izlemiÅŸ. Günlerce filmi konuÅŸtuk. Daha önceden de dövüş sporlarına hakim olduÄŸum için Capoeira'ya uyum saÄŸlamakta zorlanmadım. Bir gün Anıttepe'deki koÅŸu parkurunda Capoeira yapmaya çalışan Sinan ve Cengiz'le tanıştım. Only the Strong'u birlikte defalarca izleyerek bazı hareketleri çözmeye baÅŸladık. www.parende.com sitesini hazırlayarak baÅŸka kentlerdeki mernaklılarla iletiÅŸim kurmaya baÅŸladım. Bursa, Samsun, Adana ve Mersin'den çok sayıda meraklısıyla tanıştık. Yine internette sörf yaparken Amerika'da bu iÅŸi çok ciddi yapan Gence Soysal adındaki bir Türk'le baÄŸlantı kurdum. Onun sayesinde hareketleri ve iÅŸin tarihçesini birinci elden öğrenmeye çalıştık. Ne yaparsak yapalım Portekizli hocanın dediÄŸi gibi, bu iÅŸi bilen birinden öğrenmek daha önemli.’’Portekizli hocanın Türkiye'ye çaÄŸrılmasında Bilkent Ãœniversitesi Elektronik Bölümü ikinci sınıf öğrencisi Görkem Gezici'nin katkısını arkadaÅŸları reddetmiyor. Görkem, Hakkı Ergun'a internet sayesinde tanıştığı Capoeira'yı öğrenmek istediÄŸini söylemiÅŸ. Hakkı kötü olan matematik derslerine yardımcı olması karşılığında Capeira'yı öğreteceÄŸini söylemiÅŸ. Görkem organizasyon yeteneÄŸini kullanarak dünyanın en büyük mestreleriyle (ustalarıyla) yazışmış ve Nelson hocayı Ankara'ya getirtmiÅŸ. Tabii bu iÅŸin masrafları var. ArkadaÅŸlarıyla birlikte onun da üstesinden gelmeye çalışıyorlar. GÖSTERÄ° SANATI DEĞİLGörkem Türkiye'de bu sporun Break dans olarak görülmesinden yana dertli: ‘‘Only The Strong filmi her ne kadar Capoeira'nın tanınmasında büyük katkı saÄŸlasa da bu film yüzünden Capoeira yalnızca akrobasiden oluÅŸan birÅŸey zannedildi. Nelson hoca gelene kadar biz dahil herkes akrobasi ağırlıklı çalışıyorduk. Hoca bize ne kadar yanlış yaptığımızı gösterdi. Akrobasiyi yasakladı. Capoeira içinde akrobasi, geliÅŸmekte olan öğrencilerin derslerin dışında gösteriler için çalıştığı hareketler. Capoeira bir gösteri sanatı deÄŸil. Kökeninde çok ciddi ve öldürücü saldırı hareketleri bulunan bir savunma sanatı. Bu iÅŸi doÄŸru ÅŸekilde yaptığımıza inanıyoruz. Hocanın neyi ne kadar güzel gösterdiÄŸi deÄŸil, neyi ne kadar bildiÄŸi ve ne derece öğretebildiÄŸi önemli. Kötü öğrenci yoktur, kötü hoca vardır. Bu yüzden hocayı seçerken dikkatli olmakta fayda var.’’Capoeira yapmak isteyenler için adres: www.parende.comCAPOEÄ°RA TARÄ°HÄ°Brezilya'nın Portekiz sömürgesi olduÄŸu yıllarda Afrika'dan getirilen siyahlar, köle tüccarlarına ayaklanarak yerleÅŸim bölgelerinin uzaklarına kaçtılar. Quilombos denilen palmiye aÄŸaçlarıyla çevrili güvenli bir bölgede ilk Afrika topluluÄŸunu kurdular. Silahlı beyazlara karşı kendilerini savunacakları bir yöntem aradılar. Capoeira iÅŸte bu silahsız siyahların kendilerini korumak için geliÅŸtirdikleri bir savunma biçimi olarak doÄŸdu. Daha sonra katılan diÄŸer köle gruplarına da öğrettiler. Beyaz efendilerin farketmemesi için sanki dans ediyormuÅŸ gibi çeÅŸitli enstrümanlarla öğretildi bu dövüş metodu. Beyazlar müzik ve dans karışımı Capoeira'nın ölümcül bir savaÅŸ sanatı olduÄŸunu çok sonra anladılar. 1888'de köleler resmi olarak özgürleÅŸince bir bölümü Afrika'ya döndü. Kalıp iÅŸ bulamayanlar ise büyük ÅŸehirlerin potansiyel suçluları oldular. Bir bölümü politikacıların korumalığını üstlendiler. Capoeira'nın yaygınlaÅŸarak tehlikeli bir dövüş yöntemi olduÄŸunun anlaşılmasından sonra Capoeira yasaklandı. 1937'de Capoeira ustalarından Mestre Bimba Capoeira'yı bir spor ve sanat olarak sundu. Günümüz Brezilyası'nda artık her yerde; okullarda, liselerde, kulüplerde hatta orduda. HOCA PORTEKÄ°Z'DEN GELDÄ°Nelson Andreda Bardos (24) kendisinin de Mestre (usta, Capoeira'da ulaşılacak en üst seviye) olmak için uÄŸraÅŸtığını söylüyor. Kırk yaşından önce mestre olunamıyormuÅŸ. Lizbon'da küçük yaÅŸta Capoeira'ya merak salmış. Capoeira'yı öğrenmenin en iyi yolunun bir Mestre'nin yanında eÄŸitim alarak mümkün olacağına inanmış. Konservatuvardaki eÄŸitimini tamamladıktan sonra Brezilya'da Capeiro'nun merkezi Bahia'ya gitmiÅŸ. Mestre Bimba'dan iÅŸin inceliklerini öğrenerek yeniden Portekiz'e dönerek federasyon baÅŸkanlığını üstlenmiÅŸ.SÖZLÃœKCapoeira (Kapueiyra): Brezilyalı kölelerin dövüş sanatı.Capoeirista (KapueiriÅŸta): Capoeira yapan kiÅŸi.Mestre (MeyÅŸtri): Ulaşılan en üst mertebe.Batizada (Baçizadu): Çaylak Capoeirista'ların vaftiz oldukları tören.Jogo (Jogu): Ä°ki Capoeirista'nın karşılıklı oynadıkları oyun.Roda (Hoda): Jogo'nun oynandığı insan çemberinin adı.Angola (Angola): Yere yakın oynanan Capoeira stili.Regional (Hejyonal): Yerden uzak savunma, saldırı, ve akrobasi ağırlıklı stil.Bahia: Brezilya'da Capoeira'nın doÄŸduÄŸu yer.Â