Bir tabloya 20 yılını adadı

Sanat tarihinin en önemli başyapıtlarından biri 20 yıllık restorasyon dönemininden sonra, önümüzdeki 28 Mayıs'ta yeniden dış dünyayla buluşuyor. Dahi İtalyan ressam Leonardo da Vinci'nin 1495-1498 yılları arasında Milano'daki Santa Maria Manastırı'nın yemekhane duvarına yaptığı ‘‘Son Akşam Yemeği’’ freskinin onarımı nihayet tamamlandı.

Hayatının son 20 yılını bu şaheserin restorasyonuna adayan kişi ise Pinin Brambilla Barcilon. Mesleki olgunluk dönemini tamamen bu eser üzerinde çalışarak geçiren, bir gün içinde ancak bozuk para boyutunda küçücük bir lekeyi onarabilen Barcilon, yaptığı işle gurur duyuyor. Ancak bir yandan da tarifsiz bir burukluk yaşıyor. Geçen zamanın tablo üzerinde yarattığı tahribat kadar, geçmişteki yanlış restorasyonlardan kalan izleri de temizleyen Barcilon, öncelikle hayatının son 20 yılını paylaştığı bu eserden ayrılacağı için üzgün; ‘‘Sevdiğimi kaybediyorum artık’’ diyor. 7 milyon marka malolan restorasyonun İtalyan basını tarafından abartılması da hiç hoşuna gitmiyor. ‘‘yüzyılın restorasyonu’’, ‘‘tarihi başarı’’ gibi yakıştırmaları abartılı buluyor.

ELEŞTİREN DE VAR

Televizyon kanallarının gösterdiği aşırı ilgiden bunalan Barcilon, bazı meslektaşlarının da kendisine yönelik eleştirilerde biraz ileri gittiğini, haksızlık ettiklerini düşünüyor. Örneğin İtalya'da ‘‘sanat kovboyu’’ olarak anılan, Columbia Üniversitesi'nden James Beck, Barcilon'un yaptığı restorasyon yüzünden Leonardo'nun özgün yapıtından eser kalmadığını savunuyor. Beck, ortaya çıkarılan işin ‘‘güve yenikli bir goblene’’ benzediğini iddia ediyor.

Fransız uzman Jacques Franck da hemen hemen aynı görüşte. Barcilon'un eseri talan ettiğini öne süren Franck, resmin tamamlanmasından sonraki yüzyıllar içinde yapılan eklemelerin tamamen izole edildiğini, böylelikle eserin görsel bütünlüğünün bozulup, tarihinin çalındığını söylüyor.

Pinin Brambilla Barcilon ise Leonardo ustanın eserinin tamamlanmasından birkaç yıl sonra boyaların uçmaya başladığını ve rutubetli ortamın da tahribata katkıda bulunduğunu belirterek, ‘‘Eserin hangi koşullarda bulunduğundan haberleri bile yok. Eleştirileri dikkate almıyorum’’ diyor.

Bir katliamın kronolojisi

Leonardo da Vinci'nin Hz. İsa'nın son yemeğini tasvir eden ‘‘Son Akşam Yemeği’’, 500 yıl içinde yediği darbeler sonucu tam bir sanat enkazına dönüştü ve Pinin Brambilla Barcilon tarafından restore edilerek kurtarıldı.

1495-1498: Leonardo Usta, Santa Maria Manastırı'ndaki duvar resmini yaparken ıslak zemin üzerine fresk tekniği uygulamak yerine, kuru zeminde çalıştı. Böylece çabuk kuruyan boyalar üzerinde sık sık düzeltme yaptı ve resim tamamlandıktan sonra boyalar bozulmaya başladı.

1652: Manastır papazları yemekhaneden mutfağa fresk üzerinden kapı açınca, Hz. İsa ayaklarını kaybetti.

1796: Resmin bulunduğu yemekhane Napolyon'un askerleri tarafından ahır ve samanlık olarak kullanıldı.

1924: O güne kadar geçen yüzlerce yıl içinde birçok ressamın kat kat boya sürerek açıkları kapatmaya çalıştıkları resmin üzerinden kızgın ütüyle geçildi. Restoratör Oreste Silvestri'nin boyaları sabitleştirmek için bulduğu bu yol tam bir felaketle sonuçlandı. Boyalar kaydı.

1943: Savaş sırasında manastıra iki bomba isabet etti. Fresk, kum torbalarıyla korundu.