Bir saatte iki milyona yerleÅŸiyor 100 saatte 600 milyona temizleniyor

Antipersonel karamayınları tüm dünyada olduÄŸu gibi Türkiye’de de önemli bir sorun. Ancak bizler, herhalde bizden çok uzaklarda bir yerlerde ‘sessizce’ patladıkları için yol açtıkları sorunlara iliÅŸkin çok az ÅŸey biliyoruz. Oysa o mayınlar dünyada yılda 800 çocuÄŸun, bir o kadar da yetiÅŸkinin ölmesine, yaralanmasına, sakat kalmasına neden oluyor.YerleÅŸtirilmeleri iki milyon lira masrafla, sadece bir saat süren mayınları çıkarmaya gelince, 100 saat ve 600 milyon lira harcamak gerekiyor. Ve insanları öldüren mayınların ömrü, bir insanın doÄŸal ömründen daha fazla; 75 yıl aktif olarak kalabiliyorlar. Bu ÅŸu demek: Türkiye’de doÄŸum tarihi 1955 ve yukarısı olan herkes mayın tehdidi altında, ta ki 2030 yılına kadar. Tehlike bununla sınırlı deÄŸil, 1989-92 yılları arasında yaklaşık 40 bin yeni mayın döşendiÄŸi için mayın tehdidi 2067 yılına kadar devam edecek... Her yıl 100 bin mayının temizlendiÄŸi dünyanın tüm mayınlardan kurtulması tam bin yıl sonra gerçekleÅŸecek. Biz bu zaman içinde askerleri, tarlalarında çalışan köylüleri, en önemlisi çocukları kaybetmeye devam edeceÄŸiz; kaybetmezsek de sakat kalmalarına, toplumdan, saÄŸlık ve eÄŸitim haklarından uzak kalmalarına tanık olacağız.Uluslararası Mayın Yasaklama AnlaÅŸması’na taraf ülke olan Türkiye’de, antipersonel karamayınlarının satış ve transferi yasak. Ama Türkiye topraklarında en az 900 bin 94 mayın döşeli. Bu da 70 kiÅŸiye bir mayın düştüğü anlamına geliyor. Yetkililer, tüm mayınların iÅŸaretlendiÄŸini, izlendiÄŸini, tel örgü veya diÄŸer yöntemlerle sivillerin güvenliÄŸinin etkin biçimde saÄŸlandığını belirtiyorlar ama gerçekler pek öyle deÄŸil. Bu yılın daha ilk altı ayında, dördü çocuk 20 kiÅŸi mayın patlaması sonucu öldü. Gördüğünüz üzere, mayınlar ‘barışı tanımayan silahlar’. Türkiye’de 1999’dan bu yana çatışma ortamı olmamasına raÄŸmen, mayın ve patlayıcı askeri malzeme nedeniyle ölen ya da sakatlanan insan sayısında ciddi bir artış söz konusu. Köye dönüşlerle birlikte, bu vakaların daha da artmasından endiÅŸe ediliyor. ANTÄ°-PERSONEL KARAMAYINI NEDÄ°RBir kiÅŸinin mevcudiyeti, yaklaÅŸması veya temasıyla infilak edecek biçimde tasarlanmış, bir veya birden fazla kiÅŸiyi yaralayacak veya öldürecek mayın. DeÄŸiÅŸik boyut ve biçimlerde yaklaşık 350 mayın tipi var. Bunlardan en sık rastlanılanları parça tesirli, basınç tesirli, sıçrayan ve uzaktan fırlatılarak yerleÅŸtirilen mayınlar. Sonuncusu, uçak ve helikopterlerden ya da ağır toplar tarafından fırlatılıyor ve en fazla çocuklara zarar veriyor. Antipersonel mayınlar arasında en az tesirli olmalarına raÄŸmen bir çocuÄŸun elini ve ayağını koparacak güçteler.Karamayınları ilk kez 1862’de Amerika’da Kuzey-Güney Savaşı’nda kullanıldı. II. Dünya Savaşı’nda kullanılan anti-tank ve anti-personel karamayını sayısının yaklaşık 300 milyon olduÄŸu tahmin ediliyor. 1960’lı yıllardan sonra, artık topraÄŸa gömülmesi gerekmeyen mayınların geliÅŸtirilmesiyle birlikte mayınlar daha kontrolsüz kullanılmaya baÅŸlandı. Ne kaydı tutulur, ne haritaları çıkarılır oldu. Resmi bilgilere göre Türkiye, antipersonel karamayınlarını ilk kez 1956-59 yılları arasında ‘yasal olmayan sınır geçiÅŸlerini önlemek’ amacıyla kullanmaya baÅŸladı. Daha sonraki yıllarda ise ‘terörizmle mücadele ve sadece güvenlik’ nedenleriyle kullanıldı. NERELER MAYINLITürkiye’nin, komÅŸu ülkelerle olan tüm sınırlarında, Ardahan, Kars, Hatay, Kilis, Gaziantep, Urfa ve Hakkari’de mayın tarlaları bulunuyor. Mesela, Ardahan-Ermenistan sınırında 9.5 kilometrelik, Hatay-Suriye sınırında 34 kilometrelik alan mayınlı. Kars-Ermenistan sınırında 13 mayın tarlası var. Urfa’da tarıma elveriÅŸli 140 bin dönüm alan mayınlı. Sadece sınır bölgelerinde de deÄŸil, sınırlardan uzak bazı sivil yerleÅŸim birimlerinde ve güvenlik gerekçesiyle boÅŸaltılan köylerin çevrelerinde de mayın bulunuyor. Yalnızca Hakkari’de boÅŸaltılan 34 köy ve 148 mezrada mayın var. ÜÇ GÃœNDE BÄ°R PATLAMAMayın ve patlamamış askeri mühimmat nedeniyle, son 13 yılda 990 kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi, 1175 kiÅŸi de yaralandı. Her üç günde bir, bir kiÅŸi ya yaÅŸamını yitiriyor, ya da sakatlanıyor! Genelkurmay BaÅŸkanlığı Veri Toplama Merkezi kayıtlarına göre, 1993 ve 2003 arasında, 299 asker ve 289 sivil mayın patlaması nedeniyle yaÅŸamını kaybetti, 1524 asker ve 739 sivil de aynı nedenle yaralandı. Ä°nsan Hakları DerneÄŸi’nin verilerine göre ise 1990-2002 yılları arasında 512 mayın patlaması olayında 838 kiÅŸi hayatını kaybetti, 937 kiÅŸi de yaralandı. Hayatını kaybedenlerin 394’ü sivil, 244’ü çocuk, 334’ü güvenlik görevlisi, 3’ü PKK’lı. Yaralananların 642’ü sivil, 214’ü çocuk, 294’ü güvenlik görevlisi. Mayınsız Bir Türkiye GiriÅŸimi, sadece 2004 yılının ilk altı ayında 19 mayın ve patlayıcı askeri malzeme olayının meydana geldiÄŸini, 20 kiÅŸinin öldüğünü, 42 kiÅŸinin de yaralandığını açıkladı. Ölenlerin 12’si asker, 4’ü sivil, 4’ü çocuk. DEVLET MALINA ZARAR SUÇLAMASITürkiye, 1996 yılında, mayın üretimini, satışını ve transferini durdurduÄŸunu açıkladı, 2001 yılında da Uluslararası Mayın Ä°zleme Komitesi (LM), Türkiye’yi mayın üreten ülkeler listesinden çıkardı. 139 ülkenin imza koyduÄŸu, 107 ülkenin ise hükümlerini dikkate alacağını açıkladığı Ottowa SözleÅŸmesi’ni Türkiye 2003’te imzaladı. Bu anlaÅŸmaya göre, Türkiye’nin 2008’e kadar depolardaki tüm mayınları imha etmesi, 2014’e kadar ise topraÄŸa döşenmiÅŸ tüm mayınları temizlemesi gerekiyor. SözleÅŸme yeni mayınların döşenmesini de engelliyor. Mayınsız Türkiye GiriÅŸimi, devletin mayın temizleme çalışmalarına hálá baÅŸlamadığını söylüyor. SözleÅŸme ayrıca mayınlı arazilerde gerekli uyarı ve denetimlerin yapılmasını ÅŸart koÅŸuyor. Bunların pek yapılmadığı Türkiye’de, mayın maÄŸdurları Valilikler tarafından ‘devlet malına zarar vermekle’ suçlanabiliyor! EN FAZLA ÇOCUKLAR KURBANMayın kurbanların büyük kısmı çocuklar, çünkü onlar çocuk meraklarıyla daha önce görmedikleri bu nesneleri kurcalıyorlar ve bakın baÅŸlarına neler geliyor. Mayın kurbanı 10 yaşındaki Nesim Öner Diyarbakır’da mayın patlaması sonucu sol gözünü, sol kolunu ve saÄŸ elinin üç parmağını kaybetmiÅŸ: ‘Bir demir buldum. Ãœstünde bir kırmızı düğme vardı. O düğmeye vurdum. Ondan sonra, vurdum, patladı. Hastaneden çıktım, gözüm biraz açıldı, ondan sonra baktım, kolum yok.’ Mayınsız Bir Türkiye GiriÅŸimi, 27 Temmuz’da bir basın toplantısı düzenleyerek bu konuda hazırlanmış bir belgesel gösterdi. Belgeselde konuÅŸanlar, bazı mayınlı alanlarda hiçbir uyarıcı iÅŸaret, koruyucu engel, tel örgü vb. olmadığını söylüyorlardı.Türkiye’de yetkililer, sorunu ekonomik boyutuyla ele alıyor; mesela mayınlı alanların temizleneceÄŸi, tarım alanına çevrileceÄŸi sözü veriyorlar. GiriÅŸim ise soruyor, ‘Peki maÄŸdurlar ne olacak? Bu nedenle sakat kalan çocuklar, siviller veya askerler yaÅŸamlarını nasıl devam ettirecekler?’Mayın patlamasından kurtulanların yaÅŸadığı en önemli sorun, fiziki ve psikolojik tedavilere iliÅŸkin. Bu hizmetler devlet tarafından karşılanmıyor, maÄŸdur kaderine terkediliyor. Mayın patlaması olaylarının yoÄŸun olarak görüldüğü DoÄŸu ve GüneydoÄŸu’da tek rehabilitasyon merkezi Dicle Ãœniversitesi’nde ve oldukça yetersiz... MaÄŸdur çocukların eÄŸitim hayatı, okullarda gerekli düzenlemeler yapılmadığı için sona eriyor... Olay sırasında uzuvlarının en az birini kaybeden maÄŸdurlar, uygun çalışma koÅŸullarının olmaması nedeniyle hem üretimden hem de sosyal hayattan kopuyorlar... MaÄŸduriyetlerinin giderilmesi için baÅŸvurmaları gereken hukuki yolları da bilmiyorlar. Zaman zaman da yetkililer tarafından engelleniyorlar...Ä°KÄ° KIBRIS ADASI KADARMayınların ülke ekonomisi üzerinde yarattığı sorunlar da var: Türkiye-Suriye sınırındaki antipersonel karamayını yerleÅŸtirilmiÅŸ alan, Antakya’dan Siirt’in Silopi ilçesine uzanan, 877 kilometre uzunluÄŸunda, yer yer 350-500 metreyi bulan geniÅŸlikte, yaklaşık 350 bin dönüm büyüklüğünde ve verimli tarım alanlarını da kapsıyor. Mayın döşeli arazilerin büyüklüğü iki Kıbrıs adası kadar... Mayınlar yüzünden üretim dışında bırakılan tarım alanları, ekonomiye yıllık 70 trilyon liralık bir zarar veriyor. Dünya ülkelerinin dörtte üçü yasakladıDünyada mayın karşıtı hareket yükseliyor ve mayınların temizlenmesi, hayatların, kol ve bacakların kurtarılmasında önemli kazanımlar elde ediyor. Uluslararası mayın yasaklama kampanyasını 14 bin sivil toplum kuruluÅŸu destekliyor... Dünya ülkelerinin dörtte üçü mayını yasakladı. Ancak halen ciddi sorunlar var. Toplam 200 milyon antipersonel mayın stokuyla 47 ülke, halen Mayın Yasaklama AnlaÅŸması’nın dışında.UNUT-MAYINÄ°ki yıl önce oluÅŸturulan ve tamamen gönüllülerden oluÅŸan Mayınsız Bir Türkiye GiriÅŸimi, Türkiye’de anti-personel karamayınları ve bunların yol açtığı sorunlara iliÅŸkin ciddi bir araÅŸtırmanın baÅŸlatılmasını, sonuçlarının kamuoyuna aktarılarak toplumsal duyarlılığın geliÅŸtirilmesini ve baÅŸta çocuklar olmak üzere halkın mayın tehlikesine karşı eÄŸitilmesini amaçlıyor. Türkiye’de mayınlı alanların ve miktarının, mayın patlamasından ölen ve yaralananların tespiti, özellikle sınır bölgelerinde, baÅŸta çocuklar olmak üzere halkın eÄŸitilmesi ve toplumun bu konuya duyarlılığının arttırılması için çalışıyor. 2002 yılının eylül ayında, Türkiye’de mayın sorununu anlatan yaklaşık bin CD, özellikle sınır bölgelerindeki yerel idarelere, sivil toplum kuruluÅŸlarına, TBMM üyelerine gönderildi. 2003’te, Ä°sviçre Mayın Karşıtı Kampanya ve Medico International’ın desteÄŸiyle Türkiye’de ilk kez ‘Dünyada ve Türkiye’de Anti-personel Karamayını Sorunu ve Çözüm Önerileri’ baÅŸlıklı bir konferans gerçekleÅŸtirildi. GiriÅŸim, ‘Unut-mayın’ diyor; ‘Mayınsız bir Türkiye, mayınsız bir dünya için bu çalışmalara sunulacak her katkı, mayınlara yeni kurbanlar verilmesini engelleyecek.’ mayınsızbirturkiye@orgÂ