Bir komitenin gizlilikten çıkma kararı

‘İNSANİ Diyalog Merkezi’’ Cenevre'de herkesin çok bilmediği bir bina. Bilmesi de pek istenmiyor.Çünkü bu merkez, zaman zaman çok önemli krizlerin çözülmesi için ilk adımların atıldığı yerlerden biri.Dün bu merkezde bir toplantı vardı.MASANIN ETRAFINDAKİLERMasanın bir tarafında Türkler, öteki tarafında ise Ermeniler oturuyordu.Türk tarafında gerçekten kuvvetli bir heyet oturuyordu.Eski Dışişleri Bakanı İlter Türkmen, eski Dışişleri Müsteşarı Özdem Sanberk, eski Büyükelçi Gündüz Aktan, Emekli General Şadi Ergüvenç, Boğaziçi Üniversitesi eski Rektörü Prof. Üstün Ergüder ve ABD Virginia Üniversitesi öğretim üyesi Vamık Volkan.Üç eski büyükelçi, Türk hariciyesinin en başarılı diplomatları arasında yer alıyor.Ermeni tarafında ise Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en etkili ve büyük Ermeni kuruluşu olan Armenian Assembly'nin başkanı Kirkoryan var.Bu diyalog grubu dün sürpriz bir kararla ‘‘gizlilikten çıkıyor’’.Komitenin çalışmaları geçen yaz aylarında başlıyor.Ve bundan iki ay önce Viyana'da bir başka think-tank'in binasında bir araya geliyorlar.Viyana'da ev sahipliği yapan kuruluşun adı ‘‘Diplomatic Academy’’.Toplantılarla ilgili önemli iki ayrıntı vereyim.Komitenin görünüşte ‘‘resmi’’ bir özelliği yok.Ama hem Ankara hem Erivan, bu buluşmalara gayri resmi destek veriyor.Ayrıca her iki başkentin Dışişleri'ne de bu konuda bilgi veriliyor.Her iki toplantıya ABD ve Rusya'nın da desteği var.KOMİTEDEKİ GENERALToplantılarda ‘‘facilitator’’ yani ‘‘kolaylaştırıcı’’ görevini Amerikalılar yapıyor.ABD ilişkisini ‘‘Resolution for Peace’’ adlı think-tank kuruluşu ile sağlıyor.Bu noktada bir ayrıntıya da dikkatinizi çekmek isterim.Cenevre'de toplantının yapıldığı haberi Türk ve Ermeni basınından önce New York Times ve Herald Tribune gazetelerinde çıkıyor.Demek ki olaylar yakından izleniyor.Rusya Devlet Başkanı Putin de bizzat danışmanını komiteye vererek desteğini gösteriyor.Türk heyetinde emekli bir generalin bulunması da tabii ki anlamlı.Bu komitenin çalışmaları çok mu önemli?Sorunları çözecek mi?Dün Cenevre'den Büyükelçi Özdem Sanberk'i arayarak bu soruyu ona sordum:‘‘Hayır, bu komitenin görevi sorunları çözmek değil. Sorunları hükümetler çözecek. Ama bizim görevimiz sorunları çözecek yolu açmak’’ diyor.İşte bunun için bu komite, ‘‘Ermeni soykırımı var mı yok mu’’yu konuşmuyor.Aslında hem Viyana'da hem Cenevre'de bunu da konuştular.Ama iki taraf da bilinen görüşlerini tekrarladılar.Anlaştıkları asıl konu şu oldu:‘‘Tarihte geçen olaylar üzerindeki görüş ayrılıkları, öteki alanlarda işbirliğini ve ilerlemeyi engellememeli.’’ERTEGÜN'ÜN YEMEĞİ‘‘Soykırım iddiasını’’ bir kenara bırakırsak geriye ne kalır demeye hiç hakkımız yok.Geriye çok çok büyük alanlar kalıyor ve bu alanları, soykırım anlaşmazlığı yüzünden kullanmamak akılsızca bir davranış olur.Bu komitenin önemini galiba en iyi Nobel ödüllü ünlü yazar Elie Wiesel anlamış.Wiesel dünkü New York Times Gazetesi'nde ‘‘Türkler ile Ermeniler görüşebiliyorsa, dünyanın başka yerlerinde de görüşmeler olabilir demektir’’ diyor.Hükümetler dışındaki gelişmelerle ilgili ilk işareti bundan bir buçuk ay kadar önce bir yazımda ben vermiştim.New York'taki etkili işadamımız Ahmet Ertegün, evinde Ermeni diasporasının önde gelen simalarına bir yemek vermişti.Bu arada TÜSİAD ile İstanbul Ticaret Odası, Ermenistan İşadamları Derneği'ne diyalog için bir mektup yazmıştı.İstanbul Ticaret Odası, geçen sonbaharda Ermeni konusuyla ilgili bir danışma toplantısı yaptı. Bu toplantıya ben de davetliydim.Bu toplantının zabıtları kitap haline getirildi. Geçen gün ona göz attım.FRANSA DİASPORASIYapılan önerilerin üçte ikisinden fazlası, ‘‘Ermenilere misilleme’’ değil, ‘‘diyalogdan’’ yanaydı.Şimdi bu zihniyetin yansımalarını görmeye başlıyoruz.Son bir nokta.Bu komitede Fransa'daki Ermenilerin temsilcisi yok. Oradan bir temsilci alınmasında yarar var.