Beyin inmesi 7 ÅŸiddetinde bir deprem

Beyin inmelerinde ilk üç saat içinde baÅŸvuru ve acil müdahale, hastanın yaÅŸama ÅŸansını büyük ölçüde artırıyor.Ãœlkemizin saygın deprembilimcisi Aykut Barka uÄŸradığı beyin inmesiyle bütün Türkiye'yi üzdü. Barka'nın bir ÅŸanssızlığı da, hastalığının, beyin hastalıkları içinde azınlık bir gurup içinde bulunması. "Diseksiyon" diye bilinen bu beyin hastalığının temel özelliÄŸi aniden geliÅŸmesi ve hızla seyretmesi. Bazen erken müdahale bile hastayı kurtarmaya yetmeyebiliyor. Barka, evde bir baÅŸ dönmesi yaÅŸadı, saÄŸ kolunda beceriksizlik ve güçsüzlük ve hafif konuÅŸma bozukluÄŸu (pelteksi) ÅŸikayetleri ile Marmara Ãœniversitesi Nöroloji Bölümüne baÅŸvurdu. Yanında yakınları vardı. Türkiye'nin böyle acil beyin inmeleri için en donanımlı, 24 saat hemen müdahale yapabilecek bir örgütlenme yapısına sahip en iyi bölümlerinden biri olan burada, ilk tetkikler hemen yapıldı. Beyin MR'ları çekildi. Nörologlar beyinde akut inmeden şüphelendi. Yani beyin damarlarında önemli bir tıkanıklık olabilirdi. Böyle akut durumlarda erken dönemde yapılan özel bir teknik uygulandı, damar tıkanıklıklarını gösteren difüzyon incelemeleri yapıldı, önce herhangi bir bulgu saptanamadı. Ancak hastanın beyin damarları tıkanıklığı geçirdiÄŸini gösteren güçlü iÅŸaretler vardı. Vakit geçirilmeden heparin infüzyonu, yani kanı sulandırıcı tedaviye geçildi. Tam tıkanmaKalpten veya boyun damarlarından kaynaklanan bir "emboli atması", yani bir pıhtının beyin damarlarına gitmesi mümkündü. Bu pıhtının ilerlemesine engel olabilecek heparin tedavisine devam edildi. Beyin damarlarını ayrıntılı görüntülemek için kasık damarından girilip selektif olarak beyin damarlarını gösteren inceleme yapıldı. Ve sol karotis arterde (ÅŸah damarda) diseksiyona baÄŸlı tam tıkanma saptandı. Tekrarlanan beyin MR görüntüleri, hastanın tedavisine raÄŸmen beyinde yeni iskemik enfarkları (baÅŸka tıkanıklıklar) geliÅŸiyordu.Hastanın beyni besleyen ön sol ana damar (karotis) duvarında diseksiyon tabir edilen damar tıkanma biçimi söz konusuydu. Nasıl oluyordu bu? Damar bir kaç tabakadan (yapraktan) oluÅŸur. Diseksiyon, damarın iki tabakası arasında bir kanama olması, kanamanın ilerleyerek damar kan akış yolunu (lümen) bazen tamamen tıkayacak ÅŸekilde oluÅŸuyordu. Yani bası sonucu damarın çeperi giderek daralıyor ve kan akışı engelleniyordu.Acil müdahaleBöyle büyük damardaki tıkanıklık önemli: KonuÅŸma merkezi, bedenin saÄŸ yarısının motor hareket yetisini yöneten merkez, duyu merkezi orada. Karotis arter (ÅŸah damarı) disseksiyonu, beyin damar hastalıkları arasında yaklaşık yüzde 3'lük bir küçük grubu oluÅŸturuyor. Damarın tam tıkandığı durumalarda kanı sulandırmanın, tansiyonu yüksek tutarak kan basıncını ve dolayısıyla kanlanmayı arttırmanın ve beyni koruyucu ilaç vermenin dışında, bilinen bir tedavi yöntemi yoktur. Ana damarda tıkanıklık sürdüğü sürece, beyni besleyen küçük damarlar beslenemiyor ve onlar da tıkanmaya baÅŸlıyor. Ancak, beyin damar sisteminin kendisi diÄŸer kan damarları aracılığıyla bazen, kansız kalan bu beyin bölgelerini beslemeye çalışıyor, yan damarlar devreye girebiliyor ve bir çok olayda da, bedende bazı hasarlar bırakarak da olsa gerekli kanlanmayı baÅŸarıyor ve hasta kurtulabiliyor. Tıp, beyne, bu sorunun üstesinden gelmesi için yardımcı oluyor, ancak her zaman tıbbın ne yazık ki durduÄŸu ve bekleyiÅŸe girdiÄŸi anlar ve yerler var. Böyle hastalarda bekleyiÅŸ sırasında beyinde fıtıklaÅŸma (herniasyon) geliÅŸebiliyor. Beyni kabaca üç bölüme ayırıyor uzmanlar. SaÄŸ ve sol yarıküreler ile bu yarıküreleri birbirinden ayıran beyin zarı ile bu zarın beyinden ayırdığı beyincik. Beyin bu haliyle kapalı bir kutu gibi. Bir bölümünde damar tıkanıklığından kaynaklanan basınç yükselmesi olursa, bu basıncın beyinde yayılacağı bir bölge yok. Tümör veya kanama gibi nedenlerden dolayı beynin bir bölümünde basınç arttığında, beyin zarının altından beyin sapı sıkıştırılmaya baÅŸlar. Beyin sapında solunum ve dolaşım gibi en temel hayati fonksiyonları düzenleyen merkezler bulunuyor. Bu merkezler etkilendiÄŸinde yaÅŸam sürdürülemez bir hale gelir.Doktorlar ani bir kötüleÅŸme ile böyle bir fıtık oluÅŸumunu saptıyorlar ve beyin içindeki basıncı kaldırmak ve hastayı hayatta tutabilimek için acil ameliyata giriÅŸiyorlar ve basıncı azaltıyorlar. Yani, operasyon nedene yönelik deÄŸil sonuçlarına yönelikti. Uzmanlar böyle durumlarda ameliyattan sonra kafa içi basıncını düşürebilmek için hastayı uyutarak koma durumunda tutabiliyorlar. Tıkayıcı ve kanayıcıHerkesin kan damar yapısı farklı, örneÄŸin bazı damarların yapısı ve dolayısıyla damar destek duvarı da zayıf olabiliyor. Bu farklılık esas olarak doÄŸuÅŸtan geliyor ve önceden belirlenemiyor. Yüzde üçlük ani beyin inmesi grubu hastalarının yüzde 25'i tedavi altındayken bile kaybedilebiliyor. Yani kaybedilme riski oldukça yüksek bir gurup. Kurtulan hastaların yarısı sakat kalıyor. Beyin damar hastalıkları, tıkayıcı ve kanayıcı olarak iki büyük gruba ayrılıyor. Tüm beyin damar hastalıklarının yüzde 70'i tıkayıcı özellik taşıyor. Yani, pıhtı damarı tıkıyor ve kan akışını engelliyor. Yüzde 27'si kanayıcı olanlar, disseksiyonun da içinde olduÄŸu diÄŸer grup yüzde 3'ü oluÅŸturuyor. Üçte bir ölüyorSinir cerrahı Yard. Doç. Dr. Ä°lhan Elmacı'nın verdiÄŸi bilgilere göre, ABD'de her yıl 500 bin serebro vasküler, yani beyin damar hastası vakası bildiriliyor. Bunların 400 bini tıkanma ile giden damar hastalıkları. Bu 500 binden yaklaşık 175 bini de her yıl kaybediliyor. Hastalıklar arasında dünyada üçüncü ölüm nedeni. Kurtulanların önemli bir kısmı sakatlıkla yaÅŸamlarını sürdürüyor. ABD'de 1988 yılı istatistiklere göre, beyin inmesine baÄŸlı sakat olup yaÅŸamını sürdüren 2 milyon 120 bin insan var. Bunların önemli kısmı da bakıma bağımlı olarak yaÅŸamlarını sürdürüyor.Kanayıcı beyin damar hastalığı grubunda kanamaların yarısı beyin kanaması denilen beyin dokusu içinde gerçekleÅŸen cinsi. Bunun da en önemli nedeni yüksek tansiyon. Kanamaların diÄŸer yarısı ise zarın içinde oluyor. ÖrneÄŸin ÅŸarkıcı Ebru GündeÅŸ'inki zar içinde gerçekleÅŸen kanamaydı. Beyin zarı içinde olan kanamalar yüzde 70 civarında anevrizma, yani baloncuk biçiminde gerçekleÅŸiyor. Damarın en zayıf yerlerinden biri olan dallanma noktasında, beyin damarının duvarında baloncuk oluÅŸabiliyor. Halen hastanede yatan ve tehlikeyi büyük ölçüde atlatan Tuna HuÅŸ'ta ise kalpten kaynaklanan bir pıhtı nedeniyle oluÅŸan damar tıkanıklığı söz konusuydu. Tuna Huş’ta da kafa içi basıncı düşürmeÅŸe yönelik müdahale yapıldı. Tuna HuÅŸ hala yoÄŸun bakımda olmasına raÄŸmen durumu giderek düzeliyor.Derhal hastaneyeÅžu veya bu nedenle beyin inmesi geçiren hasta derhal serebro vasküler (beyin damar hasatalıkları) acil müdahale ünitesi tam teÅŸekküllü bir hastaneye kaldırılmalı (Bu ise Ä°stanbul’da tıp fakültesi hastanelerinde ve Bakırköy Ruh ve sinir hastalıklaır Hastanesinde var) ve çok acil müdahale edilmesi gerek. Zaman, hastanın kurtarılması açısından bir numaralı faktör. Cerrah Ä°lhan Elmacı'nın verdiÄŸi bilgiye göre, örnek olarak anevrizma oluÅŸan hastalarınyüzde 15'i olay yerinde ölüyor, çünkü atak çok güçlü oluyor. yüzde 15'i hastahaneye intikal etmesine raÄŸmen ilk 24 saat içinrde kaybediliyor. Geri kalan yüzde 70'in yüzde 15'i, 24 saatle iki hafta içinde kaybediliyor. EÄŸer tedavi etmez ve hastalığı doÄŸal seyrinde bırakırsanız, iki yıl sonunda sadece yüzde 15'lik bir grup hayatta kalıyor. Elmacı "Bu nedenle biz ilk 24 saatte cerrahi müdahaleyi zorunlu görüyoruz’ diyor. Kendi bölümleri, haftada ortalama 30 ameliyatla Türkiye'de en fazla ameliyat yapan tıp fakültesi bölümlerinden biri. Yard. Doç. Nazire AfÅŸar, bir çok kimsenin günlük hayat içinde yoÄŸun baÅŸ dönmesi, küçük uyuÅŸma vb gibi küçük çaplı, geçici beyin inme atakları geçirdiklerini, aslında bunların güçlü bir beyin inmesi olayının ön habercisi olabileceÄŸini, ancak insanların genellikle bu iÅŸaretleri dakikalar veya saatler içinde geçirdikten sonra doktora baÅŸvurmadıklarını ve böylece riski büyüttüklerini belirtiyor. Ä°nme belirtileriBedenin sol ya da sağında ya da el ve ayak gibi ekstremitelerinde ani geliÅŸen güçsüzlük, felç, uyuÅŸma, his kayıpları.Görmede kayıp, tek gözde ani geliÅŸen görme kaybı, sol ya da saÄŸ yarıyı iyi görememe.KonuÅŸma bozukluÄŸu;, sarhoÅŸvari, tutuk konuÅŸma, ses çıkaramama veya konÅŸulanı anlamama. Åžiddetli baÅŸ dönmesi, dengesizlik. Bütün bunlar damar tıkanıklığını önceden haber veren olaylar. Yard. Doç. Dr. NeÅŸe Tuncer ‘Hasta bu iÅŸaretleri görünce hemen baÅŸvurmalı, bizim bu ön iÅŸaretlerle gelen hasta grubu için yapacağımız çok ÅŸey var, büyük inmenin bertaraf edilme ÅŸansı çok yüksek. Ä°nme geçiren hastaya ilk üç saat içinde pıhtı eritici tedavi yapabilirsek, yine baÅŸarı ÅŸansı artıyor. Ancak bu süreyi kaçıran hastada enfark yerleÅŸmiÅŸ oluyor ve ilk müdahale ÅŸanslarını yitirmiÅŸ oluyorlar. Birinci saatte damarın açılma ÅŸansı daha yüksek, 2. ve 3. saatlerde ve sonralarında bu ÅŸans giderek azalıyor" diyor. Ä°lk müdahaleyi onlar yaptıMarmara Ãœniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji ve Nörüşirürji bölümünün damar araÅŸtırmaları ve eÄŸitimi laboratuvarının kaynaÄŸa ihtiyacı var. Dr. Ä°lhan Elmacı, "mikroskop altında cerrahi eÄŸitimi veriyoruz, burada 6 aylık mikroÅŸirürji eÄŸitimi veriyoruz. Ayrıca, kanayıcı ve tıkayıcı damar hastalıklarıyla iliÅŸkili araÅŸtırma programlarımız var." diyor. Laboratuvarlarının bütün bunların üstesinden gelmek için donanıma ihtiyaçları var. Bu deneysel bilimsel çalışmalarda kan basıncı, vücut ısısı ve benzeri parametreleri izleyecek moniterasyon ve beyin kan akımlarını ölçmek için doppler cihazı gerekiyor. Maddi destek, bu araÅŸtırma ve eÄŸitim çalışmalarını ateÅŸleyecek. Bu destek için doktor Ä°lhan Elmacı’ya baÅŸvurulabilir.YÃœKSEK TANSÄ°YONUN BEYÄ°N DAMARLARINA ETKÄ°SÄ°Damar sertliÄŸiKanın büyük bir güçle basınç yaptığı damar duvarı esnekliÄŸini kaybeder. Duvar kalınlaşır, damar içi daralır ve kan akışı hızı azalır.Pıhtı oluÅŸumuKan basıncı çok yüksekse damarın duvarına hasar verebilir. YaÄŸ ve kolesterol (plak) da bu hasarlı bölgelerde toplanır. Kan hücreleri bu plaklara yapışır. Pıhtı denen bir kütle oluÅŸur. Ve kanın damar içindeki akışını engeller.Damar çatlamasıBazen kan damar duvarını zayıflatacak kadar güçlü akar. Damar küçük veya hasarlıysa duvar çatlayabilir. Ve kan dıştaki dokulara sızar. Hücre ölümleri baÅŸlar.Aykut Barka, çeÅŸitli beyin damar hastalıkları içinde, aniden geliÅŸen ve etkisi ağır olan yüzde 3'lük ÅŸanssız grup içinde bulunuyor. Barka'yı etkileyen beyin inmesi veya beyin damarları tıkanıklıkları, dünyada kanser ve kalp hastalıklarının ardından üçüncü büyük ölüm nedeni. Doktorlara göre, beyin damarları saÄŸlığına önem verilmesi, damar tıkanıklığı risk gurubu içindeki insanların beslenme ve yaÅŸam biçimlerine dikkat etmeleri durumunda, bu öldürücü hastalık belirli ölçülerde denetim altına alınabilir.Hastanede beyin inmelerine müdahale edecek bir ekip hemen her saat ulaşılabilir olarak bekliyor.   Risk faktörleriYaÅŸam ve beslenme biçimleri, beyin damar saÄŸlığını olumlu veya olumsuz bir ÅŸekilde etkiliyor. Beyin damar tıkanıklığı için risk faktörleri arasında ÅŸunlar var: Sigara.  Yüksek tansiyon.  Şeker hastalığı.  Kan yaÄŸları yüksekliÄŸi.  ŞiÅŸmanlık.  Stres. Kalp ritm bozuklukları, enfarktüsleri, kalp kapak hastalıkları, özellikle gençlerde romatizmal kapak hastalıkları, pıhtılaÅŸmayı kolaylaÅŸtırıcı hastalıklar. Bazı ilaçlar, örneÄŸin uygunsuz kullanılan doÄŸum kontrol hapları, beyin damar hastalıkları eÄŸilimini güçlendiriyor. Damarın doÄŸuÅŸtan getirdiÄŸi kendi özelliÄŸi bu etmenlerle birlikte risk grubunu oluÅŸturuyor.Nörolog doktorlar NeÅŸe Tuncer ve Nazire AfÅŸar, kent hayatının stresi artırdığını, fast-food beslenme biçimlerinin kalp, beyin ve boyun damarları saÄŸlığı için hiç önerilmediÄŸine dikkati çekiyor. Yukarıda sayılan riskler ve diÄŸer alışkanlıklar inmeyi arttıran nedenler arasında. Kadınlarda menopozdan sonra da risk artıyor. Erkeklerde ise 45 yaşından itibaren risk artıyor.Ä°nsanlar kendi bedenlerini tanır ve içinde bulundukları risk faktörlerini iyi bilirlerse, kolesterolü yüksek olan ve sigara içen insan gerekli önlemleri alırsa, beyin inme riskini de oldukça azaltabilir. "Biz felç ve damar hastalıkları polikliniklerimizde bu hasta risk grubuna yönelik tedaviler uyguluyoruz" diyor, Nazire AfÅŸar.Çağın bilinçli insanının, beyin inmesi riskini azaltabileceÄŸine olan inancımızla, hem hastanede dünya standartlarında bir hizmet veren hem de bu arada beyin inmelerini kesin önleyecek arayışlar içinde bilimsel araÅŸtırmalarını çok yönlü sürdüren Marmara Ãœniversitesi Tıp Fakültesi beyin damar hastalıkları (Serepro vasküler) grubu üyeleri yanından, verdikleri bilgilere teÅŸekkür ederek ayrılıyoruz.Aykut Barka için tıp biliminin elinden geleni yaptığına inanıyoruz ve onun için dua ediyoruz...Bu yazı için görüşülen öğretim üyeleri: Marmara Ãœniversitesi Tıp Fakültesi NöroÅŸirürji ve Nöroloji Anabilimdalları Serepro Vasküler Çalışma Grubu üyelerinden Yard. Doç. Dr. Ä°lhan Elmacı, Yard. Doç. Dr. NeÅŸe Tuncer, Yard. Doç. Dr. Nazire AfÅŸarÂ